En Verimli Yaş Hangisi?

İşte en yüksek verimi elde edebilmek için kaç yıl deneyim gerekir? Hangi sektörde hangi yaşlardaki çalışanlardan en yüksek performans alınabilir? Bu iki soruya verilen yanıt sektörlere göre farklılık gösteriyor. Turizm, perakende, gıda ve elektronikte maksimum verimlilik için gereken deneyim 10 yıl. Elektronikte bu süre 3-5 yıla kadar inerken, otomotivde 15 yıla kadar çıkıyor. Elektronik, perakende, gıda ve turizmde en verimli yaş aralıkları 30-45 olarak ifade ediliyor. Yüksek teknolojide 25-45, otomotivde ise 40-50 yaş aralığındaki çalışanların verimliliği zirveye çıkabiliyor.

“Ford Otosan’da orta düzey bir yöneticinin işle ilgili beklenen performansı ve iş sonuçlarını ortaya koyması genelde 2-2,5 yıl sonunda gerçekleşiyor. En iyi verimi alabilmek için ilgili pozisyondaki kişinin minimum 8-10 görevde kalmasını tercih ediyoruz” diyor Ford Otosan İnsan Kaynakları Direktörü Yaşar Onay. Onay, yeni mezunlardan verim alabilmek için geçen süreye ilişkin olarak şu tespiti yapıyor:

 “Çalışanın o iş ile ilgili tüm detayları öğrenip, işini yönetme aşamasına gelmesi 6-8 aya karşılık geliyor. İşle ilgili tam performansını gözlenebilir ve sonuç alabilir olarak ortaya koyması için 1 ila 1,5 yıl arası bir zaman geçmesi gerekiyor. Bu süreç sonrasında ise yönetim kişinin  3,5-4 yıl o operasyonda bulunmasını planlıyor.”

Novartis’de ise 30’lu yaşlar, en verimli yaş aralığı olarak tanımlanıyor. Bunun nedenini de Novartis yetkilileri şöyle açıklıyor:

“Sektöre 22-23 yaşlarında adım atan arkadaşlarımız 30’lu yaşlarda liderlik yetkinliklerini geliştiriyor ve o noktada yöneticiliğe adım atabiliyorlar.”

Novartis’de çalışanlar ise ilk 1 yılı adaptasyon süreci olarak geçiriyor. Novartis İnsan Kaynakları Müdürü Serkan Binici’ye göre, ancak ikinci yılda beklenen performansa ulaşılıyor. Binici, “Çalışanlar 3’üncü yıldan itibaren gerekli yetkinlikleri kazanmış oluyor ve yaptıkları işlerle ilgili fark yaratma ve üstün performans gösterme fırsatını yakalayabiliyorlar” diyor.

Orka Group çalışanları arasında en verimli yaş aralığı 35-40 olarak değerlendiriliyor. Orka Group’un insan kaynakları yetkilileri, yeni işe giren bir çalışanın en verimli dönemine ancak 2-3 yıl sonra ulaşabildiğini söylüyorlar. Bu sürenin orta kademe için 5-8, üst düzey için de 8-10 yıl olduğunu ifade ediyorlar.

Università di Parma Üniversitesi Ekonomi Profesörü Francesco Daveri ise yaptığı bilimsel analize göre Finlandiya’da verimlilik için ideal deneyim sürelerini turizm için 8-10, elektronik, gıda ve otomotivde 12-15 yıl olarak belirlemiş. Fiziksel gücü yeterliyse elektronikte 35-40 yaş, otomotivde 45, gıdada 50, perakende ve turizmde 60 yaşın en verimli yaşlar olduğunu söylüyor. 

Sektörden Sektöre Değişiyor
Türkiye’de de oranlar sektörlere göre farklılık sergiliyor. İnsan kaynakları uzmanlarına göre, elektronik ve turizmde en verimli yaş aralıkları 30-45 yaş. Gıda ve perakende de bu oran 30 ve üstü olarak gerçekleşiyor.

Çalışanların en genç yaşta, en yüksek verimliliğe ulaştığı sektör ise ileri teknoloji... Bu sektördeki en verimli yaş aralığı 25-40’a kadar iniyor. Otomotiv ise en verimli çalışanların yaşının en yüksek olduğu sektör. Bu sektörün en verimli çalışanları 40 yaşını aşmış oluyor.

Araştırmalara göre otomotivde 40-50 yaş arasındaki çalışanların verimliliği en yüksek düzeyde.

Üretken ve verimli olmak için gereken “ortalama deneyim süresi” elektronik, perakende, gıda ve turizmde 10 yıl olarak ifade ediliyor. Yüksek teknolojide bu deneyim süresi 3-5 yıla kadar inerken, otomotivde ise 15 yıla kadar çıkıyor. 

En verimli yaşların ve verimlilikte zirveye ulaşmak için gereken ortalama deneyim yılının sektörler bazında değişim göstermesi tümüyle sektörlerin koşulları ve yapısından kaynaklanıyor. Örneğin bazı işler yaratıcılık, fiziksel performans ve yorulmamış beyinlere daha çok ihtiyaç duyuyor. Fiziksel performansın ve yaratıcılığın önemli olduğu bu işlerde ise gençler daha verimliyken, bilgi birikimi ve deneyimin gerektiği alanlarda uzmanlığa ulaşmış kişiler daha verimli oluyor.

Alanyalı Alanyalı Yönetici Ortağı Merih Alanyalı, dikkat, uzun süreli konsantrasyon ve yaratıcılık gerektiren yazılım sektöründe genellikle genç yaşlarda verimin daha yüksek olduğunu belirtiyor. “Aynı şekilde fiziksel performansın öne çıktığı perakende ve turizm sektöründe gençler daha verimli” diye konuşuyor.

Deneyim Otomotivde Hayati
Birçok geleneksel sektörde deneyim verimliliği artırıyor. Bu sektörlerin başında otomotiv geliyor. Otomotivde yeni ürün geliştirmede de üretimde de çok karmaşık süreçlere hakim olabilecek deneyimi kazanmak da yıllar alıyor. Bu nedenle en verimli yaş aralığına da diğer sektörlere göre daha geç ulaşılabiliyor. Araştırmalar, otomotiv sektöründe çalışanların 40’lı yaşlarda verimliliklerini zirveye ulaştırdıklarını gösteriyor.

Ancak, her sektör için aynı şeyi söylemek mümkün değil. Çünkü, kimi durumlarda deneyim verimliliğin karşısına bir engel olarak da çıkabiliyor. Egon Zehnder International Yönetici Ortağı Murat Yeşildere, teknoloji sektöründe her şey çok hızlı değiştiği için çok fazla iş tecrübesinin dezavantaj olarak görüldüğünü söylüyor.

Yeşildere’ye göre turizm, teknoloji ve perakende devinimin hızlı olduğu ve içeriden insanların yetiştiği bir sektör. Murat Yeşildere, bu sektörde de enerjinin devamlı gitmesi gerektiğinin altını çiziyor, yaşlandıkça hizmet veriminin düşeceğini söylüyor.

Fortune Danışmanlık’tan Ayşen Arıduru da birçok sektörde deneyimle birlikte yaratıcılığın kaybolduğuna dikkat çekiyor. “İş hayatında 20-25 yıl deneyim sahibi çalışanların üretkenliğinin ve yaratıcılıklarının düşme eğilimine girdiğine şahit olabiliyoruz” diyor.

Heidrick&Struggle’dan Ayşegül Aydın ise meslektaşlarıyla aynı fikirde değil. Her sektörde deneyimin üretkenliği ve verimi artıracağını düşünüyor. Aydın, “Örneğin yüksek teknolojide de tecrübe çok gerekli değil diyorlar. Bu bence çok yanlış. Sektörlerde artan deneyimle birlikte çalışma verimliliği de artıyor ” diye konuşuyor.

Türkler Daha Erken Yükseliyor
Türkiye’de en verimli yaş aralıkları ve ideal deneyim sürelerine ilişkin tablo, Università di Parma Üniversitesi Ekonomi Profesörü Francesco Daveri’nin bulgularından çok farklı.

Bu nedenle Türkiye ile yurtdışındaki verilerin farklı olmasının ardında yatan nedenlerin ne olduğuna değinmeden olmaz. Profil International’in Türkiye Genel Müdürü Ayşe Öztuna’ya göre Türkiye’yi verimli yaş ortalaması konusunda diğerlerinden ayıran en önemli özellik ülkenin ekonomik koşulları. Öztuna, “Bizde gelişmekte olan pazar ekonomisinin getirdiği 2 yıl sağlam giden, 3’üncü yılda kriz oluşabilen bir sistem var. Bu da insanların istikrarlı hareket etmelerindense hızlı dönemlerde fırsatları değerlendirmelerine neden oluyor” diyor. Murat Kaan Güneri de Türkiye’de 35 yaşındayken kişilerin genel müdür olabildiklerini Amerika ve Avrupa’da ise 45 yaşında bu pozisyona gelebildiklerini belirtiyor. Güneri, bunun biraz da ölçekle gelen uzmanlaşma ile alakalı olduğunu söyledikten sonra şöyle devam ediyor: “Verimlik sektörlere göre de göreceli. Bugün yüksek teknolojide verimlilik yaşı nedir? Facebook’un kurucusu 21 yaşında. Peki onu kurmak bir verimlilik mi? Evet. Yüksek teknolojide hızın ve değişimin daha fazla olduğu sektörlerde daha genç yöneticiler bulmak mümkün. Verimlilik o ülkenin hem yaş ortalaması hem söz konusu şirketlerin deneyim durumuna göre değişiyor diyebilirim.”

Türkiye’de Verimlilik Yaşı Daha Genç
Egon Zehnder Internatıonal Yönetici Ortağı/ Murat Yeşildere

Vücudun da Kilometresi Var
 Vücut yaşının en önemli olduğu sektörler turizm ve perakende. İşe biraz daha amortisman açısından baktığınızda, perakendeyi düşünürseniz haftada 6-7 gün çalışıyorsunuz. Belki çok basit gelebilir ama nasıl arabanın bir kilometre saati varsa, insan vücudunun da bir kilometresi olması lazım.

Perakendeci Hızlı Yaşlanıyor
 Haftada 40 saat çalışan bir insanla haftada 80 saat çalışan bir insanın yıpranma derecesi aynı olamaz. Sektördeki verimli yaş aralığına bakarsanız, bunu da değerlendirmek lazım. Bu nedenle perakende ve turizm çalışanların daha hızlı yaşlandığı sektörler.

Tepkilerimiz İsveçli’yle Aynı Değil
Bizler Türkiye’de krizlerle büyüyüp yaşadığımız için nispeten bazı şeyleri daha hızlı yaşıyor, şerbetleniyoruz. Ama diğer taraftan saçlarımız daha hızlı beyazlıyor. Enflasyonun 100’den 10’a inmesine, ya da 10’dan 100’e çıkmasına bizim gösterdiğimiz tepkiyle İsveç’te oturan adamın gösterdiği tepki aynı değil.

Daha Genç Sorumluluk Alıyoruz
Dolayısıyla bu durum yönetici yaşları ve verimlilik sürelerinde yurtdışı ve Türkiye kıyaslamasında kendini gösteriyor. Türkiye’de yöneticiler daha genç yaşlarda daha önemli sorumluluklar alıyor. Türkiye’de yönetici olma yaşı 30 iken, gelişmiş ekonomisi olan ülkelerde aynı sürecin 40 yaşın üstünde yaşandığını görürsünüz.

İş Hayatına Atılma Yaşı da Genç
 Bunun 2 nedeni var. Birincisi henüz istikrarın olmadığı ve çok farklı durumlarla karşılaştığımız bir ortamda çalışıyoruz. İkincisi ise yurtdışına kıyasla Türkiye’de iş hayatına atılma yaşı daha erken. Türkiye’de insanlar 30’lu yaşların başında yönetim pozisyonuna gelirken yurtdışında ise 30 yaşında iş hayatına yeni atılanları görebilirsiniz. O nedenle gelişmiş ülkelerde verimli yaş aralıkları daha yukarı yaş aralıkları olabiliyor. 

 “50 Ve Üstündekilerde Deneyim Verimliliği Öldürüyor”
Unıversıtà Dı Parma Ekonomi Profesörü/Francesco Daveri

Beyin Yeteneklerini Kaybediyorlar
50 ve daha üstü yaşlarda deneyim verimliliği yavaş yavaş öldürüyor. Yaşlı çalışanlar aynı zamanda bazı beyinsel yeteneklerini de bazı durumlarda kaybediyor. Daha az iletişim becerilerine sahipler.

Aynı Şirkette Uzun Çalışmak Zararlı
Bu durum özellikle aynı şirkette çok uzun süre çalışıldığında ortaya çıkıyor. Bunun adına kıdem deniliyor. Yüksek teknoloji sektöründe verimlilik deneyimle çok hızlı artar ama ardından düşüşe geçer.

Elektronikte Kıdemin Olumsuz Etkisi
Bu nedenle yönetimin gençlere devredilmesi gerekir. Aynı şeyler iletişim becerilerinin yüksek olduğu hizmet sektörü içinde geçerli. Elektronik sektöründe de kıdemin verimliliği olumsuz etkilediğini gördük.

Maaş Arttıkça Rekabet Azalıyor
 Verimlilikle kıdem arasında olumsuz bir ilişkinin bir diğer nedeni şu: Kıdem arttıkça maaşlar ve çalışana sunulan olanaklar artar bu da kişiyi daha az rekabetçi yapar. Kıdemin rekabet duygusunu en fazla etkilediği sektör ise elektronik. 

Akilli Çalişan 6 Yilda İşten Ayriliyor
Özetle aynı şirkette 6-7 yıl geçirilmesi verimliliği düşürüyor. Bu gözle bakarsak, en akıllı ve en verimli çalışanlar 6 yıldan sonra o şirketten ayrılan kişiler.

Hande Yavuz
[email protected]