İş Dünyasının En Güçlüleri

Dev grupları yönetiyor, ülkeye milyonlarca dolar kazandırıyorlar. Bazıları binlerce kişiye iş sağlıyor, bir bölümü de milyar dolarlık ihracat gerçekleştiriyor. Aralarında sivil toplum örgütleri aracılığıyla üyelerinin sesini duyuran, iş dünyasını temsil edenler de var. Ancak, hepsinin ortak özelliği, Türkiye çapında büyük bir “güç” (Power) sahibi olmaları… Capital, Türk iş dünyasının en güçlü 30 işadamı ve yöneticisini saptarken, bu kriterleri göz önüne aldı, geniş kapsamlı bir araştırma yaptı.

Dünyanın önde gelen strateji ve liderlik gurusu Rosabeth MossKanter, liderleri, “güçlü insanlar” olarak tanımlıyor. Şirketler ve iş dünyası için onları vazgeçilmez olarak gören Kanter şöyle devam ediyor:

“Liderler yön belirler, insanların kendilerini izlemeleri için onları etkiler ve o insanlara kendi içlerinde daha fazla yetenek bulmalarında yardımcı olurlar. Çünkü, liderler doğru şeyleri yapabilmek için çok sayıda farklı insana güvenmek durumundadırlar. Hedef belirleyen, değer koyan ve çevrelerindekileri etkileyebilen insanlar lider olabilirler.”

Yönetim guruları, “Liderliği”, şirketler için kilit bir değer olarak nitelendiriyorlar. Onlara göre, şirketleri yarına taşıyon, dönüştüren de yöneticilerin bu gücü… Ancak, bu yöneticilerden bazılarının gücü şirket dışına taşıyor, ülkeyi ve sektörünü yönlendirme düzeyine ulaşabiliyor. Bir yönetim uzmanı, “Dünyanın her ülkesinde güç oyununu çok iyi oynayan, liderliğini ülke çapına yayan yöneticiler vardır. Bunların bazılarına gücü şirketi, bazılarına da kendi yetenekleri verir” diye konuşuyor.

“En güçlü” lideri bulmak

Türkiye’de de bu tip yönetici ve işadamları var. Bazıları dünya çapında, bazıları ülke düzeyinde güç sahibiler. Bir bölümü şirketleri, bazıları da sivil toplum örgütlerindeki başarıları nedeniyle “etkin” rol oynuyorlar.

Dünyada ya da herhangi bir ülkede “En zengin”, “En şirket sahibi”, “En çok çalışanı olan” gibi başlıklı araştırmalarla “yönetici ve işadamı” seçmek kolay. Ancak, “Güç” (Power) gündeme geldiğinde, böyle bir  “Güç sahibi” yöneticileri ya da “En etkili liderleri” ortaya koymanın güçlükleri var.

Benzer bir araştırma yapan Fortune dergisi, “Biz Amerikan ekonomisinde yüksek tepeleri kontrol edenleri saptamaya çalışıyoruz” değerlendirmesini yapıyor. Derginin yazarı Jerry Useem, “Bizim güç tanımımızda, şirketinde, endüstrisinde ya da dünya çapında, diğer insanları etkileme faktörü rol oynar” diyor.

Araştırma nasıl yapıldı?

Capital’in araştırmasında da benzer bir yöntem izlendi. Araştırmada, “Güçlü” ve “Etkili” yönetici-işadamları sorgulanırken, şu tanımlar dikkate alındı:

*Türk iş dünyasında şirketi-grubu nedeniyle güçlü bir ekonomik ağırlığı olanlar… Burada ciro, çalışan sayısı, fabrikaları, ödediği vergi ve ihracatı dikkate alındı.

*Şirketi çok büyük olmamasına rağmen, iş dünyasında, dolayısıyla Ankara’da etkili olan işadamı ve yöneticiler… Bu kapsamda genelde “sözü dinlenenler” giriyor.

*TİM, Odalar Birliği gibi sivil toplum örgütlerinin liderleri de bu kapsamda değerlendirildi. Yönettikleri örgütün gücü ve sahip oldukları etkin rol, bazı yöneticileri, “güçlü” konuma getirebiliyor.

*Araştırmaya, yönetici ve işadamları aynı ölçüde dahil edildi, hiçbir kısıtlama yapılmadı.

Değerlendirmeler, bu 4 kriter doğrultusunda, Türkiye’nin önde gelen danışman, reklamcı, PR uzmanı ve gazetecileri arasında yapıldı. Çalışmaya, Türkiye’de görev yapın bazı ekonomi gazetecileri de dahil edildi.

İş dünyasının üç önemli ismi

Yaptığımız araştırmada Türkiye’nin en etkili ismi 14,5 katrilyonluk ciroya sahip Koç Şirketler Topluluğu’nun Şeref Başkanı Rahmi Koç oldu. Her ne kadar yakın dönemde görevinden ayrılıp yerini oğlu Mustafa Koç’a bıraksa da, Rahmi Koç’un grup içindeki etkinliği hala sürüyor. Koç, 103 şirket ve Arçelik, Beko, Koçbank gibi önemli 75 markayı bünyesinde bulunduran holdingin yönetim kurulunda da etkin rol oynuyor. İş dünyası dışında yaptığı sosyal faaliyetlerle de dikkat çekiyor. Özellikle son dönemde aktif iş hayatından uzaklaşmasıyla, gönül verdiği derneklere daha fazla vakit ayıran Koç, TÜSİAD’ın da en etkili isimleri arasında.

Listemizin ikinci sırasında ise Sakıp Sabancı var. Sabancı, 12 ayrı sektörde faaliyet gösteren ve 5 kıtada yatırımı olan Sabancı Holding’in başındaki isim. Topluluğun iş alanları sadece ülke içi ile sınırlı değil. Dünyanın önde gelen 16 kuruluşuyla kurduğu ortaklıklar nedeniyle grup, uluslararası arenada da çalışmalarını sürdürüyor. 

Türkiye’nin en büyük 5 holdingi arasında yer alan Doğan Şirketler Gurubu’nun kurucusu Aydın Doğan ise, medya başta olmak üzere 7 ayrı sektörde faaliyet gösteriyor. Geniş bir perakende, satış ve dağıtım ağıyla, hemen her kentte iş faaliyetleri olan grup, günde 3 milyon kişiye ulaşıyor. 

Finans sektöründen 5 isim 

Listenin profiline bakıldığında finans sektöründen 5 ismin olduğu görülüyor. Üçüncü sırada yer alan Engin Akçakoca, mali büyüklüğü 130 milyar dolar civarında olan finans sisteminin bir numaralı bürokratı. Akçakoca, birkaç cephede birden mücadele veriyor. Bir taraftan bankacılık sisteminin sağlıklı bir yapıya kavuşması için uğraşırken, diğer taraftan da el konulan bankaların sahiplerinden para tahsil etmeye çalışıyor. Pamukbank’ı satmak için uğraşan Akçakoca, İmar Bankası’nın yarattığı kaosu da çözmek için çabalıyor. 2001 yılında Kemal Derviş’le birlikte göreve başlayan Akçakoca, bugün finans dünyasının en etkili ismi.
 
Ersin Özince, Türkiye Bankalar Birliği’nin yönetim kurulu başkanı. Aktif büyüklüğü 25 katrilyon liraya dayanan, Türkiye’nin ikinci büyük özel sektör bankasının genel müdürü olması, onu sektörde söz sahibi kılıyor. Bunun yanında Şişe-Cam, İş-Tim, Petrol Ofisi gibi devlerin de aralarında bulunduğu 79 iştirakin patronu konumunda.

Erol Sabancı, bankacılık sektörünün en etkili isimleri arasında yer alıyor. Akbank’ın son 3 yılda sektörde sürekli büyümesi ve en büyük özel banka haline gelmesinde çok büyük rol oynadı. Sektördeki sıkıntılara rağmen, 2000-2002 yılları arasında bankasının aktif payını yüzde 7’den yüzde 11’e çıkardı. 

Hüsnü Özyeğin ise 1987’de Finansbank’ı kurdu, başarılı bir yönetimle orta ölçekliler düzeyine taşıdı. Önce finans grubunu oluşturan Özyeğin, ardından Gima, Marks & Spencer gibi önemli şirketleri gruba kazandırdı. Şimdi de Pamukbank’ı satın alıp, Finansbank’ı, büyükler ligine sokmak için uğraş veriyor.

Bayrağı Mayıs 2000’de Akın Öngör’den devralan Ergun Özen ise listemize giren başka bir finansçı. Yenilikçi bankacılığın en güçlü temsilcisi olarak adlandırılıyor. Garanti Bankası’nın piyasada ikinci banka konuma gelmesinde de Özen’in payı büyük.

Dikkat çeken projeler 

Listemize giren CEO’ların her biri iş dünyasında çekirdekten yetişmiş yönetici ve işadamlarından oluşuyor… Hepsi ayrı projeleriyle dikkat çekiyor. Ortak özellikleri ise Türkiye’nin en etkili gruplarının başında, profesyonel yönetici olarak çalışmaları.

Türk medya sektörünün en büyük kuruluşu olan Doğan Medya Holding’in CEO’su Mehmet Ali Yalçındağ, bu sektördeki en etkin isimlerin başında geliyor. 2 Ulusal, 1 uluslararası, 2 kablo TV kanalı, 8 gazete ve 3 radyo istasyonu olan kuruluşun başındaki isim. Yalçındağ, son dönemde farklı projeleriyle adından söz ettiriyor. Grubun, Batı'daki şirketler gibi kendi hisselerine yatırım yapması için yeni bir proje geliştiren Yalçındağ, bu sistemle faiz vergi ve amortisman öncesi karın yüzde 10'uyla 1 yıl boyunca kendi şirketlerinin hisselerini almayı hedefliyor.

Sabancı Holding’in yeni CEO’su olan Celal Metin, listemizde yer alan başka bir isim. Herkes onu yeni göreviyle birlikte tanısa da, aslında Metin’in Sabancı geçmişi eskilere dayanıyor. Metin, grubun önemli şirketlerinde Genel Müdür’lük görevi yaptıktan sonra, kariyerine Uzakdoğu’da devam etti. Türkiye’ye geri döndüğünde ise Sakıp Sabancı’dan teklif alan Metin, özellikle grup içindeki iddialı hedefleriyle dikkat çeken bir isim. Sabancı Grubu’nun kaynaklarını, global tecrübesiyle birlikte etkin kullanmak için yaptığı projelerle dikkat çekiyor.

Koç Grubu'nun hedeflerini belirleyen isimlerin başında Bülent Özaydınlı geliyor. Koç Grubunda uzun yıllardır çeşitli kademelerde çalışmış biri. Özellikle Tofaş Grup Başkanlığı sırasında şirketin üretim ve pazarlama birimlerini tek çatı altında toplamasıyla dikkat çekti. Bu projeyle maliyetlerde düşüş sağlayan Özaydınlı, son dönemde ise Koç Grubu şirketlerinin yakaladığı başarı da büyük söz sahibi.

Yeni dönemin yükselenleri

Ekonomik krizlere meydan okuyarak büyümesine devam eden Zorlu Holding’in Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Nazif Zorlu, son dönemin en etkili işadamları arasında yerini aldı. Zorlu, kaliteli perdelik kumaş ve pamuklu ev tekstil ürünleri alanında dünya çapında üne sahip, 15 ayrı tesisten oluşan şirketler grubunun sahibi. Ahmet Nazif Zorlu’nun ismi 1994 yılında Vestel Elektronik’in satın alınmasından sonra daha çok anılır oldu. Vestel, Zorlu Holding’e geçtikten sonra 25 kat büyüdü. 30 milyon dolarlık ihracatı 22 kat arttı. Bu hızlı büyümede Ahmet Nazif Zorlu’nun ar-ge’ye verdiği önemin büyük payı var.

Abdülkadir Konukoğlu ise son yıllarda Anadolu’dan çıkan en başarılı işadamları arasında ön sırada. Yarattığı farklı iş modeliyle Anadolu’nun önünü açan kişi olarak adlandırılıyor. Konukoğlu'nun girişimleriyle gelişen grup şirketlerinden Sanko Pazarlama, 663 trilyonluk cirosuyla Anadolu'nun en büyük şirketi konumunda. Faaliyet gösterdiği sektörlerde sürekli ilklere imza atan Konukoğlu, son dönemde de bilişim sektöründe faaliyet göstermek için açtığı Akora şirketiyle konuşuluyor.

GÜÇLÜ OLMANIN 4 ÖNEMLİ KURALI

Amacımız Türk ekonomisine yön veren, önemli kuruluşların başındaki etkili, güçlü kişileri saptamaktı. Bunun için öncelikle “güç” kelimesinin tanımını basit ve anlaşılır bir şekilde yapmakta fayda var. Güçlü ve etkili olmanın ilk koşulu sektördeki, şirket içindeki veya ülkedeki diğer insanların davranışlarını etkileyebilmekten geçiyor. Benzer bir araştırma yapan Fortune dergisi, iş dünyasında gücün (Power) ölçülmesinde kullanılan 4 değişmeyen kural ise şöyle sıralanıyor:

KURAL 1 : Tıpkı yer çekimi gibi “güç” de doğrudan gözlemlenemez. Sadece gücün etkilerini görebilirsiniz. Eğer şirketiniz adı şarkılara geçmişse, herkes tarafından biliniyorsa bu güç sahibi olduğunuz konusunda pozitif bir işarettir. Ama tek başına sizin “etkili” ve “güçlü” insan olduğunuzu göstermez.

KURAL 2 : Güç insanı yoldan çıkartabilir, yozlaştırabilir. Gerçek yaşamda herkes bir diğeri üzerinde gücünü gösterir. Sektörün lideri gibi görünen bir CEO, öte yandan Wall Street’in, şirketin emekli maaşları için oluştuğu fonun, avukatların ve hatta çalışanlarının kölesidir. Liderlik konusunda uzman olan Profesör Thomas Kolditz, çalışanların yöneticileri ve patronları üzerindeki gücün hep azımsandığına dikkat çekiyor. Kolditz, Iraklı savaş esirlerinin söylediklerini buna örnek veriyor. Esirler, “Eğer komutanlarımız bize savaşmamızı emretseydi, onu vurabilirdik” demişler.

KURAL 3: Samson gücünü saçlarından, Temel Reis ise ıspanaktan alır. Gücün beslendiği farklı kaynaklar vardır. Günümüz liderlerini de etkili kılan özellikler birbirinden farklıdır. Kiminin şirketinin tekel gücü vardır kimi ise endüstrisinin en güçlü oyuncusudur. Bazıları da terörist ruhları ve yaratıcılıkları ile oyunun kurallarını değiştirmekte ustadır.

KURAL 4 : “Ülkenin ekonomisine yön veren en etkili, güçlü ilk 30 adam kim?” sorusuna yanıt bulabilmek kolay değildir. Güç konusu derin ve üzerinde uzun uzadıya tartışmalar yapılabilecek bir konudur. 

Onbinlerce insanın çalıştığı bir şirketin CEO’su mu daha güçlüdür yoksa kocaman bir şirketin değerini yarı yarıya düşürebilecek güçte bir yatırımcı olan bono taciri mi? Peki fikirleri bono tacirini ve onlarca yatırımcıyı yönlendiren bir ekonomistin gücü daha mı azdır?...Bu sorulara hep birinin içine geçmiştir. Güçte böyle bir şeydir. İlişki ağı ve şirketinin kolları geniş olan firmaların ve kişilerin gücü hep daha fazladır.

DERNEKLERİN ETKİLİ İSİMLERİ

Temsil ettikleri büyük gruplar nedeniyle listemizde yer alan sivil toplum örgütlerinin liderleri, özellikle yapmış oldukları etkinliklerle ekonominin gidişatını etkiliyorlar. Listemizde yer alan isimler şöyle sıralanıyor:

Tuncay Özilhan: TÜSİAD’ın ve Anadolu Grubu’nun başkanı… Şirketinde oldukça başarılı performans gösteriyor. Ancak, listemize esas olarak TÜSİAD’daki rolü ile girdi. Bir yönetim danışmanı, “TÜSİAD, son yıllardaki en etkin dönemini yaşıyor. Hem iş dünyası hem de Ankara’da çok etkin hale geldi” sözleriyle, bu gücü ortaya koyuyor.   girilmesinde etkili bir isim.

Rifat Hisarcıklıoğlu: Türkiye'nin farklı bölgelerinde kurulmuş 359 oda ve borsanın temsilcilerinden oluşan örgütün başındaki isim. “Anadolu iş dünyasının sesi” olarak biliniyor. Örgütüne hakim… Özellikle son yıllardaki kriz sırasında büyük bir etkinlik gösterdi, bazı yasa ve uygulamalarda önemli rol oynadı. Hükümetin “kulak verdiği” işadamlarından biri olarak biliniyor.  

Oğuz Satıcı: Türkiye’de ihracat her zaman çok önemli bir konu idi. Ancak, Oğuz Satıcı’nın Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanlığı ile birlikte bu grup daha etkin olmaya başladı. İhracatçının sesini kamuoyuna ve özellikle de Ankara’ya duyurmakta çok başarılı olduğu söyleniyor. Satıcı, bugün faaliyette bulunan 57 ihracatçı birliğini, ihracatçı birliklerine hizmet veren 13 genel sekreterliği temsil ediyor.

Sinan Aygün: 5  yıldır Ankara Ticaret Odası'nın başkanlığını yürüten Sinan Aygün, meslek odasının içindeki etkinliğiyle dikkat çekiyor. Ankara Ticaret Odası 125 bin üyesi ve 70 meslek komitesiyle bugün ekonomik alanda önemli yeri olan bir sivil toplum örgütü. Daha çok tüccar ve tüketicilere yönelik faaliyetler yapıyor. Kamuoyunda ve Ankara’da etkin bir işadamı. 

Yased’in Etkili İsmi: Şaban Erdikler, Andersen'i kayıpsız şekilde Ernst &Young'a tahvil edip 950 çalışanla,  40  milyon dolarlık hizmet örgütünün sürekliliğini sağlamasıyla dikkatleri çekti. Erdikler, sivil toplum örgütlerinde de etkin. Yased Başkanlığı, Tüsiad Üyeliği, Vergi Çalışma  Grubu  Başkanlığı,  Vergi  Konseyi  Üyeliği’nin  yanı sıra yerli yabancı sermayeli  birçok  kuruluşa  tavsiye de bulunan Erdikler’in bankacılık başta olmak üzere pek çok konuda görüş ve önerilerine başvuruluyor.

BABALARININ İZİNDELER

Yeni kuşak yöneticilerin profiline bakıldığında her birinin ayrı özellikleri ön plana çıkıyor. Ortak yanları ise Türkiye’de değişim yaratmış ailelerin son kuşak temsilcileri olmaları. Listemize giren ve etkinlikleriyle dikkat çeken isimler şöyle sıralanıyor:

Mustafa Koç: Üçüncü kuşak yönetici olan Mustafa Koç, bugün en fazla şirkete sahip olan Koç Grubu’nun başındaki isim. Koç ismini daha da pekiştirmek adına, projeler üreten Koç, 40 bin çalışana yarattığı istihdam hacmiyle de Türkiye’nin en büyük işvereni konumunda.

Murat Ülker: Babası Sabri Ülker’in kurduğu grubu, son 10 yılda hızla büyüttü. 17 bin çalışanı 1,7 milyar dolar cirosu ile Türkiye’nin en büyük gruplarından biri haline gelen bir gıda devinin başında. Dünya devlerine kafa tutan Ülker’in yönetim kurulu başkanı olarak, Türkiye’nin en güçlü ve etkin işadamlarından birisi. Grup 58 şirketi ve 17 bin 500 çalışanıyla önemli bir kesimi temsil ediyor.

Ferit Şahenk: Doğuş Holding’in yönetimini babası Ayhan Şahenk’ten devralan Ferit Şahenk, özellikle ayrı kurum kültürüne sahip Körfezbank, Osmanlı Bankası ve Garanti Bankası’nı, Garanti Bankası çatısı altında başarıyla birleştirmiş olmasıyla dikkatleri çekti. Şahenk’in bu projesi maliyetlerin düşmesini sağlayarak gruba kazanç sağladı.

Cem Boyner: Ali Osman Boyner’in oğlu Cem Boyner, başarılı girişimleri, karizmatik kişiliği, kısa süren ama ses getiren politik yaşamı ile gündemden düşmeyen ikinci kuşağın başarılı işadamlarından. Boyner Holding’in 2002 yılının Ağustos ayında Advantage Card’ı 75 milyon dolara HSBC Bank’a satarak büyük bir kar etmesinde onun imzası var. Boyner, yeni kuşak yöneticilerin en önemli temsilcisi.