Yatırıma devam mı?

Özlem Aydın Ayvacı

oaydin@capital.com.tr

Bu tabloya rağmen Türkiye’nin dev grupları arasında yatırım yapmaya devam edenler de var. Araştırmamıza katılan 20 büyük grup ve şirketten 11’i sanayide üretim tesisi sayısını iki yıl önceye göre artırdı. Özellikle şirketlerin globalleşme hedefleri doğrultusunda yaptıkları sınır ötesi yatırımlar dikkat çekici.

Sanayi üretimi küçülürken tüketim artmaya devam ediyor. 2022 Ocak’ta 100 kabul edilen endekse göre bugün perakende satış endeksi 155’in üzerindeyken sanayi üretimi 100’ün biraz üzerinde. Tüm bu tabloya rağmen sanayi yatırımlarında hareketlilik var. Satın almalar, yerinde yatırımlar, sınır ötesi arayışlar ve yatırım haberleri art arda geliyor. Büyük grupların ve şirketlerin üretim tesisi sayısında da bu trendi görüyoruz. Son iki yılda önemli yatırımlar gerçekleştirildi. Araştırmamıza katılan 20 büyük grup ve şirketten 11’i üretim tesisi sayısını iki yıl önceye göre artırdı. 5’ininkinde değişim olmazken 4’ünde ise üretim tesisi azaldı. Üretim tesisi sayısını artıranlar arasında ise liderlik Arçelik’te… İki yılda portföyüne 16 yeni tesis ekleyen Arçelik, Türkiye’nin en fazla yatırım yapan sanayi devlerinden biri. Globalde en güçlü dayanıklı tüketim şirketlerinden biri olma hayaliyle özellikle yurt dışında hem sıfırdan tesis kuruyor hem satın alma fırsatlarını değerlendiriyor. Şirket, 2022’den bugüne tesis sayısını 30’dan 46’ya çıkardı. Önce 2022’de global büyüme yolculuğunda önemli bir adım atarak Whirlpool’un Avrupa’daki üretim, satış ve pazarlama iştiraklerini bünyesine kattı. Yeni şirkete Whirlpool’un İtalya, Polonya, Slovakya ve İngiltere’de bulunan 9 lokasyonundaki 14 üretim tesisiyle 38 iştirakinin yanı sıra Arçelik’in 25 Avrupa iştiraki ve Romanya’daki 2 üretim tesisi de devredildi. Arçelik CEO’su Hakan Bulgurlu, “Avrupa kıtası, Arçelik’in bir numaralı ihracat pazarı. Bu yeni adım, yıllardır çok iyi tanıdığımız Avrupa pazarındaki varlığımızı daha da güçlendirirken dünyanın diğer coğrafyalarındaki operasyonlarımız için de eşsiz bir örnek ve sektördeki iddialı hedeflerimize ulaşmamızda kaldıraç etkisi olacak” diyor. Şirket, 2022’de temellerini attığı ve 110 milyon dolar yatırımla hayata geçirdiği Mısır fabrikasını ise geçtiğimiz günlerde açtı. Tesiste yıllık 1,5 milyon adet üretime ulaşılması hedefleniyor. Yıllık 250 milyon dolar ihracat potansiyeli olan fabrikada ilk aşamada soğutma ürünleri, kombi, fırın, ankastre ve ocak; ilerleyen dönemlerdeyse klima, televizyon ve çamaşır makinesi üretilecek. 

ÜÇ KITADA 43 TESİS 

Son yıllarda yatırımda gaza basan gruplardan Tosyalı Holding, 2022’den 2024’e 30 olan fabrika sayısını 43’e yükseltti. Tosyalı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Fuat Tosyalı, “Bize katma değer yaratacak ve uzun dönemde global operasyonlarımızı daha verimli hale getirecek yatırımlara yöneliyoruz. Hem Türkiye’de hem yurt dışında üretim tesisleri kuruyoruz” diyor. Grubun en büyük üretim tesis yatırımlarından biri İskenderun’daki Tosyalı Demir Çelik tesisi. Geçen yıl üretime başlayan ve 2,5 milyar dolar yatırım değerine sahip olan Tosyalı Demir Çelik, Türkiye’nin yıllık yaklaşık 4 milyon ton yassı çelik ithalatını ortadan kaldırmayı hedefliyor. Tosyalı, “İskenderun’daki bu yatırımımız, ülkemizin çelik üretim kapasitesinde yarattığı artış ve nitelikli ürün çeşitliliğiyle iç pazarımızı güçlü bir şekilde desteklemeye başladı, ihracat kapsamımızı da genişletti” diyor. Türkiye’de ithalatın önünü kesecek ve katma değerli ihracatı  artıracak yatırımlardan birini de Tosyalı Toyo’da gerçekleştirdiklerine dikkat çeken Fuat Tosyalı, “Türkiye’nin teneke ihracatının yüzde 70’ini tek başına gerçekleştiren bu tesisimizde 325 bin tonluk teneke üretim kapasitemizi iki katına çıkararak 650 bin ton seviyesine ulaşmak için başlattığımız yatırımda sona geldik. Tosyalı Algérie’de 5 milyon tonun üzerine çıkan DRI üretim kapasitemizle Avrupa ve Kuzey Afrika’yı kapsayan Akdeniz havzasındaki en büyük DRI üretim kapasitesine sahip olduk” diye devam ediyor. Büyürken satın alma opsiyonlarını da değerlendiren Tosyalı, 2024 yılının başında İspanya’nın önemli spiral boru üreticilerinden STS’yi satın aldı. Fuat Tosyalı, “Dünyanın sayılı yeşil çelik üreticilerinden biri olma hedefimizi güçlendirmek üzere Kuzey Afrika ve Körfez bölgesini radarımıza almaya devam ediyoruz. Libya Bingazi’de, toplam 8,1 milyon ton kapasiteli dünyanın en büyük DRI tesislerini kurmak üzere United Steel Company for Iron and Steel Industry (SULB) ile yepyeni bir anlaşmaya imza attık” diyor. 

SIFIRDAN KURUYOR

Yatırımlarının çoğunu sıfırdan tesis yatırımı olarak gerçekleştiren pek çok büyük şirket var. Son 2 yılda üretim tesisi sayısını 36’dan 44’e taşıyan Hayat Grubu bunların başında geliyor. Grubun en önemli markalarından hızlı tüketim ürünleri devi Hayat, 16 markasıyla 5 kıtada 100’den fazla ülkede milyarlarca insana ulaşıyor. Şirketin 8 ülkede 26 üretim tesisi var. Hayat Operasyonlardan Sorumlu Başkan Yardımcısı İbrahim Güler, başarılarının kaynağının üretim güçleri olduğuna değiniyor. “2022 yılında 23 üretim tesisiyle faaliyet gösterirken, 2024 itibarıyla bu sayımız 26’ya ulaştı. 2023 yılında, Mısır’daki iştirakimizde nonwoven (NW) üretimi için bir tesisimizi devreye aldık. 2024 yılında Mısır Sokhna’da kağıt üretim tesisimiz faaliyete geçti. Ayrıca, 2024 Aralık ayında Rusya Kaluga’da kağıt üretimi alanındaki yatırımımızı tamamlayarak hizmete açmayı planlıyoruz. Bu yatırımlarla birlikte toplamda 250 milyon dolarlık bir yatırımı devreye almış bulunacağız” diye açıklıyor. Güler, sıfırdan yatırım gerçekleştirdiklerini aktarıyor. Sanko Holding, son 2 yılda fabrika sayısını 14’ten 18’e çıkardı. 2024 yılı için planladığı 300 milyon dolarlık yatırımın yarısını sanayi yatırımlarına ayırdı. Sanko Holding Yönetim Kurulu Başkanı Adil Sani Konukoğlu, “Yatırımlarımızı ilk günkü gibi sürdürüyoruz. 2024 yılı için 300 milyon dolarlık yatırım planımız kapsamında tekstilde 65 milyon dolar, enerjide 90 milyon dolar, ambalajda 50 milyon dolar, çimentoda 40 milyon dolar, limandaysa 35 milyon dolar civarında bütçeler ayırdık” diyor. 

SATIN ALARAK BÜYÜYOR 

Sanayiye yapılan yatırımlarda satın almaların önemli olduğu pek çok örnek var. Bunların başındaysa Sabancı Holding geliyor. Son 2 yılda fabrika sayısını 22’den 25’e taşıyan grupta satın almaların yeri çok önemli. Sabancı Holding Malzeme Teknolojileri Grup Başkanı Burak Orhun, odağında hep satın almaların olduğunu söylüyor ve şöyle açıklıyor: “Çimento tarafına baktığımızda Çimsa ve Akçansa var. Toplam 12 milyon ton üretim kapasitemizle Türkiye’nin ikinci büyüğüyüz. Türkiye’de 6 entegre fabrikamız var. 2021 yılında İspanya’da, Avrupa’nın tam entegre en büyük beyaz çimento fabrikasını satın aldık. Amerika’da Çimsa Amerika çatısı altında hem beyaz çimento hem gri çimento öğütme tesisimiz var. İrlanda’daki Mannok’u satın aldık. Mannok satın almasıyla artık üretici olarak da Birleşik Krallık’ta var olacağız. Çimento üretiminde Türkiye, Amerika, İspanya ve Birleşik Krallık’tayız. Kordsa ile Türkiye’nin yanı sıra Endonezya, Tayland, Brezilya, Amerika ve İtalya’da üretim tesislerimiz var. İleri malzemenin hızlı büyüdüğü yerler Amerika ve Avrupa. Dolayısıyla satın almada odağımız bu bölgeler. Amerika’da son 5 yılda 4 şirket satın aldık. Bunlar genelde havacılık odaklı şirketler. Diğer yandan ürün ve coğrafi çeşitlendirme için Avrupa’da Microtex Composites’ı 2 yıl önce satın aldık. Avrupa’da otomotiv odaklı bir şirket. Lüks araç kategorilerine kompozit malzemeler sağlıyor. Kompozitin dünyada her yıl yüzde 6 büyüyeceği öngörülüyor.” 

YATIRIMA ARA VERMEDİ

Kipaş Holding hem depremi hem yangın felaketini yaşadı ama yatırım kararlılığından bir an bile vazgeçmedi. Kipaş Holding Yönetim Kurulu Başkanı Hanefi Öksüz, stratejik olarak ithalat etkisini azaltan ve ülke ekonomisine katkı sağlayacak alanlara odaklanmayı öncelik haline getirdiklerini söylüyor. 2022’den sonra sanayide 2 kağıt, 1 nişasta ve 1 kireç üretimi tesisini devreye aldıklarını anlatan Öksüz, “Bu tesisler Avrupa’nın da önemli büyüklükteki işletmeleri arasında yer alıyor. Son 2 yılda Türkiye’de önemli üretim tesisi yatırımları gerçekleştirdik. Özellikle Aydın’ın Söke ilçesinde kurulan Batı Kipaş Kağıt Fabrikası, 2022 yılında faaliyete geçti. Toplamda 1 milyar dolarlık yatırımla hayata geçirilen bu tesis, Avrupa’nın en büyük kağıt üretim tesislerinden biri. Tesisin tam kapasiteye ulaşmasıyla birlikte yıllık üretim kapasitesinin 1,2 milyon tona çıkması hedefleniyor” diyor. Kahramanmaraş’ta yeni bir nişasta fabrikası kurduklarını, bir iplik yatırımını devreye aldıklarını ve 70 milyon Euro’luk r-pet elyaf yatırımlarının olduğunu belirten Öksüz, “Depremde hasar gören binalarımızın yerine de daha modern, daha verimli bir boyahane yapıyoruz. Bu da 20 milyon Euro civarında bir yatırım olacak” diyor. Öksüz’ü asıl heyecanlandıransa selüloz yatırımı. Yaklaşık 1,5 milyar Euro’luk bir tesis için düğmeye basıldığını aktaran Öksüz, şöyle anlatıyor: “Bu yatırımla önemli bir ithalat kalemini ülkemizde üretmiş olacağız. Selüloz tesisini Adana’da planlıyoruz. Bu alanda uzun süredir masada çalışıyoruz, artık sahaya indik, kısa sürede burayı açacağız.” 

BORUSAN’IN PLANI 

Tesis sayısını 15’ten 17’ye getiren Borusan Holding yatırımda oldukça yoğun bir ajandaya sahip. Borusan Grubu, son 5 yılda 15,4 milyar TL yatırım gerçekleştirdi. Borusan Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Kocabıyık, “Bu yatırımlarımızın olumlu dönüşlerini almakla birlikte geleceğe yönelik yatırımlarımıza da hız kesmeden devam ediyoruz. 2024-2026 yılları arasında sanayi üretimine toplam 31,2 milyar TL’lik yatırım planımız bulunuyor” diyor. Tüm bu yatırımlar hayata geçtiğinde Borusan’ın üretim kapasitesi önemli ölçüde artacak. Kocabıyık, şöyle detaylandırıyor: “Borçelik tesisinin kapasitesini artırarak 500 bin tonluk ve 20,8 milyar TL’lik Türkiye’de benzersiz yeni bir kaplama tesisi yatırımı planlıyoruz. Bu yatırım aynı zamanda Borçelik’e ileride minimal ek yatırımlarla modüler büyüme imkanı verecek. 2000’den önce kurulan tüm hatlar yenilenecek, daha modern ve verimli hale gelecek.” 

EREN’İN YATIRIMLARI 

Yatırımlarını aralıksız sürdüren bir diğer grup Eren Holding. Son birkaç yılda 2 milyar dolarlık yatırım yaptıklarını anlatan Eren Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Eren’in gündemindeki en önemli konu, Türkiye’de doğrudan 2 bin 500 dolaylı olarak 6 bin kişiye istihdam yaratacak bir çelik fabrikası kurmak. Eren, çelikte 3-4 milyar dolarlık bir yatırımı hayata geçirmek için devletin kendilerine bir arazi göstermesini bekliyor ve “1,5 milyar dolarlık yatırımla İngiltere’nin en büyük kağıt fabrikasını yapıyoruz” diyor. Eren, birçok tekstilcinin konfeksiyon bölümlerini Mısır’a kaydırdığına dikkat çekerek “Tekstildeki rekabet güçleşecek, çünkü emek yoğun bir üretim var. Ucuz emek neredeyse tekstil orada gelişmeye başlıyor. Mısır, Pakistan ve Bangladeş gibi ülkelere kayıyor” diyor.