Kamu piyasada yatırımcı olabilir mi?

Referandumun geride kalmasıyla birlikte uzun süredir tedirgin olan piyasalar ve ekonomi, iyimser beklentileri satın almaya istekli gözüküyor. Ekonomiyi desteklemek için devreye sokulan kamu teşviklerinden en önemlisi olan Kredi Garanti Fonu, kredi talebinin canlanmasını sağladı. Fakat geçici olan bu teşvikler, yılın ikinci yarısında bütçe disiplinine geri dönülünce azalacak. Özel sektör ve yabancı doğrudan yatırımlarının başlaması için Türkiye’nin ekonomi, hukuk ve siyasi alanda istikrarı ön plana çıkarması gerekiyor. Öncelikle ekonomi yönetiminde bütünlük sağlanıp TCMB’nin, kamu denetim kurumları ve yeni kurulan Türkiye Varlık Fonu’nun (TVF) bağımsız ve rasyonel işleyişi güven altına alınmalı. Ekonomiye teşviklerle destek veren kamu, sermaye piyasalarına ise denetleyici ve düzenleyici olarak müdahil oluyor. Ancak TVF’nin kurulmasıyla kamunun sermaye piyasasına bir oyuncu olarak girmesi söz konusu. Piyasalarımızın sığlığı dikkate alınırsa TVF’nin borsaya doğrudan girmesi, piyasayı domine edip balon ve takiben gereksiz dalgalanma nedeni olabilir. Yerli kurumsal yatırımcı tabanının yetersiz olduğu ülkemizde Varlık Fonu, İşsizlik Fonu veya ileride kurulacak Kıdem Tazminatı Fonu gibi kamu fonlarının hisse senedi, özel sektör tahvili veya faizsiz sermaye piyasası araçlarına yatırım yapması eşyanın tabiatına aykırı değil. Şu kadar ki varlık dağılım stratejilerinin basiretli dünya örneklerine göre kurgulanıp portföy yönetim şirketlerine delege edilmesiyle piyasanın doğal işleyişi bozulmadan uzun vadede gelişmesine katkı sağlanabilir.

ÖZEL SEKTÖR TAHVİLİ PİYASASI

Piyasalarımızda 5 yıllık geçmişi olan özel sektör tahvilleri (ÖST) sayesinde şirketler, Mart 2017 itibarıyla sermaye piyasasından 50 milyar TL borç almış durumdalar. Şirketler için banka kredisine alternatif borç kaynağı olan bu fonun yarısından çoğunu bankalar, üçte birini banka dışı finansal kurumlar (ağırlıklı faktoring şirketleri) ve yaklaşık beşte birini ise reel sektör şirketleri kullanıyor. 2017 yılı ilk çeyrekte 2,4 milyar TL’lik ÖST ihracı oldu. 2016’nın tamamında yapılan 3,6 milyar TL’lik ihraca kıyasla önemli bir artış var. Doğuş Holding, Akfen Holding, Koçtaş, Enerjisa, Odaş, Çalık Enerji ve Türk Traktör gibi büyük şirketler 50-400 milyon TL arası miktarlarda ÖST ihraç etti. Vadeler 1-4 yıl arasında, spread (ek faiz) ise devlet tahvil faizi (yüzde 11) üstüne yüzde 2-4,75 arasında oluştu. Bu tahvillerin büyük yatırımcısı yatırım ve emeklilik fonları. Devlet tahvilleri az reel faiz verdiği için ek faiz vermesi nedeniyle ÖST’ler, bütün yatırım fonlarının yaklaşık yarısını, emeklilik fonlarının ise yüzde 10’unu teşkil ediyor. Piyasanın temel sorunu ise ikinci el işlem hacminin hala çok sığ olması. Kurumların kendi fonları arasındaki işlemleri hariç tutarsak gerçekçi işlem hacmi günde 5-10 milyon TL civarında kalıyor. Kısacası, aldığınız bir ÖST’yi vadeye kadar satamayacağınızı varsaymak zorundasınız. Pratikte şirkete kredi vermekten farklı değil. Daha önemli bir problem ise ekonomik zorluklara birlikte vadesinde ödenmeyen tahviller. Birkaç zora giren şirket tahvilin vadesi uzatılarak temerrüt önlendi. 100 milyon TL ile en büyük temerrüt olan Aynes Gıda’nın TMSF’ye devrolmasıyla yatırımcılar yasal olarak haklarını aramaya çalışıyor, ama hukuk sisteminin hızı sermaye piyasaları için çok yavaş. Bu piyasada yaşanan zorluklardan hareketle birkaç somut önerimiz var: ÖST ihraç eden şirketlere borsada kote şirketlerde olduğu gibi kamuyu aydınlatma zorunluluğu getirilmeli. Temerrüt veya geç ödeme durumunda ise haftalık/aylık durum bildirimi yapılmalı. Ayrıca ihraca aracılık eden aracı kurum ve kredi derecelendirme kuruluşu, şirketin bilanço dönemini takiben kısa birer araştırma raporu yayınlamalı, temerrüt veya geç ödeme durumunda ayrı bir raporlama yapmalı.