Hızda denge formülü

Ayçe Tarcan Aksakal

[email protected]

Bu yıl ekonominin soğutulmasına yönelik çalışmalarla yılın ikinci yarısının zor geçeceği tahmin ediliyor. Yurt dışı piyasalardaki belirsizlikler ise işin tuzu biberi… Bu durumda iş insanları nasıl hareket edeceğini belirlemeye çalışıyor. Şirketlerin çoğu yeni yatırım, istihdam, üretim, stok tutma, sıfırdan yaratılan projeler gibi konularda yavaşlayacağının sinyalini veriyor. Buna karşın ihracat, e-ticaret ve portföy çeşitlendirmede hız kesmeye niyetleri yok. Verimlilik, dijitalleşme gibi alanlar ise rekabet nedeniyle yavaşlama beklenmeyen diğer alanlar... Kısaca frene ve gaza basılacak konularda “denge” formülü ön planda…

Ekonomi kritik bir süreçten geçiyor. Yılın ikinci yarısında sıkılaşma beklenen para politikasından dolayı daralma öngörülüyor. Yurt dışında ise ekonomiler soğumaya devam ediyor; düşen enflasyona paralel fon erişiminin kolaylaşması ve yatırımların artması bekleniyor. Belirsizliğin ve bol riskin olduğu bu ortamda şirketler açısından hemen her alanda büyümek, hızlanıp yeni yatırım yapmak stratejik olarak mümkün değil. Zaten her alanda hızlanmak yönetim açısından doğru da kabul edilmiyor. Stanford Üniversitesi yönetim profesörlerinden Bob Sutton, bu yeni trendi “stratejik yavaşlık” olarak adlandırıyor. Stratejik yavaşlığın bu yıl yenilikçi liderler ve şirketler için başarının anahtarı olacağını söyleyen Sutton, “İşleri ne zaman ve nasıl yavaşlatıp düzelteceğinizi bilmek, kalıcı finansal başarıya ulaştırır, sağlıklı iş yerleri inşa etmenizi sağlar” diyor. Belirsizliklerle dolu bir yılda 35 lidere 2024’te hangi konularda yavaşlayacaklarını, hangi yatırımlarda hızlanacaklarını sorduk. 

NEREDE YAVAŞLAYACAKLAR?

Bu yıl başta inşaat, ev tekstili, gayrimenkul, otomotiv, mobilya, hazır giyim, beyaz eşya, tekstil olmak üzere pek çok sektörde daralma bekleniyor. Bu sektörlerde finansmana zor erişimden dolayı yatırım, satış, ciro ve pazar büyümelerinde yavaşlama öngörülüyor. Şirketler bekle-gör stratejisi izleyip temkinli davranıyor. Bu yıl finansmana erişimin oldukça pahalı olacağını söyleyen Alarko Holding CEO’su Ümit Nuri Yıldız, “Sıkılaşan mali koşullar ve ihracat pazarlarındaki durgunluk nedeniyle bu yıl büyümenin baskılanacağını tahmin ediyoruz” diyor. Yılın yarısında yatırımlarda daha temkinli hareket edeceklerini belirten Yıldız, buna karşın ikinci yarıda yatırımları hızlandıracaklarını söylüyor. Yıldız, 2023’e göre yatırımları yüzde 75 artırarak 17 milyar TL’ye ulaştırmayı hedeflediklerini ve bunun yüzde 50’sini tarım sektörüne ayıracaklarını ifade ediyor. 2023’te yüzde 80 büyüdüklerini bu yılsa büyümenin yüzde 70 olacağını söyleyen Doğanlar Mobilya Grubu CEO’su Mustafa Karamemiş, 2024’te istikrarlı büyümeyi hedeflediklerinden yeni sektöre giriş ve yeni şirket alımı gibi konularda ihtiyatlı olacaklarını ifade ediyor. Bu yılki yavaşlamanın kısa vadede büyümelerini bir miktar etkileyeceğini söyleyen Karamemiş, “Ancak bu bize uzun vadede daha sağlıklı bir büyüme ortamı yaratacak” diyor. Bu yıl daha etkin ve verimli çalışmaya odaklandıklarını söyleyen Pluxee Türkiye CEO’su Eda Uluca Özcan da bu nedenle yeni bir sektöre veya yeni bir şirket alımına yönelmeyeceklerini söylüyor. Buna karşın dijitalleşme yatırımlarını hızlandıracaklarını belirten Özcan, 5 yılda teknoloji yatırımlarını 6 kat artırmayı hedefliyor. 

STOK BÜYÜK KÜLFET

Bu yıl şirketlerin yavaşlayacağı alanların başında stok tutmak geliyor. Sektör büyümesinin 2023’ten daha iyi olacağını söyleyen Ariş Pırlanta Yönetim Kurulu Başkanı Kerim Güzeliş, en çok stok oranı ve maliyetlerde yavaşlama sağlamayı hedefliyor. Stok tutma maliyetinin büyük külfet oluşturduğuna dikkat çeken Güzeliş, “Eskiden 90-120 gün arası olan ürün hareketliliğini 60-90 gün arasına indirmeye çalışıyoruz” diyor. Bu yıl maaşların ciddi oranda artmasıyla istihdamda yavaşlama beklediğini söyleyen Taç Ev ve Mutfak Eşyaları Yönetim Kurulu Başkanı Esra Kuştemir, “Yüksek maaş artışları çok çalışana sahip olan şirketlerde işe alımları durduracak” diyor. Kuştemir, ihracat ve e-ihracatı hızlandırmak gerektiğini vurguluyor. 

YENİ YATIRIMLAR BEKLEYECEK 

Bu yıl başta gayrimenkul olmak üzere pek çok sektörde yeni yatırımlar bekleyecek. 2023’te birinci el konut satışlarının 600 binlerden 380 bine kadar düştüğünü söyleyen Ege Yapı GYO Genel Müdürü Didem Güneş, gayrimenkulde hem arz hem yeni konuta talepte yavaşlama olduğunu belirtiyor. Sadece kentsel dönüşüm odaklı projelerde hızlanma olduğunu söyleyen Güneş, buna karşın sıfırdan üretilen projelerde yavaşlama yaşandığına dikkat çekiyor. Döviz kurlarında devam eden artışların inşaat sektöründe maliyet artışının devam etmesine yol açtığını söyleyen Güneş, istihdamla ilgili yaşanan sıkıntıların da yatırımlarda yavaşlamaya neden olduğunu ifade ediyor. Faizlerin yüksek seyretmesinden dolayı satışlarda ciddi yavaşlama yaşadıklarını söyleyen Özyurtlar Holding Yönetim Kurulu Başkanı Tamer Özyurt da 2024’ün riskli olacağını ve bir ayaklarının daima frende olacağını ifade ediyor. Özyurt, “Bu yıl farklı iş kollarına girme ya da kontrolsüz büyümek gibi bir planımız yok” diyor. 

BEKLE-GÖR STRATEJİSİ 

Konut satışlarının ciddi oranda düştüğü bu dönemde yeni konut yatırımlarını beklemeye aldıklarını söyleyen İnsay Yapı Yönetim Kurulu Başkanı İhsan Çulhalık ise bu yıl bekle-gör politikası izleyip tedbirli olacaklarını belirtiyor. Bu yıl otomotiv pazarının yüzde 30 gerileyeceğini, otomobil ve hafif ticari araçta satış adetlerinin 875 bin ila 900 bin olmasının beklendiğini söyleyen ASF Otomotiv CEO’su Zeynep Fidan Soysal, yılın ilk yarısının otomotiv sektörü için zorlayıcı olacağını belirtiyor. Soysal, “Satış adetlerinin yavaşlayacağı bu zor dönemde pazar penetrasyonumuzu artırmak birincil önceliğimiz olacak” diyor. 

YATIRIMDA VİTES YÜKSELTENLER

Enflasyon ve faizin yüksek olduğu dönemler finansal açıdan güçlü şirketler için yeni yatırım fırsatları doğuruyor. Güçlü finansal yapıları nedeniyle bu yıl yeni yatırımları hızlandırdıklarını ve vites büyüttüklerini söyleyen İndeks Bilgisayar Genel Müdürü Banu Sürek, bu yıl döviz bazında çift haneli büyüme beklediklerini ve yeni distribütörlük anlaşmalarını hızlandıracaklarını belirtiyor. Lojistik merkezi yatırımı da planladıklarını söyleyen Sürek, bu yıl yeni iş kollarına girmeyi ve yeni yatırımlarla istihdamı artırmayı hedeflediklerini belirtiyor. 2023 yılında 600 istasyona çıktıklarını bu yıl 50 yeni istasyon daha açacaklarını söyleyen Aytemiz Genel Müdürü Ahmet Eke de bu yıl Türkiye’nin hammadde ihtiyacını karşılamaya yönelik yatırımlarını hızlandıracaklarını belirtiyor. Başta petrokimya olmak üzere grup olarak yeni sektör yatırımlarını hızlandırdıklarını söyleyen Eke, “Yatırım alanlarımızı genişleterek, baz yağ ve madeni yağ sektöründe farklı stratejiler geliştireceğiz” diyor. 

MÜŞTERİDE YAVAŞLAMA YOK 

Bu yıl yeni fiyatlandırma politikalarıyla müşterilerinin kârlılık ve verimliliğini artırmayı önceliklendirdiklerini söyleyen Metro Türkiye CEO’su Sinem Türüng, yeni müşterilere ulaşmalarını sağlayacak bu strateji doğrultusunda satış ekiplerini iki katına çıkaracaklarını belirtiyor. Türüng, bu yıl ayrıca dijitalleşme, sürdürülebilirlik ve Ür-Ge yatırımlarına odaklandıklarını söylüyor. Yeme-içme sektörünün büyümesine paralel olarak tüketiciye ulaştıkları kanallarda büyümelerini hızlandıracaklarını söyleyen Tchibo Türkiye Genel Müdürü Hasan Ulutürk, yeni mağaza yatırımlarını artıracaklarını ifade ediyor. Tüketiciye ulaşmak için yeni kanalları da denemeye devam edeceklerini anlatan Ulutürk, “2027’de Türkiye’de 100 mağazaya ulaşmayı, 2024’te ise yaklaşık 14 yeni mağaza açmayı hedefliyoruz” diyor. 

DİJİTALLEŞME GÜNDEMDE

Bu yıl pek çok şirketin hızlanacağı en önemli alanlar verimlilik, ihracat ve yeni teknoloji yatırımları olacak. Verimliliğe odaklanan şirketlerde yeni tedarik zinciri, altyapı, dijitalleşme, lojistik, kapasite artışı, stok ve sürdürülebilirlik yatırımları öne çıkıyor. Dijitalleşmenin sağlıkta da ana gündem konularından biri olduğunu söyleyen Medicana Sağlık Grubu CEO’su Reha Özkaya, bu alandaki yatırımlarını hızlandıracaklarını belirtiyor. Bu yıl yurt dışı hastane yatırımlarını da hızlandırdıklarını ve ilk yurt dışı hastanelerini Bosna Hersek’te açacaklarını ifade eden Özkaya, yurt dışındaki 2’nci hastaneninse İngiltere’de olacağını söylüyor. Bu yıl eskiye göre üretimde daha hızlı kapasite artışı yatırımı yapacaklarını söyleyen Kerevitaş CEO’su Mert Altınkılınç, özellikle dondurulmuş gıdadaki hızlı büyümenin yeni yatırımları zorunlu kıldığını belirtiyor. Altınkılınç, verimliliği artırmak için ürün gruplarında sadeleşmeye gittiklerini belirtiyor. 

VERİMLİLİK ÖN PLANDA

Bu yıl yüksek teknolojiye ve operasyonel verimliliğe odaklanmak da şirketlerin gündeminde. Bu konuların rekabette avantaj sağlayacak olması ve tasarruf miktarını artırmaya katkısı bu alanlara yönelik iştahı artırıyor. Tüm bu alanlarda hızlanmayı planladıklarını söyleyen Horoz Lojistik Yönetim Kurulu Başkanı Taner Horoz da otomasyon, yapay zeka ve veri analitiği gibi alanlara yatırım yaparak operasyonel süreçleri akıllı hale getirmeyi ve müşterilere daha hızlı hizmet sunmayı hedeflediklerini anlatıyor. Horoz, “Uluslararası pazarlara erişimi artırmak için de ihracatı ve küresel lojistik ağımızı genişleteceğiz” diyor. Verimlilik odaklı stratejilerine devam edeceklerini söyleyen Pegasus Hava Yolları CEO’su Güliz Öztürk, kapasite artışlarını finansal performans ve kârlılıklarına katkısı doğrultusunda gerçekleştirdiklerini belirtiyor. Bunun en önemli kuralları olduğunu söyleyen Öztürk, “Bu yıl büyüme odaklı bir perspektifle hazırlandık; yüzde 10- 12 kapasite artışı planlıyoruz” diyor. 2024’ü değişim yılı olarak gördüklerini söyleyen Balparmak CEO’su Ali Bozer, sürdürülebilirliği destekleyen tüm iş alanlarında verimlilik odaklı projeleri hayata geçireceklerini belirtiyor. Yurt dışında hedef pazarlarında ilk 5 marka arasında olmayı hedeflediklerini söyleyen Bozer, bu yıl yenilikçi ürünlerle Apitera markasını büyüteceklerini ifade ediyor. 

DENGELİ PORTFÖY YÖNETİMİ

Bu yılın durağan geçeceğini öngörerek planlarını yapan şirket yöneticileri, yılın genelinde kontrollü büyümeyi hedefliyor. Risklerden korunmak için portföy çeşitliliğine gidenlerin sayısı artıyor. Geçmişteki ekonomik daralmalardan kazandıkları tecrübeyle hareket ettiklerini söyleyen Mesa Holding CEO’su Mert Boysanoğlu, bu yıl portföylerini çeşitlendirerek büyümeye devam edeceklerini belirtiyor. İnşaat sektörünün yanı sıra üretim, enerji, sağlık ve turizm alanlarında faaliyet gösterdiklerini söyleyen Boysanoğlu, bu alanlarda yeni yatırımlarla inşaatın toplam cirodaki payının azalacağını belirtiyor. Bu yıl dengeli bir yaklaşım benimsediklerini söyleyen BSH Ev Aletleri Gelişen Pazarlar Bölgesi İcra Kurulu Başkanı Gökhan Sığın da geçen yıl olduğu gibi ihracattaki düşüşü iç pazarla dengelemeyi hedeflediklerini belirtiyor. Kredi kartı taksit sayılarının azaltılması gibi uygulamaların iç pazarı daraltabileceğini söyleyen Sığın, “Bu senaryoda ihracattaki zorluklar iç piyasanın gücüyle telafi edilemeyeceğinden üretim ve istihdam yapısının bozulma riskiyle karşılaşabiliriz” diyor. Bu yıl enerji fiyatlarında artış beklentisi nedeniyle enflasyon ve faiz oranlarının yüksek seyretmeye devam edeceğini öngören Marriott EMEA Danışma Kurulu Üyesi ve Er Yatırım Genel Müdürü Ferzan Çelikkanat, denizcilik, madencilik ve otelcilik faaliyetlerindeki yatırım portföylerini çeşitlendirerek riski azaltacaklarını belirtiyor. İstanbul’un farklı bölgelerinde arazi ve proje geliştirme çalışmalarının devam ettiğini söyleyen Bahaş Holding CEO’su Abdüssamet Bahadır da bu yıl kontrollü olarak yeni proje ve yatırımları devreye alacaklarını belirtiyor. Geçen yıl ilk kez yurt dışı yatırımı yaptıklarını söyleyen Bahadır, “Bir sonraki adım Avrupa olacak” diyor. 

MEVCUDU GÜÇLENDİRME PLANI 

Bu yıl bekle-gör politikası izleyecek ya da mevcudu korumaya odaklanacak şirket sayısında da artış var. Bu yıl grup olarak kiralama sektöründeki pozisyonlarını daha da güçlendirmek istediklerini söyleyen Europcar Mobilite Grup Türkiye CEO’su Fırat Fidan da bu isimlerden. Fidan, bütçelerini bu doğrultuda temkinli-iyimser bir anlayışla hazırladıklarını ifade ediyor. Finansal olarak nakit akışı ve verimli kaynak kullanımına birinci sırada yer verdiklerini söyleyen Fidan, “Ticari fırsatları kaçırmadan yatırım yapmak ve pazar payımızı büyütmek istiyoruz” diyor. Bu yıl çay sektöründe yatırımların hız keseceğini söyleyen Efor Çay Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Akkuş, sektörün aksine pazar payını artırmak için kapasite artışı sağlayacak yatırımları devreye alacak. Türkiye’nin yaklaşık 280 bin tonluk toplam çay satışından yüzde 10,8 pay aldıklarını söyleyen Akkuş, yeni yatırımların pazar payını artıracağını ifade ediyor. Tokat’ta yeni çay fabrikası kurduklarını söyleyen Akkuş, bu yıl kahve markalarını da pazara çıkaracaklarını belirtiyor.