Amacımız boşuna iyimserlik, umut vermek değil... Biliyoruz, çok sayıda kriz işsizi var. Bazıları uzun zamandır iş arıyor,bir bölümühenüz katıldı. Ancak, yaptığımız araştırma ve şirketlerden gelen veriler, olumlu... Geçen yıla, hatta geçen 3 aya oranla şirketler daha çok işe alım yapıyor. İnsan kaynakları şirketleri de artan oranda yerleştirmeyle uğraşıyor. Üstelik bu eğilimin artarak devam edeceği ve 2003 yılının ilk çeyreğinin daha iyi olacağı tahmin ediliyor.

Türkiye’nin önde gelen insan kaynakları danışmanlığı şirketlerinden birinin genel müdürü, geçen yıldan daha olumlu konuşuyordu. 2001 yılının sonbaharındaki tabloyu anlatırken, “İnanın içim sızlıyor. Gerçekten çok parlak CV’ler, pırıl pırıl insanlar geliyor, ancak önemli bir bölümüne yardımcı olamıyoruz” diye yakınıyordu.

Aradan tam bir yıl geçti. Aynı genel müdür, ekonomideki sıkıntılara rağmen, daha olumlu konuşuyor. Üstelik sadece tahminlere dayalı değil. Elindeki rakamları ortaya koyuyor, işe alma sürecindeki iyiye gidişe dikkati çekiyor. Rakamlar da gerçekten çok anlamlı. Çünkü, kendi şirketinin yürüttüğü işe almalar sadece geçen yıla göre değil, 6 ay öncesinde, hatta 1 ay öncesine göre ciddi iyileşmeler var. Genel müdür, “Yerleştirdiğimiz kişi sayısı sürekli artıyor. Yıl sonuna doğru daha iyi olacak” diyor.

İnsan kaynakları şirketlerden elde ettiğimiz veriler, genel müdürü haklı çıkarıyor. Çünkü, 2002 yılında ekonomide canlılıkla birlikte başlayan hareket, son aylarda iyice kendini hissettirmeye başladı. Şirketlerin işe alımlarında gözle görülür bir iyileşme var. 2002 yılının ilk 3 ayı, 2001 yılının aynı dönemine göre çok iyi geçti. Esas patlama ise Ağustos ve Eylül aylarında yaşandı.

İnsan kaynakları şirketleri, yaz aylarının da bitmesiyle birlikte çok sayıda insanı işe yerleştirmeye başladı. Bazı şirketlerde artış geçen yıla göre yüzde 150’e varan oranlarda gerçekleşti. Telekomünikasyon, bilişim ve perakende, talebin en çok arttığı sektörler arasında sıralanıyor. Neredeyse bütün insan kaynakları şirketlerinin en çok talep aldığı, vazgeçilmez sektörü ise ilaç. İnsan kaynakları şirketleri bazında işe alımları araştırdık.  

Kriz zora soktu

Yaşadığımız son ekonomik kriz, öncekilerden çok daha farklı. Geçmiş yılların krizlerindeki işten çıkarmalarda sadece belli sektörlerde, bir bölüm pozisyondakiler işten çıkarılırdı. İlk akla gelenler ise genelde işçiler ve yeni başlayanlar olurdu. Şimdi ise genel müdürden asistana, fabrika işçisinden banka memuruna, her kademeden insan işini kaybetti. Yapılan tahminler yeni krizin yarattığı işsiz sayısının 1 milyona ulaştığını ortaya koyuyor.

Fortune Kariyer Danışmanlık’ın ortaklarından Ayşen Arıduru, 2001 yılının çok sıkıntılı geçtiğini belirtiyor ve “Açıkçası bu durumun bize yansımasını da yaşadık. Kriz sonrası müşterilerimizin karar verme süreçleri uzadı ve mali sıkıntılardan dolayı firmalar, küçülme yoluna gitti” diyor. 

Human Resources Management da geçen yıl, 2002 yılına göre yüzde 50 oranında daha düşük sayıda insanı işe yerleştirdi. Şirketin genel müdürü Aylin Coşkunoğlu Nazliaka şöyle konuşuyor: “ Geçen yıl ayda ortalama 45 kişiyi işe yerleştiriyorduk. Bu rakam bu yılın ilk aylarında yine 45-50 civarındaydı. Ancak, daha nisan ayından sonra hızlı bir artış yaşandı. Son ayları dikkate aldığımızda ortalama 85 kişiyi işe yerleştiriyoruz.”

İlk üç ay artırdı

Kriz etkisinin de azalmasıyla 2002’nin ilk 3 ayında her kademede işe alımlar hızlandı. Bir önceki yılın ortalamasına göre, ilk 3 ayı rakamı neredeyse katlanarak arttı. Ray&Berndtson, 2001’de sadece 2 üst düzey yöneticiyi iş sahibi yapmışken, 2002’nin ilk 3 ayında 4 kişiyi işe yerleştirdi. Aynı artış diğer şirketlerde de yaşandı.

K Partners ortaklarından Orhan Alver, benzer bir ivmenin kendi şirketlerinde de görüldüğüne dikkat çekiyor. “Biz genel müdür  ve genel müdüre direk bağlı pozisyonlara yerleştirme yapıyoruz” diyen Alver şöyle devam ediyor: “Geçen yıl yüzde 40 genel müdür, yüzde 60 genel müdüre direkt bağlı pozisyonlar için işe alımlar yapıyorduk. Krizle birlikte durum tersine döndü. Çünkü, kriz, özellikle aile şirketlerinde genel müdürün önemini bir kez daha ortaya koydu. Geçen yıla göre bu yıl yüzde 50 oranında artış var.”

SelectKRM’nin danışmanlarından Simla Anaç ise bu yıl işe yerleştirmelerin iki kat arttığına değinerek şöyle devam ediyor: “ 2001 yılında ayda ortalama 50 kişi yerleştirirken, bu rakam bu yılın ilk aylarından başlayarak ortalama 100 kişiye çıktı. Çağrı merkezleri, ilaç ve hızlı tüketim malları en çok talebin olduğu sektörler arasında yer alıyor. Önümüzdeki yıl da bunun  yüzde 50 oranında artacağına inanıyoruz. Amacımız, ayda 150 kişiyi işe yerleştirmek."

Esas patlama Eylülde

Her ne kadar ilk 3 ay insan kaynakları şirketlerinin yüzünü güldürse de, esas artış, Ağustos ve Eylül ayında yaşandı. Kriz havasından sıyrılmaya başlayan şirketler eleman alımına yöneldiler. Örneğin, Profil İnternational, geçen yıl ayda ortalama 11 kişiyi işe yerleştirirken, Ağustos 2002’de geçen ay 20 kişiyi iş sahibi yaptı. Profil İnternational Genel Müdürü Ayşe Öztuna, bu artışın, telekomünikasyon, bilişim, ilaç, turizm ve lojistik sektörlerindeki talepten kaynaklandığını söylüyor.

Amrop International’ın ortaklarından Yeşim Toduk Akiş, en ilginç durumun, Ağustos ortası ve Eylül’ün ilk haftasında yaşandığı görüşünde. Akiş, bu görüşünü şöyle açıklıyor: Bu dönemde, işler neredeyse mayıs ve hazirana göre dört kat arttı. Geçen yıla göre, özellikle eylül ayında patlama yaşandı. Bence yüzde 150 artış var. Büyük Türk şirketleri de yurtdışına açılırken, yine bizlerin hizmetlerini ve dünyadaki 82 ofisteki gücümüzü kullanıyorlar. Halen, Polonya'da, Mısır'da, ve Ukrayna'da projelerimiz devam ediyor.”

Alanyalı & Alanyalı’nın yönetici ortaklarından Mehtap Alanyalı, “Her türlü pozisyon seviyesinde baz alarak baktığımızda 2001 yılında ayda ortalama 10-15 kişi yerleştirirken,  2002’de ayda ortalama 20-25 kişi yerleştiriyoruz”diyor.

İlaçta müthiş artış

İnsan kaynakları şirketlerinin, çok talep aldığı sektörler birbirinden farklılık gösteriyor. Önemli bölümünde telekomünikasyon, bilişim ve perakende gibi sektörler öne çıkıyor. Ancak, ilaç sektörü neredeyse bütün insan kaynakları piyasasında ilk sırada yer alıyor.

PricewaterhouseCoopers İnsan Kaynakları Danışmanlığı Bölüm Yöneticisi Murat Demiroğlu, ilacın öncelikli sektörler arasında yer aldığını belirterek şöyle konuşuyor: “İşe yerleştirmede öncelikli çalıştığımız ilk 3 sektörü ilaç, hızlı tüketim ürünleri ve hizmet sektörü olarak sıralayabiliriz. 2001 yılında aylık işe yerleştirme sayısı ortalama da 5-6 kişiydi. 2002 yılı başında bu sayı 10 kişi civarındaydı. Ağustos ve Eylül ayı itibariyle toplu işe alım projeleri kapsamında ekip kurma çalışmaları yaptığımız için bu sayıda yaklaşık aylık 20-40’a ulaştı. 2003 yılında toplu işe alım ve orta kademe yönetici işe yerleştirmeleri ile birlikte ayda 40 kişinin işe yerleştirilmesini gerçekleştirebileceğiz.”

Her ne kadar politik alandaki gelişmeler 2003 yılının ilk aylarını etkileyebilir gözükse de, şirketler, 2003 yılından umutlu. Önümüzdeki yılda pozitif gelişmelerin devam edeceğine değinen Humanitas Genel Müdür Yardımcısı Zeynep Berberoğlu, “ Diğer tüm koşullar aynı kaldığı takdirde işe alım faaliyetlerinde 2002 ile benzer bir trend olacağını tahmin ediyoruz” diyor.

TÜRK GENEL MÜDÜR ARANIYOR

Belki de geçtiğimiz yıl yaşanan krizin diğerlerinden en büyük farkı, kimseyi gözetmemesiydi. Sadece alt kademede çalışanlar değil, bir çok üst düzey yönetici de bu krizle birlikte işsiz kaldı. Bu da şirketlerin yönetiminde değişikliklere neden oldu. Özellikle yabancı şirketler, Türk ekonomisine hakim yöneticilerle çalışma eğilimi göstermeye başladı. Bu trendin varlılığını destekleyen Amrop İnternational’ın ortaklarından Yeşim Toduk Akiş şöyle konuşuyor:

“Yabancı şirketlerin bir çoğu genel müdür arıyor. Bunun için de kendi ülkelerinden bir genel müdür yerine, Türk ekonomisinden anlayan yerli bir genel müdürle çalışmayı tercih ediyorlar. Neredeyse ayda 4-5 şirketten bu yönde talep alıyoruz. Ancak, bu taleplerden ikisi üçü gerçekleşiyor. Diğerleri çoğunlukla beklemede kalıyor.

Biz en çok genel müdür arayışında olan şirketlerle çalışıyoruz. Ortalama her ay 7 işe yerleştirme gerçekleştiriyoruz. Bunlarında ikisi genel müdür oluyor. Finans, pazarlama ve satış, IT sektörlerinde de daha çok genel müdür yardımcısı pozisyonu için girişimlerimiz oluyor. İnsan kaynakları ve orta kademe müdür pozisyonlarına talep azalmış durumda. Ancak, iç iletişim uzmanı, sponsorluk uzmanı, SAP uzmanı, CRM bilen IT müdürü gibi bazı özel alanlarda, özel bilgili pozisyonlara talep artıyor.”

ARTIŞ 2003 YAZINDA HIZLANACAK

İşe yerleştirmelerde şirketler, “Executive Search” (Lider keşfetme ve yerleştirme) ve “Search & Selection” (Seçme ve yerleştirme) hizmeti sunan şirketler olarak ikiye ayrılıyor. Birbirinden farklı alanlarda hizmet verseler de, insan kaynakları şirketleri, 2003 yılından umutlu. Politik alandaki gelişmelerin, özellikle 2003 yılının ilk aylarını etkileyebileceği görüşü hakim. Heidrick & Struggles International Yönetici ortaklarından Ayşegül Aydın, esas hareketlenmenin 2003 yılının ilk 3 ayında yaşanacağını belirtiyor ve şöyle devam ediyor:

“2000 yılındaki ivmeyi yakalayabilmemiz zor görünmek ile beraber, özellikle 2003 yılının ikinci çeyreğinden itibaren piyasalarda hareketlenme bekleyebiliriz. 2004 yılından önce yabancı sermaye konusunda bir hareketlenme olmayacaktır. Ancak, 2002 yılında hem hacim hem de finansal anlamda gördüğümüz artı gelişmeler sonrası, 2003’de de söz konusu pozitif gelişmelerin devam edeceğini düşünüyoruz.

Müşteri portföyümüzün yaklaşık yüzde 90’ını oluşturan yabancı sermayeli firmaları incelediğimiz zaman, firmaların kriz sonrası yaşadıkları ilk şaşkınlığı üzerlerinden atmış olduklarını gördük. Orta ve uzun vade için oluşturdukları organizasyonel stratejilerinin uygulanmasına kaldıkları yerden devam ettiler.

Dolayısıyla, Heidrick & Struggles olarak biz de gayet hareketli ve yoğun bir yıl geçiriyoruz. Müşteri portföyümüzün geri kalan yüzde 10’luk bölümünü oluşturan yerli firmalar ise çok seçici davranarak belirlediğimiz firmalar. Bu şirketlerde kriz geçsin diye oturup beklemek yerine gerekli insiyatifleri alıyor, değişen koşullara ayak uyduruyorlar.”

TOP SEKTÖR İLAÇ

İnsan kaynakları şirketlerinin işe en çok yerleştirme yaptığı sektörler “perakende, finans, teknoloji, hızlı tüketim ürünleri” olarak sıralanıyor. Ancak, bir sektör var ki, neredeyse bütün şirketler tarafından ilk sırada yer alıyor. İlaçta işe alımlar diğer sektörlere göre çok daha fazla gerçekleşiyor. Adecco Seçme ve Yerleştirme Bölüm Müdürü Manolya Küçükkınacı şöyle konuşuyor:

“Sektörel bazda baktığımızda, ilaç sanayi başta olmak üzere perakendecilik ve hizmet sektörlerinde bir atılımda olduğunu gözlüyoruz. Ayrıca, üretim ve hızlı tüketim malları alanında 2001 yılına oranla hareketlilik var. 2001 yılı dünyada ve Türkiye'de çok zor bir yıldı. Buna rağmen Adecco Search & Selection olarak ayda ortalama 7 yerleştirme yaptık.

2002 yılına baktığımızda şirketlerin profesyonel kadrolarına ayda ortalama 15 yerleştirmeyi rahatlıkla gerçekleştirebiliyoruz. Geçen yıla oranla açık pozisyonlarda gözle görülür bir artış var. Bunun yanı sıra dönemsel yerleştirme yapan şubelerimiz ise 2001 yılında 612 kişiyi dönemsel olarak işe yerleştirdi.

2002’de ise bugüne kadar 1314 kişiyi firmaların dönemsel ihtiyaçları için ise yerleştirmiş bulunuyoruz. 2003 yılı için biz Adecco olarak oldukça umutluyuz. Çünkü, gerek müşterilerimiz ile paylaştığımız istihdam planları olsun, gerek doğru işgücünün doğru pozisyonda çalışması gerekliliğinin daha da anlaşılması olsun, 2003 yılı kendi koşullarıyla iyi bir yıl olacağa benziyor.”

YURT DIŞINA GİDENLERE ÖZEL HİZMET

Yeni dönemin işsizlerinin hedefleri arasında yurtdışı da var. Genç ve nitelikli yöneticiler ya da yönetici adayları, gözlerini yurtdışındaki olanaklara çevirdiler. Bazıları iş buldu, bazıları ise arayıştı. İşte bu gerçeği gören şirketlerden Fortune Kariyer Danışmanlık, ABD’nin başkenti Washing’tonda bir ofis açtı. Ayşen Arıduru, bu ofisi açma nedenlerini şöyle anlatıyor:

“Bu ofisi kriz sonrasında kişilerin yurtdışına gitme isteklerinden hareketle kurduk. Bölgedeki danışmanlık şirketleriyle de işbirliğimiz sürüyor. 2002 yılının başından itibaren çok yoğun bir artış var. Hemen hemen her sektörden müşterilerimize yerleştirme yapıyoruz. Kriz sonrasında şirketlerin insan kaynakları alt yapıları çok zayıfladı. Yurtdışına giden bir çok nitelikli kişi oldu. Şirketler nitelikli çalışanlarını kaybetti.

Ancak, bu yıl firmalar, zayıflayan insan kaynakları yapılarını ve boşalan kadrolarını tekrar güçlendirmek için personel alımlarına başladılar. İlgilendiğimiz proje sayısı 60-80 arasında değişkenlik gösteriyor. 2002 itibariyle kamu ihalelerinin de başlaması sebebiyle Fortune olarak yerleştirme ve istihdam edilebilirlik eğitimleri projelerine aktif olarak katılıyoruz. Bu danışmanlık projelerini de Türkiye’nin çeşitli yerlerinde ofisler kurarak gerçekleştiriyoruz.”