Geçtiğimiz aylarda Türk yöneticilerinin son profili ortaya koyan bir araştırma yayınlamıştık. Gerçekten büyük ilgi gördü. Ancak, Türk iş dünyasının yapısı nedeniyle, katılımcılar erkek ağırlıklı idi. Bunun üzerine, kadın yöneticinin profilini, ajandasını, günlük hayatını, aile yapısını, kısaca 24 saatini ortaya koyan büyük bir anket hazırladık. Trend Group’un işbirliği, Boğaziçi Üniversitesi’nden Prof.Dr. Hayat Kabasakal’ın danışmanlığında gerçekleştirilen bu çalışma, çok önemli mesajlar içeriyor...

 

Kadınların çalışma hayatındaki etkisinin artışı, tüm dünyadaki en etkin trendlerden biri. Geçtiğimiz 20 yıl içinde Türkiye’de de kadının sosyal ve ekonomik hayattaki ağırlığının artışına tanıklık ettik. Önceleri “hemşirelik”, “banka memurluğu” ve “öğretmenlik” gibi meslekleri tercih eden kadınların iş dünyasındaki rekabet gücü artmaya başladı. Yönetici pozisyonuna gelen kadınların sayısı azımsanacak gibi değil.

 

Artan önem nedeniyle kadınların gücünü ortaya koyan araştırmaların önemi giderek artıyor. Bu, hem bir yönetici hem de bir tüketici olarak hayati önem taşıyor. Oysa, kadın yöneticilerle ilgili araştırmalar ender yapılıyor. Üstelik bunların önemli bölümü de yetersiz araştırmalardan oluşuyor.

 

Türkiye’nin en saygın şirketlerinde çalışan kadın yöneticilerin profillerini, yaşam tarzlarını ortaya koymak istedik. Bu amaçla hazırladığımız araştırmayı Boğaziçi Üniversitesi İşletme Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Hayat Kabasakal’ın önerileri ışığında tasarladık. Bu çalışmayı, Capital ve Trend Group Pazar Araştırma Şirketi birlikte gerçekleştirdi.

 

Türkiye’deki kadın yöneticilerin profilini ortaya koyan bu çalışma kapsamında 79 kadın yönetici ile görüşüldü. Ankete katılan yöneticilerin yüzde 3’ü şirket ortağı veya sahibi, yüzde 11’i yönetim kurulu üyesi, yüzde 78’i müdür, yüzde1’i müdür yardımcısı, yüzde 7’si şef veya süpervisör pozisyonunda. Ankete katılanların ortalama çalışma süreleri 10 ile 15 yıl arasında.

 

Görüşme yapılan kadın yöneticilerin yüzde 67 gibi büyük bir çoğunluğu 21 ile 34 yaş arasında, yüzde 29’u 35 ile 49 yaş arası grupta, yüzde 4’ü 50 yaş üzerinde. Kadın yöneticilerin tamamı sanıldığı gibi “evli ve çocuklu” tanımlamasına uygun değil. Araştırmaya katılanların yüzde 62’si evli, yüzde 29’u bekâr, yüzde 9’u ise boşanmış. Çocuk sahibi olanların oranı ise yüzde 39 düzeyinde. Tek çocuk sahibi olanlar yüzde 71.2 gibi bir oranla çoğunlukta, iki çocuk sahibi olanların oranı ise yüzde 28.8’de kalıyor. Üçten fazla çocuğu olan ise yok.

 

Yüzde 32’si yüksek lisanslı

 

Türkiye’deki kadın yöneticilerin kökenlerine bakıldığında, eğitim düzeyi yüksek ailelerden geldikleri görülüyor. Babalarının yüzde 70’i, annelerinin ise yüzde 37,5’i üniversite mezunu. Annesi lise mezunu olanların oranı yüzde 37,5, babası lise mezunu olanların oranı ise yüzde 17,5 düzeyinde...

 

Eğitim düzeyi açısından kadın yöneticilerin erkeklerden farkı yok. Kariyer basamaklarını tırmanmak için onlarda yüksek lisansa ağırlık veriyor. Belli bir konuda uzmanlaşmaya yöneliyorlar. Kadın yöneticilerin yüzde 32’sinin yüksek lisans derecesi var, yüzde 64’ü üniversite, yüzde 4’ü ise lise mezunu.

 

Kadın yöneticilere en son mezun oldukları okullar sorulduğunda, en saygın üniversitelerde eğitim aldıkları ortaya çıkıyor. Yüzde 19’unun yurtdışındaki üniversitelerden, yüzde 15.2’sinin Boğaziçi Üniversitesi’nden, yüzde 15.2’sinin İstanbul Üniversitesi’nden, yüzde 7.6’sının Ortadoğu Teknik Üniversitesi’nden, yüzde 7.6’sının Marmara Üniversitesi’nden, yüzde 6.3’ünün İstanbul Teknik Üniversitesi’nden mezun oldukları görülüyor.  Yönetici “venüs”lerin yüzde 51,3’ü kendi evinde, yüzde 35,9’u kirada, yüzde 12.8’i ise ailesinin evinde yaşıyor.

 

Müstakil evlerde ve site içindeki villalarda oturanların oranı yüzde 15’e ulaşıyor. Kadın yöneticilerin yüzde 46’sı apartman dairesinde, yüzde 39’i ise site içindeki dairelerde yaşıyor.

 

Cep telefonu operatörü olarak yüzde 95’i Turkcell’i tercih ediyor. En çok kullandıkları cep telefonu markası ise yüzde 48 ile Nokia, onu yüzde 25,4 ile Ericsson ve yüzde 8,5 ile Panasonic izliyor.

 

Günlük yaşamla ilgili ipuçları

 

Kadın yöneticilerin yüzde 30’unun otomobili yok. Olanlar arasında en çok kullandıkları markalar arasında Volkswagen, Ford ve Renault yer alıyor.

 

İş yemekleri için yeni açılan mekanları denemekten kaçınmıyorlar. İstanbul’da Tike, Kuruçeşme Divan, Mavi-Yeşil ve Papermoon tercih ettikleri restoranlar arasında. Kadın yöneticilerin yüzde 25’i içki kullanmıyor. Kullananlar arasında ise ilk sıraya “şarap” seçeneğini koyuyorlar. En beğendikleri şarap markaları; Kavaklıdere ve Doluca.

 

Kadın ve erkek yöneticilerin işe ayırdıkları zaman arasında fark yok. İşe ayrılan zaman 9 – 10 saat arasında. Yoğun tempoları içinde ailelerine, eve ayırdıkları zaman 3 saatten biraz fazla.

 

Ev işleri, çocuklar, iş hayatı ve sosyal yaşam... Bunca karpuzu bir koltuğa sığdırmak kolay değil elbette. Bu nedenle, neredeyse tamamının (yüzde 93) ev işlerinde bir yardımcısı var.  Yüzde 19,4’ünün yardımcısı yatılı kalıyor, yüzde 8,3’ünün haftada 5 gün ev işleri için bir yardımcısı var.

 

“Cam tavan sendromu”

 

Dünya çapında kadın yöneticilerle ilgili yapılan araştırmalar, onlara iş hayatında yol gösteren, hamilik eden, destek veren birinin varlığının önemli olduğunu vurguluyor. Elbette kadınlar iş hayatında çeşitli engellemelerle karşılaşıyor, cam tavanı tüm soğukluğuyla hissediyorlar. Boğaziçi Üniversitesi İşletme Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Hayat Kabasakal, “Kadınların iş hayatında ‘destekleyenler’ ve ‘engelleyenler’ önemli rol oynuyor” diyor.

 

Boğaziçi Üniversitesi’nde bu konu üzerinde doktora yapan İdil Evcimen araştırma sonuçları ile ilgili şu yorumu yapıyor:

 

“Araştırma sonuçları kadın yöneticilerin yüzde 62,5’inin kariyer gelişimlerinde aynı kurum veya sektörde çalışan yakın çevrelerinden destek gördüğünü göstermektedir. Alınan destek daha çok ‘bilgi aktarımı’, ‘manevi destek’, ‘yol gösterme’, ‘sorumluluk ve yetki vermek’ şeklinde gerçekleşmiştir. Kurum veya sektör içinden kendilerinden daha bilgili ve konum itibariyle daha  yüksek kademede olan birinden gelen bu destek, kadın yöneticilerin iş hayatında başarı kazanabilmesi ve yükselebilmesinde kilit rol oynamıştır.

 

Kariyerlerinde yükselmelerine yardımcı olmuştur. Bu destek kendilerine güven kazanmalarına, kurum ve sektöre ait değerli bilgilere kolay ulaşabilmelerine ve dolayısıyla diğerlerine göre daha avantajlı konuma geçmelerini sağlamıştır.”

 

Engelleyenler de var

 

Aile ve eşin desteğinin de kadın yöneticilerin başarısına yardımcı olduğu açık. Hemen hepsi eşleri, anneleri, babaları veya kardeşlerinden de destek alıyor. Ancak, bunun yanı sıra, araştırma sonuçları her iki kadın yöneticiden birinin kariyer gelişiminin bir başkası tarafından engellendiğini ortaya koyuyor.

 

En sık karşılaşılan engelleme türü, “aynı kurum çatısı altında arkadan konuşma”, “kulis yapma”, “dedikodu”...Yaptıkları işin sabote edilmesi, işlerinin geciktirilmesi, yaptıkları işte kasıtlı ve kötü niyetli biçimde hata aranması, terfilerinin engellenmeye çalışılması gibi tatsız olaylarda kadınların göğüslemek zorunda olduğu engellerden...

 

Şirkette kadın olmak zor mu?

 

“İş hayatında kadın olmak kariyer için dezavantaj yaratıyor mu?”... Cesur kadınlar için “hayır!”  Kadın yöneticilerin büyük bir çoğunluğu (yüzde 64), cinsiyetlerinin kariyerlerini ne olumlu ne de olumsuz şekilde etkilediğini düşünüyor. Cinsiyetlerinin kariyerini olumlu etkilediğini düşünenlerin oranı yüzde 15, olumsuz etkilediğini düşünenlerin oranı ise sadece 13 gibi düşük sayılabilecek bir düzeyde.İdil Evcimen bu sonuçları dünya genelindeki diğer çalışmalarla kıyaslayarak şu analizi yapıyor:

 

“Gerçekten de yapılan araştırmalar başarılı kadın yöneticilerin kariyer gelişimlerinin varolduğu düşünülen cam tavanı (glass ceiling) yok saymakla mümkün olduğunu göstermiştir. Bu kadınlar ilerlemeleri için engel oluşturan önyargıları, yakın çevrelerinin desteği sayesinde yok sayarak kendilerine güvenlerini perçinlemişler ve işlerinde yükselebilmişlerdir.”

 

YÖNETİCİ VENÜSLERİN İÇ DÜNYASINDA NELER OLUYOR?

 

Nurhan Keeler/ Trend Group Yönetici Ortağı

 

Kadın yönetici profili araştırmasının gerçekleştirilmesinde büyük katkıda bulunan Tren-d Group Yönetici Ortaklarından Nurhan Keeler, çıkan sonuçları şöyle yorumluyor:

 

TACİZİ ENGELLEMEDE USTA

 

Araştırma için 80 kadar üst ve orta düzey bayan yönetici sorularımızı e-mail ve faks aracılığı ile yanıtladı. Cevapları iyi değerlendirebilmek ve satır aralarını okumak amacıyla bazı bayan yöneticilerle derinlemesine sohbetler yaptık.

 

Bu sohbetler ve rakamsal sonuçlar bize şunu gösterdi ki; bayanlar tacize maruz. Ama sözle ama bir bakışla ama beklentilerle ama küçük bir dokunuşla yapılan bu tacizler, bayan yöneticilerin günlük hayatta karşılaştıkları rutinlerden biri. Görevlerinden biri tacizleri kabus olarak görmemek, rutinin bir parçası olarak kabul etmek, sınırı aştıracak tavizler vermeden, tacizi geyiğe, hatta flörte dönüşt��rmek, yani tacizi olay haline getirmemek.

 

Yüzünüze flört eden bakışlarla ‘femme fatal’ denildiğinde, bakışlar bacaklarınıza doğru kaydığında, yanınızda belden aşağı espriler yapıldığında, sana dekolte ve kısa etek yakışıyor ayrıca hep topuklu giy’ dendiğinde, mesafeli ama soğuk olmayan bir gülümsemeyle karşılık vermelisiniz.

 

İKİ KAT FAZLA ÇALIŞIYORLAR

 

Anne olan bayan yöneticilerin karşılaştıkları en büyük problem ise annelik ve iş sorumluluklarının dengeyi bozması. Sabah 9- akşam 6 çalışılmayan özel sektörde, bayan yönetici çocuğuna yeterince vakit ayıramamanın yarattığı suçluluk duygusuyla boğuşuyor. Hadi çocuğuna vakit ayırdı diyelim. O zaman  kariyer basamaklarını hızla çıkmak için en az

10 saat işte vakit geçiren iş arkadaşlarına nasıl yetişebilir? Annelik sorumluluğunun ve kadın biyolojisinin işini engellemeyeceğini nasıl anlatabilir?

 

Yönetimde söz sahibi olmak ve kendisini kanıtlamak için çoğu bayan bir yerine iki kat çaba sarf etmek zorunda kalıyor. ‘Kadın gibi düşünüyorsun’ dokundurmalarına içerleyip ama aldırmadan erkek gibi yolunda ilerlemenin yollarını arıyor.

 

UNISEKS BİR YAŞAMA DOĞRU

 

Erkeklerin kadınlara mesafeli kibar davranışı, iş hayatında bazen avantaj, bazen de değil; erkeklerin kendi arasında dönen erkek muhabbetiyle çok işler bağlandığı kesin. 

 

İş hayatında 15 yılını tamamlamış, karşısında ağlayan mızmızlanan küsen erkek elemanlar görmüş, felsefe okumuş, felsefenin beşiği Yunanistan’da felsefeyi iki sene solumuş bir bayan yönetici olarak şu yorumu eklemek isterim: Kadın temelde doğurganlığı ile vardır; hayatının anlamı içinde taşıdığı yaratıcılık yani doğurganlıktır. Erkek ise varoluş sebebini sanatta, politikada, iktidarda, sporda bulur. Heykelin eski Yunanca’sı ‘agalma’dır. Etimolojik olarak agalma ‘kalp atışlarını devam ettiren’ anlamına gelir. Eski uygarlıklarda sanat, spor ve iktidarın erkek egemenliğinde olduğunu hatırlamak lazım. Erkek heykelle, resimle, mabetlerle, iktidarla vücut bulur ve hayatın anlamını bulur.

 

Biyolojik olarak bu teori hala geçerli ama doğurganlıktan uzaklaşan kadın nüfusu ile uniseks yaşama doğru yol aldık. Polonya’daki iş arkadaşlarımdan biri işe başladığından beri ölçüm yaptırdığını ve her ölçümde erkeklik hormonunun biraz daha arttığını söylemişti.

 

OYUNU ERKEKLERİN KURALLARINA GÖRE OYNUYORLAR

 

İdil Evcimen / Boğaziçi Üniversitesi

 

Boğaziçi Üniversitesi’nde doktora çalışması yapmakta olan İdil Evcimen,  Türkiye’de kadın yöneticilerin toplumsal konumu ile ilgili şu değerlendirmeleri yaptı:

 

ERKEKSİ DEĞERLER ÖN PLANDA

 

Yöneticilik rollerinin geleneksel olarak erkekler tarafından üstlenilmiş olması nedeniyle, kadın yöneticiler, kadınlardan çok erkeklerle iletişim halindedir. Yapılan araştırmalar, Türkiye’de görev yapan üst kademe yöneticilerinden sadece 2 ya da 3’ünün kadın olduğunu gösteriyor.

 

Kadın yöneticiler, kuralları erkekler tarafından konulmuş iş dünyasında tutunabilmek ve başarı kazanmak için sonuç/iş odaklı ve erkeksi değerleri öne çıkarmışlardır. Örneğin bu araştırmada kadın yöneticilerin çalışma değeri olarak dile getirdikleri adalet-tarafsızlık daha çok erkek yöneticilerin vurguladıkları bir çalışma değeridir.

 

YAŞAMLARINA NASIL YANSIYOR ?

 

Diğer bir deyişle, kadınlar kariyer basamaklarını tırmandıkça, erkek kişilik özellikleri arasında yer alan rekabetçi, planlamacı, sonuç odaklı ve atak davranış biçimlerini benimsemeye başlamışlardır.  Bu bağlamda araştırma sonuçlarından da anlaşılacağı üzere, kadın yöneticilerin ajandalarında yeni satış politikaları ilk sırayı alırken ( yüzde 33,3), yüksek kârlılık, yeni projeler ve finans kaynakları gibi diğer konular vurgulanmıştır.

 

KARİYER KADINI ROLÜ AĞIR BASIYOR

 

Kadın yöneticilerin 24 saatlerinin büyük bir kısmını işe, sadece 3 saati de ailelerine ayırdıkları ortaya çıkıyor. Yemek yapmak, temizlik gibi günlük işler ele alındığında, bu işlerle zaman zaman ya da hiç denecek kadar az uğraştıkları ortaya çıkmıştır.  Buna bağlı olarak bu işlerin yapılması çoğunlukla bir yardımcıya devredilmiş durumdadır.

 

Yapılan bir kültürler arası bir araştırmada, Türk kültüründe başarılı kadın değeri “evli olmak” ile bağdaştırılmıştır.  Ancak, günümüz koşullarında çeşitli engellemelere maruz kalan evli kadın, çalışanların söz konusu engelleri bertaraf ederek iş hayatında yükselebilmeleri ve kıdem kazanmaları aileden çok işe yönelmeleri ile mümkün olmaktadır. Sonuç olarak, kadın yöneticilerin üstlendikleri anne, ev kadını gibi sosyal rollere nazaran “kariyer kadını” rolü üzerine odaklandıkları ve elde ettikleri konumdan ve hayatlarından genel olarak memnun oldukları sonucu öne çıkmaktadır.  Kadınlar için bir işte başarılı olmak artan sorumluluklar ile ne derecede baş edebildikleri ile doğru orantılıdır. 

 

ARAŞTIRMAYA KATILANLAR

 

A.     Rüya Kip / Electrolux Müdür

Ahu Başkut Alyanak / Migros Türk Halkla İl. Md.

Alev Çeliktaş / Klan Müşteri Direktörü

Aslı Durukan / TUR-KE Com Teknoloji Pazarlama ve İş Geliştirme Md.

Aslı Germen / Garanti Bankası Kurumsal İletişim Md.

Aslı Ö. Özalp / Şişe Cam Ürün Md.

Ayşe Ungan / SİF Otomotiv Pazarlama Direktörü

Ayla Gürleyen / Burger King Pazarlama Md.

Aylin Coşkunoğlu Nazlıaka / Human Resources Md.

Ayşegül Erfidan / Marsa Kraft Pazarlama Md.

Belkıs Alpergün / Pamuk Factoring Genel Md.

Berna Sağlam / Vakko İletişim Koord.

Bilge Erkök / Tekser Turizm Pazarlama Md.

Billur Atun / Eczacıbaşı Şef

Çiğdem Ertem / SBS Kamu Hizmetleri Direktörü

Devrim Melek/ Digital Platform Data Marketing Yöneticisi

Didem Gordon / Finans Yatırım Genel Md.

Dilek Arzık Aydın / Zorlu İnsan Kay. Md. Yrd.

Dilek Cesur / Yeşim Tekstil Müdür

Dilek Sert / Gillette Süpervizör

Duygu Arpacı / L’oreal Ürün Md.

Ebru Okay / Kale Kilit Şef

Ebru Ortabaş / Kargıda Ürün Md.

Ebru Ural Özkan / Meteksan Sistem ve Bilişim Müdür

Elif Akal / Gima İşletme Md.

Elif Duru / Superonline Müdür

Emine Aslı Mavi / L’oreal Ürün Md.

Emine Ateş / Garanti Bankası Müdür

Ersin Özkan / Tercüman Lisesi Müdür

Esin Gökan / Toros Gübre Yönetim Kurulu Üyesi

Feride Edige / Pro İletişim Yönetim Kurulu Üyesi

Figen Alabay / Sanko Leasing Genel Md.

Fulya Arman / Microsoft İş Geliştirme Md.

Fulya Özen Erşahin / Colgate- Palmolive Pazarlama Müdürü

Füsun Gençsu / RPM Yönetim Kurulu Üyesi

Galya Frayman Molinas / Coca- Cola Yönetim Kurulu Üyesi

Gülden Sincer / Gima Reklam ve Halkla İlişkiler Md.

Hande Yaşargil /DBR Direktör

Helga Ünalp / Pastavilla Şef

Hilal Gülbahçe / Lotus Satış ve Pazarlama Md.

İclal Elgün / Axa Oyak Sigorta Müdür

Leyla Kutluözen / Globis Mali ve İdari İşler Md.

Melda Çakıcı / Koç Proje Yöneticisi

Meral Erbil / Denizbank Yönetmen

N. Kussan / Yapı Kredi Bankası Müdür

Nalan Sönmezocak / BSH Profilo Şef

Nalan Yavaş Böcügöz / Pamukbank Menkul Kıymetler Md.

Nazlı Keçili / Cenajans Grey Başkan

Nazlı Toprak Tezcan / Cisco Systems Müdür

Neslihan Tokcan / DBR Genel Md.

Nevgül Birsel Safkan / Superonline Müdür

Nur Peker / SBS Pazarlama İletişim Md.

Özden Aslan / Tepe Grubu İnsan Kaynakları Yöneticisi

Özlem Ermert / TEB Factoring Genel Müdür Direktörü

Özlem Metin / Ülker Ürün Md.

Özlem Öcalan Saraçer / E&E Yönetim Pazarlama Md.

Pelin Ersoy Bayraktar / Reckitt Benckiser Müdür

Saba Kocaaydın / Unilever Yönetim Kurulu Üyesi

Sadiye Sırdar / Yeşim Tekstil Müdür

Sedef Seçkin /DBR Haber Md.

Selva Aydıner / Dandy Kategori Md.

Senem Çapa / Senem Çapa Halkla İlişkiler Genel Koordinatör

Seyhan Demir / Mango Mağaza Md.

Sibel Çağlar / Wella Ürün Md.

Sibel Kaçamak / L’oreal Basın ve Halkla İlişkiler Md.

Sibel Üney / Levis Genel Md.

Sunay Karamik Özbek / KRM Yönetim Kurulu Üyesi

Tuğba Takuz / Kiraz Halkla İlişkiler Müşteri Direktörü

Tülay Korkmaz / Pınar Özel Projeler Md.

Türkan Kara / SYS Danışmanlık Ortak- Sahip

Yasemin Dilsizoğlu / Young&Rubicam Müdür

Yelda Taluk / Çırağan Satış Md.

Yeşim Aksoy / Demir Menkul Değerler Genel Md. Yrd.

Yeşim Ar /Turkcell Finansman Md.

Yıldız İzzetoğlu / Basım İlan Kurumu Muhasebe Md.

Z. Deniz Veral / TEB Factoring Genel Md.

Zeynep Atılgan / Korozo Müdür

Zenep Derman Paker / Superonline Hukuk Müşaviri