7 Ortak Özellik

Sadece 2007 başından bu yana, Türkiye’nin en büyük ilk 200 özel şirketine 30 yeni genel müdür atandı. Türkiye’nin en büyük ilk 200 şirketine atanan yeni genel müdürlerin hemen hepsinin özgeçmişleri büyük benzerlikler taşıyor. Hepsi yurtdışı iş deneyimine sahipler. Başlarına geçtikleri grubun içinden yetişmişler. Hepsi profesyonel, aileden olan kimse yok. Mühendis ağırlıklı yeni profilde yeni nesil genel müdürlerin yaş ortalaması ise 46.

Yeni Ceo’ların Farkı Nerede?

Geçtiğimiz yıl dünyada ve Türkiye’de CEO düzeyinde çok sayıda üst düzey değişikliği yaşandı. Dünyanın en büyük 500 şirket incelendiğinde, 2007 yılında 178 Kuzey Amerikalı şirketin yüzde 6,7’sinin son 1 yıl içinde CEO’sunu değiştirdiği görülüyor. 190 Avrupalı şirketten 24’ünün CEO’su değişti yani sirkülasyon yüzde 12,6 olarak gerçekleşti. Asya-Pasifik bölgesinde ise zirvede rüzgarlar daha hızlı esti. Bu bölgede 122 dev şirketin 16’sının tepe yöneticisi yenilendi yani orada da değişim oranı yüzde 13,4 oldu.

Türkiye’de de 2006 yılında hızlanan genel müdür ve CEO atamaları geçen yıl daha hızlı bir yükseliş trendine girdi. Sadece Koç Topluluğu’nda 9’un üzerinde üst düzey genel müdürü ataması yapıldı. Biz de, bu değişimden hareketle, yeni atanan genel müdür ve CEO’ların ortak özelliklerini araştırdık. Bunun için, önce her yıl ciro büyüklüklerine göre sıraladığımız Capital 500 listesindeki Türkiye’nin en büyük ilk 200 özel şirketine yeni atan genel müdür ve CEO’ları araştırdık ve son 1 yıl içinde atanan 30 genel müdür ve CEO tespit ettik. Daha sonra da ortak özelliklerini araştırmaya koyulduk. Capital 500 listesinde yer almayan üst düzey yönetici atamalarını ise ayrıca inceledik.

İlk 100’de 22 Ceo Değişti
Yaptığımız araştırma sonuçlarına göre, son 15 ay içinde, Türkiye’nin en büyük özel şirketlerini kapsayan Capital500 listesindeki 500 şirketten 50’sinin genel müdürü ve CEO’su değişti. 

Geçtiğimiz 15 ay içinde, en çok genel müdür ve CEO ataması Capital500’ün zirvesinde olan ilk 100 büyük şirkette yaşandı. Capital500’ün en yüksek cirolu ilk 100 şirketinin 22’sinin tepe yöneticisi ise değişti.

Capital500 listesinde ikinci 100’de ise toplam 8 genel müdür değişikliği yaşandı. Capital500 listesindeki ilk 200 büyük şirket içinde yeni göreve başlayan genel müdür ve CEO’ların özellikleri ise birbirleriyle neredeyse aynı. Hepsinde dikkat çeken ortak özelliklerin başında mühendislik eğitimi, yurtdışı deneyimi ve grup içinden yetişmiş olmaları. Mühendis ağırlıklı profil çizen yeni genel müdürlerin yaş ortalaması ise 46 düzeyinde. İşte yeni atanan CEO’ların diğer ortak özellikleri..

1- Sektörde En Az 10 Yıl Deneyim
90’lı yılların ortalarına kadar Türkiye’nin en büyük özel şirketlerinde genel eğilim genel müdürlerin kamu kökenli olmasıydı. Bugün ise hemen her sektörde deneyim ve uzmanlık seviyesi daha önemli. Capital500 listesindeki ilk 200 şirketin 30’unda yeni atanan genel müdürlerin 26’sının aynı sektörde en az 10 yıllık deneyimleri bulunuyor.

Siemens’in yeni genel müdürü Hüseyin Gelis ya da Honda’nın yeni CEO’su Hajime Yamada’da olduğu gibi çalıştığı şirkete üniversite eğitimi bitir bitirmez giren yöneticilerde ise sektör deneyimi 20 yılın üzerine bile çıkıyor. Egon Zehnder Türkiye Yönetici Ortağı Murat Yeşildere ile Korn Ferry Yönetici Ortağı Orhan Kemal Alver, genel müdür ve CEO’larla ilgili atama kararlarının ağırlıklı olarak kariyer ve sektör bazlı yapıldığını söylüyor. “Sektör dışına çıkma eğilimi yok” diyen Yeşildere şunlara dikkat çekiyor:

“Örneğin, telekom sektöründe bir genel müdür veya CEO aranıyorsa sadece o sektördeki adaylara bakılıyor. Bu da sektörler içinde domino taşı etkisi yapıyor. Domino etkisinden kaynaklanan zincirleme boşluğu doldurmak adına tepe yönetimlerde birçok değişiklik yaşanıyor.”

2- Üçte İkisi Şirket İçinden 
Geçtiğimiz yıl, Türkiye’nin en büyük ilk 200 şirketindeki 30 yeni genel ve CEO atamasının 20’si kurum içinden yapıld��. Ancak, hızlı gelişen sektörler ile daha küçük aile şirketlerinde dışardan transferler yaşandı. Son 1 yıl içinde Aygaz, Opet, Migros ve Koçtaş’ta uzun yıllardır görev yapan genel müdürleri değiştiren Koç Topluluğu’nda atamaların hemen hepsini içeriden gerçekleştirildi.

Yeni atanan üst düzey yöneticilerin uzun yıllardır aynı şirkette çalıştıkları, şirketlerine “sadık” oldukları görülüyor. Yaptığımız araştırma, son 1 yılda atanan 21 yeni genel müdürden 14’ünün en az 5 yıldır çalıştığını ortaya koyuyor.Bazılarında ise bu süre 10 yıla kadar çıkıyor.

İçeriden atamanın en yoğun olduğu şirketlerin başında ise her zaman olduğu gibi yabancılar geliyor. Ford, Siemens, Renault, Honda, Hyundai, Toyota, Kipa, Novartis, Doğuş Holding ve Eczacıbaşı’nda yeni genel müdürler kurum içinden seçildi. 2007’de en büyük 100 şirket arasında ise sadece POAŞ, TTNet, Anadolu Efes Biracılık ile Netcell dışardan transfer yaptı. Türkiye’nin en büyük 200 özel şirketi arasında tepe yöneticileri devlet kökenlilerden ise sadece Çalık Enerji ile Kiler seçti. Çalık Enerji,  TPAO’nun üst düzey yöneticisi Osman Sami Dinç’i transfer ederken, Kiler de Vakıf Bank Genel müdürü Ahmet Kaçar’ı grup CEO’su olarak atadı.

3- Yaş Ortalaması Geriliyor
Yeni genel müdürlerin çoğu 60 kuşağından. Yaş ortalamaları ise 46. Türkiye’nin en önemli üst düzey yönetici danışmanlarından Yeşim Toduk Akiş, yaşla ilgili olarak “Eskisi gibi artık 35 yaşında çok genç genel müdürlere pek rastlanmıyor. Atamalar yaş olarak yükseliyor” diyor.

En büyük 200 şirkete yeni atanan 30 CEO arasında yaşı en büyük olan genel müdür ise Toyota’nın 61 yaşındaki CEO’su Tamer Ünlü. Toyota’da CEO koltuğuna oturan tek yabancı yönetici olan Ünlü, sektöründe oldukça deneyimli bir isim.

Genç CEO’lar da kariyer çizgileri ve performanslarıyla göz dolduruyor. Yeni genel müdürler arasında en genç olanı ise 32 yaşındaki Hedef Alliance’ın geçen yıl atanan genel müdürü Bülent Denkdemir… Onu 39 yaşındaki Novartis’in başarılı kadın CEO’su Güldem Berkman izliyor. Yine en genç CEO’lardan biri de 43 yaşındaki Doğuş Otomotiv CEO’su Emir Ali Bilaloğlu. Uzun yıllar Audi ve Porsche markalarının genel müdürlüğü yapan Bilaloğlu, Berlin’de mühendislik eğitimi alan CEO’lardan. Uzun yıllar, Almanya’da da yöneticilik yapan Bilaloğlu, Porche ve Audi’de satış rekorları kırmıştı.

4. Fabrikadan Zirveye Yolculuk
Son 1 yıl içinde atanan 30 yeni genel müdürün büyük bir bölümü mühendislik eğitimi almış. Bu nedenle üretimden gelenlerin sayısı, satış-pazarlama ve finanstan gelenlere göre daha fazla. Ancak finans (CFO) kökenlilerin sayısının artışta olduğu da dikkat çekiyor. İlk 200 şirket içinde, yeni atan 30 genel müdürün 15’i üretim, 7’si finans, 6’sı satış-pazarlama diğer ikisi ise iş geliştirme kökenli.

Uzun yıllar, Aygaz genel müdürlüğü yapan Mehmet Ali Neyzi yerine Müjdat Altıtaş’ı, Migros’ta ise Aziz Bulgu yerine Levent Çakıroğlu’nu getiren Koç, yaptığı seçimlerden mali işler kökenli yöneticileri tercih ettiğini bir kez daha göstermiş oldu.

Son bir yılda yaşanan genel müdür değişikliklerine bakıldığında satış ve pazarlama kökenlilerin daha çok ilaç sektöründe görüldüğünü söyleyen Murat Yeşildere, bankacılıkta ise daha çok hazine kökenlilerin ağırlıkta olduğuna dikkat çekiyor. “Önümüzdeki dönemde finansı iyi bilen CFO kökenli genel müdür sayısı artacak” diyen Yeşildere, değerlendirmesine şöyle devam ediyor: “Artık organizasyonlar finansta yetkin kişilere emanet ediliyor. Finansçılar önemli yetkilerle donatılıyorlar. Gelişen ekonomilerin satış ve pazarlamacılardan çok finans altyapısı güçlü ayakları yere basan yöneticilere ihtiyacı var.”

5- Yenilerin Çoğu Mühendis Kökenli
Türkiye’nin en büyük ilk 200 şirketine atanan 30’ya yakın yeni genel müdürün özgeçmişini incelediğimizde hemen hepsinde en temel özellik eğitimleri oldu. En büyük ilk 200 şirkette yeni atanan 30 genel müdür ve CEO’nun 19’u mühendislik eğitimi almış. Bunların içinde ise 8’i makine mühendisi.

Lisans eğitimi yurtdışında alanların yanında master veya doktorasını da Almanya ve ABD’de yapan çok sayıda üst düzey yönetici var. Mühendislik dışında sosyal branşlardan mezun olan 2 yönetici Ankara Siyasal Bilimler mezunu. Yabancı yöneticilerde ise yine mühendis kökenliler ağırlıkta.

Yaptığı mesleğe en uygun eğitimi alan isim ise Opet’in yeni genel müdürü Cüneyt Ağca. Bu yıl, Opet’in eski genel müdürü Aydın Güneş’in yerine atanan Ağca, ABD’de petrol mühendisliği eğitimi almış. İlaç sektöründe genel müdür olanlarda ise kimya mühendisliği almış olmaları yine en önemli tercih kriterleri arasında. Mühendisleri ise eğitime göre yaptığımız sıralamada ekonomistler izliyor.

6- Hepsinin Yurtdışı Deneyimi Var
Şirketler artık yurtdışında genel müdürlük tecrübesi olan yöneticileri tercih ediyor. Amrop Yönetici Ortağı Yeşim Toduk Akiş, “Şirketler Türkiye dışında tecrübesi olmayan yöneticileri de yurtdışına gönderip, deneyim kazanmalarını sağlıyorlar” diyor. İlk 200 şirketin 30’unda yeni atanan genel müdürlerin 16’sı yurtdışında en az 2 yıllık çalışma deneyimine sahip olduğu dikkat çekiyor. Renault’nun yeni genel müdürü Tarık Tunalıoğlu, Novartis’in yeni CEO’su Güldem Berkman ile geçen yıl POAŞ’ın başına geçen Melih Türker bu duruma en güzel örnekler…

Geçtiğimiz yıl, Shell Avrupa’dan POAŞ’a transfer olan Melih Türker, son 4 yıldır Avrupa’da Global Madeni Yağlar İş Ünitesi Genel Müdürü olarak görev yapıyordu. 1989 yılında ABD’li petrol devi Exxon International’a bağlı Esso Pazarlama’da satış ve pazarlama koordinatörü olarak işe başlayan Melih Türker, akaryakıt sektöründe yaklaşık 20 yıldır deneyime sahip. Oyak Renault’nun başına geçeceği geçtiğimiz günlerde resmen kesinleşen Tarık Tunalıoğlu, Türk otomotiv sanayinin dünyaya ihraç ettiği insan gücünün en güzel örneklerinden biri. Tunalıoğlu, Renault’un markalarından İran’da Dacia’yı kurmuştu.   

7- Beklentileri Yüksek
Türkiye’nin önde gelen head hunter’ları söz birliği etmişçesine yeni atanan yeni genel müdürleri “Beklentileri yüksek ve performans odaklı kişiler” olarak tanımlıyorlar. Büyük bir kısmı aynı şirket içinde yükselmeyi tercih etse de daha küçük şirketlerde dışardan atamalar sıkça yaşanıyor. Ayrıca, yabancı sermayenin ilgisi de genel müdürlere olan ilgiyi artırdığını söyleyen Murat Yeşildere, “Yeni genel müdürler risk almaktan kaçınmıyor. Eskiler, kriz döneminde koltuklarına yapışık kalmayı tercih ederdi. Bugünün yöneticilerine ise değişim daha cazip geliyor. 2000-2001 ve 2003 arasında genel müdürlerin koltuklarına yapıştıklarını gördük. O dönem güvenli limanlar daha önemliydi” diyor.

Korn Ferry Yönetici Ortağı Orhan Kemal de, adayların beklentilerinin çok yüksek olduğunu vurguluyor. Bu durum kendini hem performansta hem gelen teklifleri değerlendirirken kendi belli ediyor. Alver, “Aday bizden telefon alınca beklentileri daha da yükseliyor. Siz iyi bir teklifle gitseniz bile daha önceden çok daha iyi teklifler almış olabiliyor. Sektörlerinin en iyi yöneticileri üzerinde büyük talep var” diyor.

Murat Yeşildere/ Egon Zehnder Yönetici Ortağı

“Şirket İçinden Atama Öne Çıkıyor”
Egon Zehnder, 2007’de yıl 55 önemli projeye imza attı. Bunun dörtte birini tepe yönetici seçimi oluşturdu. “Türkiye’de taşlar hala yerine oturmadı” diyen Egon Zehnder Türkiye Yönetici Ortağı Murat Yeşildere, zirvedeki değişimi besleyen unsurları şöyle analiz ediyor:

Yeni Zenginler Yeni Yöneticiler
Türk ekonomik sisteminin oyuncuları yeniden yapılanıyor. Sermaye el değiştiriyor. Türkiye’nin zenginler listesi değişiyor. Zenginlerle birlikte şirketlerin yöneticileri de değişiyor.

Hep İçerinden Atamak Doğru mu?
Türkiye’deki ideal trend üst düzey atamaların şirket içinden yapılması yönünde oluyor. Bunun hem artı hem de eksi yönleri var. Artı tarafı şirket içindeki motivasyonu artıyor. Eksi tarafı ise rehavet, şirket körlüğü yaratıyor. Üst düzey atamaların iç ve dış olmak üzere dengeli olması gerektiğini düşünüyorum.

Ekibiyle Gitme Eğilimi Arttı
Tepe yönetim değişince genel müdür veya CEO kendini ekibini birlikte götürme eğilimi daha sık yaşanmaya başladı. Herhangi bir sektörde üst düzey bir değişiklik yaşandığında sektörde domino etkisi yaratıyor. Çoğu sayıda pozisyonda buna bağlı değişimler artıyor.

Yabancı Ceo Sayısı Azalıyor
Öte yandan, yeni dönemde Türkiye’deki çok uluslu şirketlerde yabancı yönetici sayısı azalıyor. Yabancılar yöneticiler, Türk şirketlerine 3 yıllık kontratlarla geliyorlar. Bunun bir yılı ülkeyi tanımakla geçiyor. Türk yönetici için ise böyle bir sorun yok.

 “İtibarlı İsimler Öne Çıkıyor”

Ayşe Öztuna Ray&Berndtson Yönetici Ortağı
Eskiye Göre Daha Olgunlar
Türkiye’nin en büyük özel şirketlerine atanan yeni genel müdür profiline baktığımızda, geçmiş yıllara göre yaş olarak daha olgun olduklarını görüyoruz. Yaş ortalamaları 40 ile 50 arasında değişiyor.

İtibarlı Ceo’lar Tercih Ediliyor
Yeni dönemde konulara dengeli yaklaşmak, itibar konusunda sıkıntısı olmayan CEO ve genel müdürler patronların genel tercihi. Saygın, kişiliği oturmuş yöneticilere her zamankinden daha büyük talep var. Son dönemde yurtdışı tecrübesi de büyük önem kazanıyor.

Deneyimleri Farklı
Yeni genel müdürlerin ağırlıklı olarak satış-pazarlama, iş geliştirme ve finans departmanlarından CEO ve genel müdürlük seviyelerine kadar yükseldiğine şahit oluyoruz. Çok büyük şirketlerde finans ağırlıklı CEO’lar, hızlı tüketimde satış ve pazarlama deneyimi olanlar, ihracata yönelik çalışanlarda üretimden gelenler öne çıkabiliyor.

En Çok Değişim Hangi Sektörde?
Geçtiğimiz bir yıl içinde en çok genel müdür ve CEO değişikliği otomotiv, enerji, ilaç ve finans sektörlerinde yaşandı. Genel müdürleri değişmeden aynı kalanlar ise tekstil firmaları. Gıda ise en büyük 500 özel şirket içinde sadece Tamek’de değişiklik oldu.

Yönetim Kurulu Etkili
Telekomda ise yeni atamalar 2006’da yoğun olarak yaşandığı için burada önemli görev değişiklikleri görmedik. Türkiye’de genel müdür değişikliği konusunda bir diğer önemli konu da değişikliklerin performansla değil yönetim kurulunun tercihiyle yapılması. Dolayısıyla Türkiye’de CEO veya genel müdürün yönetim kurulu ile ilişikleri birinci derecede önemli. 

“Yurtdışında Genel Müdürlük  İçin Yetiştiriliyorlar”
Yeşim Toduk Akiş / Amrop Internatıonal Yönetici Ortağı

Son bir yılda 25 genel müdür yerleştiren Yeşim Toduk Akiş de teklif yaptıkları yöneticilerde ilk önce yurtdışı deneyimine baktıklarını söylüyor. Akiş, şöyle konuşuyor:

Yurtdışı Deneyimli Türkler Gözde
Türk olup, yurtdışını deneyimi olanları tercih ediyoruz. Hem yabancı hem de yerli şirketler artık sektöründe çok iyi tanınan Türklere büyük ilgi gösteriyor. Çoğu buradaki yöneticileri önce yurtdışına yolluyor, belli bir deneyim kazandıktan sonra Türkiye’de üst düzey pozisyonlara getiriyor.

Yabancıların Tercihi De Global Türk
Ayrıca, Türkiye’de faaliyet gösteren yabancı şirketler de Türk yönetici bulmamı istiyorlar. Özetle, yurtdışında global Türk liderleri arıyorum. Son 1-2 yıldır 35 yaş üstü yurtdışı deneyimli genellikle 50-55 yaş arası genel müdür ve CEO’ları tercih ediyorum. Uluslararası görgü, bilgi, tecrübe hız ve yeniliğin ötesine geçiyor.

Ayçe Tarcan Aksakal
[email protected]