Bütçeye esneklik kalkanı

Tuba İlze

tilze@capital.com.tr

2025 bütçeleri, belirsizliklere karşı esnek ve adaptif yaklaşımlarla şekilleniyor. Dinamik planlama modelleri, sürdürülebilirlik odaklı hedefler ve dijitalleşme yatırımları bu dönemde şirketlerin öncelik verdiği alanlar arasında yer alıyor. Bütçeler; esnek, senaryo bazlı, sıfır tabanlı yöntemlerle hazırlanıyor. Yüksek enflasyon ve dalgalı döviz kurları gibi zorluklara karşı daha esnek çözümler sunması ve maliyet yönetimini güçlendirmesi, bu yöntemleri 2025 bütçelerinde cazip hale getiriyor.

2024, küresel iş dünyasında belirsizliklerin zirve yaptığı ve finansal yüklerin ağırlaştığı bir yıl olarak kayıtlara geçti. İş liderlerinin karşılaştığı en büyük zorluklar arasında yüksek enflasyon, jeopolitik gerilimler ve tedarik zincirindeki aksaklıklar öne çıktı. Özellikle yükselen faiz oranları, finansman maliyetlerini artırırken, enerji fiyatlarındaki dalgalanmalar şirketlerin kârlılık hedeflerini zorladı. Bunu aşmak adına yöneticiler, proaktif risk yönetimi stratejileri geliştirerek dayanıklılığı artırmaya, sabit fiyatlı tedarikçi anlaşmalarıyla bütçe öngörülebilirliğini sağlamaya odaklandı. İşte bu zorlu koşulların gölgesinde şirketler, 2025 bütçe çalışmalarını tüm hızıyla sürdürüyor. Yeni dönemde de bütçelerde çeşitlilik ön planda. Kimi şirket esnek, kimisi senaryo bazlı kimisi ise sıfır tabanlı bütçeyi benimsiyor. Tüm bu yöntemlerle maliyet yönetimini güçlendirmek, sürekli değişen piyasa koşullarına hızlı yanıt vermek ve kısa vadeli planlamayı mümkün kılmak amaçlanıyor. Senaryolardaki başrol verilerine gelince... Şirkete göre değişse de genel olarak dolar/TL kur tahmini yıl sonu için 42-46 bandında öngörülüyor. Enflasyon tahmini yüzde 21-33 arasında şekillenirken, faiz oranları için yüzde 30-42 bandı hesaplarda yer alıyor. 

ÇOK YÖNLÜ YAKLAŞIMLAR 

Hazırlıklar başladı ancak geçen yıl olduğu gibi bu yıl da şirketler bütçeyi net öngörmekte zorlanıyor. Kibar Holding CEO’su Haluk Kayabaşı, bu nedenle çok yönlü bir yaklaşım sergilediklerini söylüyor. Döviz kurlarındaki değişimler, hammadde fiyatlarındaki artışlar ve küresel ticaretteki yavaşlamalar gibi dış faktörlere karşı kârlı büyümeyi sürdürebilmek adına bütçeye çok yönlü yaklaşmaları gerektiğini belirtiyor ve ekliyor: “Bu çerçevede faaliyet alanlarımızı ve coğrafi bölgelerimizi çeşitlendirerek tek bir sektöre veya bölgeye bağlı kalma riskini azaltıyoruz” diyor. Doğanlar Mobilya Grubu CFO’su Ali Demirkan, değişken ekonomik koşullara hızlı yanıt verebilmek adına dinamik bütçeleme stratejisi benimsediklerini söylüyor. Çeyreklik bazda bütçelerini üst yönetimle hizalayarak düzenli revize ettiklerini ve maliyet yönetiminde proaktif bir yaklaşım sergilediklerini belirtiyor. “Değişen piyasa koşullarını yakından takip ederek risk ve fırsatları yakından izliyor, maliyet ve gelir senaryolarına karşı hazırlıklı olmak adına senaryo bazlı analizler yapıyoruz. Likidite yönetimiyle nakit akışını optimize ederek bütçemizin esnekliğini ve sürdürülebilirliğini koruyoruz” diyor. Pakun CEO’su Ertan Özgen ise geçtiğimiz yılların sektör için çok zor geçtiğine vurgu yapıyor ve “Pandemi, tedarik zinciri sorunları ve savaşlar sebebiyle son birkaç yıl hiç de kolay geçmedi. Buna rağmen krizi iyi y��nettik, bu yönetimin arkasındaki en önemli beceri kanımca değişimlere hızla adapte olabilmemiz” diye konuşuyor. 

ESNEK VE ÇİFT SENARYOLU BÜTÇE

Hiç kuşkusuz bu yıl tüketimde öngörülen soğuma ve yüksek enflasyon en fazla perakende sektöründeki oyuncuları tedirgin etti. Boyner Büyük Mağazacılık Mali İşler Genel Müdür Yardımcısı Emel Sayınataç, 2024’ü bu nedenlerle stratejik hamlelerle yönettiklerini söylüyor. Bu yıl esnek bütçeyle ilerlediklerini belirterek, “Türkiye genelinde 44 ilde 126 mağazayla faaliyet gösteriyoruz. Bu yapılanma, yüksek enflasyon ortamında maliyet yönetiminde çok yönlü bir yaklaşımı zorunlu kılıyor. Tedarik zincirimizde sabit fiyatlı anlaşmalar yerine esnek modeller geliştirdik ve dönemsel kampanyaları dikkate alarak yönetim sağladık” ifadelerini kullanıyor. 2025 yılında, farklı olarak esnek ve çift senaryolu bir bütçe modeliyle çalıştıklarını söyleyen Sayınataç şöyle devam ediyor: “Baz ve hedef olmak üzere iki ana senaryo belirledik. Gider detaylarını parametrik olarak baz bütçe varsayımlarına uyumlu olarak çalıştık. Bu sayede şirket büyüme hedefine ulaşmamızda kontrolümüz dışında bir risk oluştuğunda operasyonel giderlerimizi daha disiplinli ve kontrollü bir şekilde yöneteceğimizi düşünüyoruz. Bu modelin, satış hedefleri gerçekleştirme, hızlı karar alma ve değişken ekonomik koşullara uyum sağlayabilme imkânı sunacağına inanıyoruz.” 

SİMÜLASYON DÖNEMİ 

Grup yapılanmalarında ise şirkete göre değişen stratejiler ön plana çıkıyor. Eksim Holding CFO’su Bora Çermikli, 2024 yılında operasyonel ve finansal maliyetlerdeki dalgalanmalara karşı detaylı analizler ve projeksiyonlarla etkili stratejiler geliştirdiklerini ifade ediyor. 2025 yılında esnek bütçe modelini benimseyeceklerini ve sektör dinamiklerini dikkate alarak şirket bazlı bütçeler oluşturacaklarını söyleyen Çermikli, “Özellikle enerji maliyetleri ve regülasyonlara ilişkin değişimlere hızlı uyum sağlamak amacıyla günlük nakit akış planlamalarını sürekli yenileyerek bütçe yönetimimizi dinamik tutuyoruz. Diğer iş kollarında ise satış, kârlılık ve finansman koşullarına göre operasyonel giderlerle yatırım harcamalarını esnek bir şekilde optimize etmeyi hedefliyoruz” diyor. The Marmara Group CEO’su Naci Başerdem, senaryo bazlı, parametrelerle ve varsayımlarla çalışan esnek bütçe stratejilerinin değişken piyasa koşullarına uyum sağlamak için kritik bir araç olduğunu söylüyor. “Bütçemiz parametrelerdeki gerçekleşmelere göre sürekli revizyon görür. Üç aylık dönemler itibarıyla yılda üç kez erken kapanış raporu hazırlarız. Finansal kaldıraç, borç servisi karşılama oranı gibi finansal rasyo öngörülerimizle fiili sonuçları yakından izler ve proaktif kararlar almaya çalışırız” diyor. Restoran sektörünün önemli oyuncularından BigChefs Yönetim Kurulu Başkanı Gamze Cizreli ise farklı bir yöntem izlediklerini belirtiyor. Bütçe yönetiminde esnek modeller yerine detaylı simülasyonlara dayalı bir yaklaşımı tercih ettiklerini belirtiyor ve ekliyor: “Esnek bütçe yöntemini; sürekli değişkenlik yaratma potansiyeli ve şirket içinde rehavet oluşturma riski nedeniyle kullanmıyoruz. Bütçesini yaptığımız seneyi detaylı bir şekilde simüle ederek bütçelerimizi yapıyor ve yıl içerisinde bütçeden sapma olması durumunda sebepleriyle takip ediyoruz.” 

TEDARİKTE KUR RİSKİ 

2025 yılında bütçede en fazla dikkat edilecek konulara gelince… Capital olarak baktığımız sektörlerdeki hemen hemen her oyuncunun ilk gündem maddesini tedarikçi sözleşmeleri oluşturuyor. 2024 yılında tedarik zincirindeki belirsizlikler, işletmeleri uzun vadeli sözleşmelere ve alternatif stratejilere yönlendirdi. 2025 yılına girerken ise şirketler maliyetleri kontrol altına alacak yeni yaklaşımlar benimsemeye odaklanıyor. Doğanlar Mobilya Grubu CFO’su Ali Demirkan, tedarik zincirindeki dalgalanmalara karşı geliştirdikleri stratejileri şöyle özetliyor: “2024 yılı içinde tedarikçi araştırmaları yaparak esneklik kazandık ve rekabetçi fiyatlar yakalamaya çalıştık. 2025 yılında piyasalarda çok büyük bir hareketlenme beklenmese de hammadde fiyatlarında bir süredir beklemede olan fiyat artışları kademeli olarak gerçekleşecek. Asgari ücret için belirlenecek artış oranı, diğer kalemler için de belirleyici olacak. Bu dönemde piyasa koşullarını yakından takip ederek gerek kısa dönemli spot alımlar gerek orta vadeli sabit fiyat yaparak ilerliyoruz.” 2024 yılında buğday piyasalarındaki dalgalanmalar gıda sektöründe de önemli bir etki yarattı. Eksun Gıda Genel Müdürü Ahmet Demir, küresel buğday fiyatlarındaki yüzde 21’lik düşüşü avantaja dönüştürdüklerini belirterek “Tekirdağ ve Konya’daki yıllık 600 bin tonluk üretim kapasitemiz ve 52 bin tonluk depolama altyapımızla müşterilerimize sabit kalite ve rekabetçi fiyat avantajı sağlıyoruz. Lisanslı depoculuk yatırımlarımız sayesinde, güvenli ve sürdürülebilir bir gıda tedarik zinciri oluşturmayı hedefliyoruz” diyor. Kifidis Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Viron Vasiliadis, “Uzun vadeli projeksiyonlarla yıllık alımlarımızı planlıyor ve tedarikçilerimizle fiyatları sabitleyebiliyoruz. Ancak kurlardaki değişimler hala önemli bir risk faktörü” diyor. 

PERSONEL GİDERİ ETKİSİ 

2024 yılında enflasyonist ortam yüksek oranlı zamları mecburen beraberinde getirdi. 2025’te şirketlerin daha dengeli bir yaklaşım izleyeceği görülüyor. Odaklarında zam sıklığı, norm kadro dengesi ve çalışan bağlılığını artıran projeler yer alıyor. Orka Holding Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Orakçıoğlu, 2025 yılı için çalışanların haklarını koruyacak, aynı zamanda bütçe dengesini sağlayacak bir planlama yaptıklarını belirtiyor. “Ekonomik koşulları ve sektördeki gelişmeleri dikkate alarak genelde bir veya iki kez zam planlıyoruz. Başarı ve performans ana kriterlerimiz arasında yer alıyor. Enflasyon üzerindeki artış taleplerini değerlendirirken, performans ölçümlerini ve şirket içi maaş dengelerini dikkate alıyoruz. 2025 yılı Ocak’ta bir ücret artışı planlıyoruz. Bunun dışında yıl ortasında asgari ücrete zam yapılması veya enflasyonun beklenenden yüksek gerçekleşmesi durumunda çalışan haklarını koruyacak iyileştirmeler yapacağız” diyor. BigChefs Yönetim Kurulu Başkanı Gamze Cizreli her yıl asgari ücret artışından daha yüksek zam yaparak çalışanları memnun etmeye çalıştıklarını söylüyor ve 2025 yılında da benzer bir yaklaşım benimseyeceklerini belirtiyor. 

ÖZKAYNAĞA YÖNELİŞ DEVAM EDİYOR

2025 yılında şirketler, nakit akışını önceliklendiren ve maliyetleri minimize eden stratejilerle baskıları yönetmeyi planlıyor. Konfor Grup İcra Kurulu Üyesi Akın Can, fiyatlama stratejileriyle müşterilere kolaylıklar sunduklarını ve dış finansman yerine özkaynakları önceliklendirdiklerini belirtiyor. “Faiz oranlarında önümüzdeki yıl bir miktar düşüş bekliyorum. Ancak dış finansman yerine nakit akışımızdaki eksiklikleri kendi iç kaynaklarımızla kapatmayı hedefliyoruz” diyor. Orka Holding Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Orakçıoğlu da özkaynak kullanımına ağırlık verdiklerini ve yenilenebilir enerjiyle yeşil lojistik uygulamaları sayesinde verimlilik artışı sağladıklarını ifade ediyor. 2024 Temmuz ayında gerçekleştirdikleri halka arzla yüksek maliyetli kredilerinin büyük bir kısmını kapattıklarını söyleyen Efor Holding Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Akkuş, “Döviz getirisi olan nakit ihtiyaçlarımızdaysa döviz kredisi kullanarak finansman maliyetlerimizi daha verimli bir şekilde optimize ediyoruz” diyor. Polisan Holding CEO’su Cantekin Dinçerler, şirketin borçlanma politikalarında maliyet ve getiriyi öncelikli olarak değerlendirdiklerini vurguluyor. Dinçerler, yatırımların nakit çıkışlarının zamanlamasına büyük önem verdiklerini ve işletme sermayesini etkin bir şekilde yönetmeye odaklandıklarını ifade ediyor. “Türkiye operasyonlarında mümkün olduğunca az borçlanma modelini benimsiyoruz. 2024 başından itibaren borçlanmalarımızda yabancı para cinsinden borçlanma ağırlığını artırdık” diyor. 

ENERJİ VE LOJİSTİK MALİYETLERİ 

Şirketlerin yeni dönem bütçe hazırlıklarında enerji ve lojistik maliyetleri de çok önemli bir kalem. 2025 yılına girerken geçtiğimiz yıllardan gelen baskıyı azaltmak ve operasyonel verimliliği artırmak amacıyla şirketler yenilikçi çözümlere yöneliyor. Efor Holding Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Akkuş, artan maliyetlere rağmen verimlilik odaklı bir yönetim anlayışıyla hareket ettiklerini belirtiyor. Enerji ve iş gücü maliyetleri üzerindeki baskıyı azaltmak için neler yaptıklarını şöyle özetliyor: “Enerji maliyetlerini kontrol altında tutmak amacıyla yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yaptık. Efor Gübre tesisimizin çatısında 2.56 MW kapasiteli bir güneş enerjisi santrali kurduk, Efor Çay bünyesinde Malatya’da kurulan 10.3 MW gücündeki iki güneş enerjisi santralini faaliyete alacağız. Bu yatırımlar sayesinde enerji giderlerimizi sıfırlamayı, hatta enerji geliri elde etmeyi hedefliyoruz.” Lila Kağıt ise verimli enerji yönetimine öncelik veriyor. Tekirdağ Ergene Fabrikası’nın çatısında 12,5 MW kapasiteli bir güneş enerjisi santrali kurduklarını belirten Lila Kağıt CEO’su Alp Öğücü, “Bu yatırım, yaklaşık 16 futbol sahası büyüklüğünde bir alanı kaplayarak Türkiye’nin en büyük GES projelerinden biri oldu. Santralimiz, 10 bin hanenin yıllık elektrik tüketimine eşdeğer enerji üretebiliyor ve tesisimizin enerji ihtiyacının yüzde 8’ini karşılıyor” diyor. Lila Kağıt, ikinci enerji yatırımı için Bitlis’te harekete geçti. Öğücü, Bitlis’te 50 futbol sahası büyüklüğünde bir alanda 28,1 MW kapasiteli GES kurmayı planladıklarını ifade ediyor.