Ziya Aydın / Zass Ütüsan CEO'su

Aslında bütün aile şirketlerinde öykü aynıdır... Her şey küçük bir atölyede başlar, ardından üretim gelir. Bunu, büyüme ve yeni şirketler izler. Ancak, Ziya Aydın tarafından temelleri atılan Zass Ütüsan’ın öyküsü biraz farklı... Stratejik bir politika izlenmiş. Şirketin isminden yeni ürünlere geçişe, ihracat pazarlarından yeni şirket kurulmasına kadar her şey iyi oturtulmuş. Sonuçta, ortaya 32 milyon dolarlık bir şirket çıkmış. Şirketin CEO’su Salim Aydın, “Şimdi ürünlerimiz bile taklit edilecek düzeye geldik” diyor.

Her şey Trabzonlu Ziya Aydın’ın askerlik için İstanbul’a gelmesiyle başlıyor. Aydın, İstanbul’a geliyor, ancak “ekmeğini burada” çıkarmaya karar veriyor. Ailesinin ısrarlarına rağmen Trabzon’a dönmüyor, iş hayatına atılmaya karar veriyor. İlk işini de Süleymaniye’de, küçük bir atölyede kuruyor. Tarih 1956...  Ziya Aydın’ın ilk üretimi ise elektrikli ızgara idi...

İşte bu küçük girişimden bugün dünyanın dört bir yanına ihracat yapan bir şirket doğdu. 72 ülkeye ihracat yapan ve Ütüsan adıyla kurulan şirketin öyküsü, aynı zamanda Türkiye’deki “aile şirketleri” için bir dönüşüm örneği de oluşturuyor. Çünkü, belli bir yere kadar tipik bir trend izlenmiş. Ancak, ütüye geçiş, radyatör üretimi, ihracattaki başarı ve Uzakdoğu’da şirket kurmak, esas dönüşümü getirmiş. Üstelik ilk şirket ve marka Ütüsan yerine, daha iyi bir marka olan Zass geliştirilmiş. Öyle ki, bugün dünyanın çeşitli ülkelerinde Zass markasını taklit eden şirketler bile var...

İhracatta 2001 yılında büyük bir başarı yakalayan Zass, şu anda ütüden radyatöre kadar bir çok elektrikli alet üretiyor.  Fason üretim yapan şirket 1994 yılında Paris Fuarı’na katılmaları onlar için dönüm noktası oldu. Kendilerini tanıtma fırsatı yakalayan şirket, o yıl kendi markalarını kullanarak birçok ülkeye ihracat yapmaya başladılar.

Şirketin ismi 1997 yılında Ütüsan olarak değişti. 2002 yılından itibaren ise dünyaca tanınan Zass markasıyla satış yapıyorlar. Şirketin 2001 yılı cirosu 32 milyar dolar. Bu ciro tutarının 25 milyon doları ihracat.

Zass Ev Aletleri şirketinin CEO’su Salim Aydın, örnek başarı öykülerini ve gelecek hedeflerini Capital’e anlattı:

Şirket ne zaman kuruldu?

Şirketin tarihçesi 1956 yılına dayanıyor. Aile şirketi olarak babam Ziya Aydın tarafından kuruldu. Babam kendi kardeşlerini de ortak yaptı. Biz Trabzonlu bir aileyiz. Babam, askerlik için İstanbul’a geliyor ve burada kalmaya karar veriyor. Asıl mesleği dövme bakırcılık. Şirket, Süleymaniye Mercan Yokuşu’nda bir atölye olarak kuruldu. O zamanlar şirketin adı Raket Elektrik idi.

Türkiye’de üretilen ilk elektrikli ev aletleridir. İlk ürettiğimiz elektrikli ev aleti ise ızgaraydı. 1970’li yıllarda Bayrampaşa’da fabrika binası yapıldı. 1976 yılında oraya taşındık. Atölye ile fabrika arasında bir yapıydı. 1977 yılında ise şirketin ismini Ütüsan yaptık.

Ütü işine yönelik üretim fikri nereden kaynaklandı?

Bizi asıl geliştiren ürün ütüdür. Ütüyle başlamamızın sebebi, ütü her evin ihtiyacı ve tüketimi yüksek olan  bir ürün. 1968-1969 yılında babam Almanya’dan ilk termostatı ithal etti. Türkiye’de ilk termostatı ütüde kullandı. 1980’li yılların başında buharlı ütüyü ürettik.

Şu anda ütü hala çok güçlü.

Radyatör işine girmeniz nasıl oldu?

Bizim şirketin büyümesinin asıl ana kaynağı, radyatör pazarıdır. Çünkü, iç piyasadaki krizlerden etkilenmeyen bir ürün. 2001 yılında ürettiğimiz radyatörün yüzde 98’ini ihraç ettik. Radyatörümüz dünyanın 5 kıtasında satılıyor.

Zass şirketinin kurulmasıyla Almanya’dan 1984-85 yıllarında radyatör ithal ettik. Kendi pazarımızda satmak için Zass ismini kullandık. Tutulan bir ürün oldu. O ürünle piyasada isim yaptık. Ondan sonra 80’li yılların sonunda bunun parçalarını ithal edip, kendimiz burada montaj etmeye başladık. 1992 yılında Almanya’dan  komple tesis getirttik. 11 yıl önce yüzde 100 üretime başladık.  

Çin hariç dünyanın önde gelen iki üreticisinden biriyiz. Hem kalitemizle ve servisimizle, hem de fiyatımızla dünyada belli bir yerimiz var. Çünkü, yaklaşık 10 yıldır ihracat yapıyoruz. Gittikçe pazar payımız ve ünümüz büyüdü. İhracat ağırlığımız olduğu için Zass, yurtdışında Türkiye’den daha çok biliniyor.

Şirketin ilk kurulduğu zaman üretiminiz ne kadardı? Şimdi üretiminiz nereye ulaştı?

1977 yılında günde 500 ütü üretiyorduk. Büyük bir rekordu. Şimdi 5 bin ütü üretiyoruz. 1992 yılında radyatör üretimine başladığımızda, ilk yıl üretimimiz 140-150 bin adetti. Şu anda 1 milyon adet üretiyoruz.

2001 yılı cironuz ne kadar?

Ciromuz da devamlı yükseliyor. 1994 yılında ciromuz 7-8 milyon dolar seviyelerindeydi. 2001 yılı ciromuz 32 milyon dolar. 1994 yılından 2001 yılına kadar sürekli yükseliş grafiği çizdik.

2001’de yeni ürünler ve yeni pazarlarla bilhassa Kuzey Amerika ve Rusya pazarının büyümesi en büyük faktörler oluşturdu. İç piyasanın kötü olmasından dolayı ihracat faaliyetlerine daha yoğun konsantre olduk. 2001 yılında 32 milyon dolar cironun 25 milyon doları ihracattan geldi.

Şirketiniz dönüm noktası niye nitelendirdiğiniz zamanlar oldu mu?

Birincisi, bir ayağımızın Almanya’da olmasından dolayı globalleşmeye adım attık. İkinci ve asıl dönüm noktamız, 1992 yılında radyatör üretimine başlamamız oldu. İlk ciddi ihracatımızı 1994 kriz yılında Paris Fuarı’na katılarak yaptık.

1994 yılına kadar da ihracat yapıyorduk. Fakat, kendi ismimizle değil, fason üretim gerçekleştiriyorduk. Bu fuara katılınca, üreticinin Zass olduğunu yabancı firmalar da öğrendiler. İlk müşterimiz İsrail idi. O yıl Türkiye krizin tam ortasındayken, biz 1994 yılında ciddi bir ihracat atağına başladık. Kriz yılları bizim için hep dönüm noktaları oldu.

Yabancılarla ortaklığınız var mı?

Yabancılarla ortaklığımız yok. Zass tamamıyla bize ait bir firma. Ben Almanya’da üniversite eğitimimi bitirdikten sonra 3 yıl Türkiye’de, o zamanki Bayrampaşa fabrikasında çalıştım. 1980 yılında 12 Eylül Krizi dolayısıyla, eşim de Alman olduğu için yurtdışında neler yapabileceğimiz görmek için Almanya’ya gittim. Askerlikten sonra Zass şirketini kurup, ithalata başladık. Şirket ortakları, aile fertlerimiz. Buraya Avrupa’nın makine parkını taşıdık. Ama, kesemize uygun şartlarda. Büyüme başladı.

Marka olarak 80’li yılların sonundan itibaren Zass’ı kullandık. Adımız eskiden Ütüsan idi. Zass markası ön plana çıktı. Diğer ürünlerimizdeki markaları da değiştirdik. Birlikteliği sağlamak için 2002’den itibaren şirketin ismi Zass diye değişti.

İlk  ihracatınızı hangi ülkeye yaptınız?

İlk ihracatımız İngiltere’ye 1986 yılında kuru ütüydü. İlk ihracatımız olduğu için orada tecrübe kazanıp, para kaybettik. Nelere dikkat edilmesi gerektiğinin ilk işaretlerini aldık. O zamanki kalitemiz bize göre iyiydi. Çok acemiydik. En ufak şeyden bize problem çıkardılar. “Ya ürünleriniz geri alın yada Afrika’da bir ülkeye ucuza satacağız” dediler. Ama Avrupa standardı başka bir şey. Kesinlikle Avrupa standartlarına uymayan bir ürün üretmiş olduk. Biz bütün ülkelerin standartlarına  göre üretim yapıyoruz.

Bugün belki Türkiye’de bizim kadar çeşitli standarda ürün üreten 10 firma yoktur. İngiltere’den sonra ilk ihracatımız Almanya’ya oldu. Almanya’ya ciddi ihracatımız radyatördür. 1992 yılında fabrikayı kurduk ve direkt ihracatımız Almanya’yla başladı. 1994’te Paris Fuarı, ondan sonra da her yıl bizim sektörün en önemli fuarları olan Köln ve Paris’teki fuarlara her sene katıldık. Gittikçe müşteri portföyümüz büyüdü.

Şu anda hangi ülkelere en çok ihracat yapıyorsunuz?

Bugün 72 ülkeye ihracat gerçekleştiriyoruz. İngiltere ve Almanya birinci sırada yer alıyor. Ardından Amerika geliyor. Sonra Rusya, Yeni Zelanda ve Avustralya var. Japonya da önemli bir konuma sahip.

2002 yılı cironuz ve ihracatınız ne kadar?

2002 ciro 30-32 milyon dolar, ihracat ise 23-25 milyon dolar arasında olacak.

2002 yılında Türkiye pazarı payı ciromuzda biraz daha büyüyecek. 2000 yılından evvel ciromuzun yüzde 65 ihracattı, yüzde 35’i iç piyasaydı.

2001 yılında bütün ürünlerde yüzde 85 ihracat, 15 iç piyasa. Bu yıl da yüzde 80-20 oranını bulma ihtimali var. Bu ihracatımız azalacak anlamına gelmiyor. Ciromuz da artacak. Ciro artarken, iç pazar payımız da büyüyecek.

Önümüzdeki yıl için gerçekleştirmeyi düşündüğünüz hedefleriniz neler?

2000 yılından 2001 yılına, radyatörde üretimimizi yüzde 40’a yakın arttırdık.  2002 yılında bunu koruyoruz. O artırımının  tesadüf olmadığını ispat ediyoruz. Isıtıcı ürün ürettiğimiz için bizim sektörde mevsimler önemli bir faktör.

Geçen yıl Amerika soğuktu. Oraya fazla ürün satabildik. Bu yıl geçen yıl ki kadar satamadık. Artı bu yıl yeni ürünler geliştirdik. Fakat, sezonun tam başlangıcına yetişti. Meyvelerini 2003 yılında görüceğiz. Kapasitemizin sonuna geldik. Dolayısıyla, Çin’e ve Hong Kong’a gidişimizin yanında Rusya’da yatırım düşünüyoruz. Rusya’da da radyatör üretimine başlayacağız. Çünkü, büyük bir pazar. Rusya’daki radyatör  pazarında payımız yüzde 25-30 civarında.

2003 yılında diğer sıçramamız gerçekleşecek. Zass markalı ticari ürünleri ürün adetimize ilave edip, hem iç pazar hem de Zass ürünlerinin satıldığı dünyadaki pazarlarda satışa başlayacağız.

DÜNYANIN BİRÇOK ÜLKESİNDE TAKLİTLERİMİZ VAR

Yeni atılımlarınız neler?

Bizim sektörümüzde Uzakdoğu’nun ciddi rekabeti var. Buna karşı tedbir almak ve imkanları araştırmak için Hong Kong’da Zass Hong Kong International adıyla bir şubemizi açtık. Ayrıca, üretimde bir takım avantajlar elde edebilmek için Çatalca Trakya Serbest Bölge’de bir şube kurduk.

Hong Kong ve Çin’deki araştırmalarımız sonucunda Zass’ın tanınan bir marka olduğunu gördük. Dünyanın çeşitli ülkelerinde Zass adını kullanarak taklit ürün yapan bir çok firmayı ortaya çıkardık. Diğer bütün ülkelerin ticari ataşeliklerine bildiriler gönderildi. Bir taraftan üzülüyoruz. Ama bir yandan da Zass’ın belli bir yere ulaştığını görüyoruz. Bizim üretmediğimiz ürünün üzerine bile Zass markası konularak satılıyor.

Serbest bölgede kurduğumuz şirketin diğer bir amacı daha olacak. Kendi markamızda bizde fason üretimler yaptıracağız. İç pazar dahil dünyadaki diğer müşterilerimize Zass ürünlerini satmak için serbest bölgeyi bir merkez olarak kullanacağız. Zass markalı satılan ülkelere bizim ürünlerimiz oradan pazarlayacak. İleride tüm elektrikli ev aletleri Zass markası adı altında mümkün olan bütün pazarlarda satış yapacağız. Dünya markası olmamızı daha fazla destekleyeceğiz.

DÜNYADAKİ GİDİŞAT MARKAYI OLUŞTURMAYI ŞART KOŞUYOR

Geleceğin Zass’ını nasıl tanımlıyorsunuz?

Global bir marka ve ürün olmak istiyoruz. Şu anda Japonya ve Kore’de Zass iyi bir marka. Eskiden fason üretiyorduk. Ama gördük ki, dünyadaki gidişat markayı oluşturmayı şart koşuyor. Biz de kendi markamızı üretip veya ürettirip, markaya da yatırım yapmayı inanıyoruz. Markanın içini de doldurup, ürün gamını genişletip, tüm ev cihazlarında var olabilen kişisel bakım, küçük ev aletleri üretip, kendi markamız altında global pazarlamak.