İstanbul’la Ücret Makası Açılıyor mu?

Ankara, İzmir, Bursa’daki yöneticiler bile İstanbul’a göre en az yüzde 30 daha az kazanıyor. Kimi iller ve pozisyonlar için fark yüzde 50’lere varabiliyor. İki yıl önce kapanmaya başlayan fark, İstanbul lehine tekrar açılıyor. Bu konudaki istisnalar ise genelde Anadolu’da faaliyet gösteren kurumsallaşmış ulusal ve uluslararası büyük şirketler. Ancak onlar da, ücrette şehre göre ayrım yapmasalar da yan haklar konusunda, İstanbul’daki gibi geniş bir yelpaze sunamıyorlar. İzmir ve Antalya’ya yöneticiler eskiye göre daha fazla ilgi gösteriyor. Bu şehirlerdeki elverişli yaşam ve eğitim olanaklarını göz önüne alarak oralara taşınmayı tercih edebiliyorlar.

“Adana'daki satış müdürümüzün aldığı maaş, İstanbul’dakinden yüzde 60 daha az. Bunun içerisine sosyal olanaklar, prim, araba gibi diğer ücret girdilerini ilave ettiğimizde, fark İstanbul lehine daha da artıyor. Ancak, yaşam koşulları nedeniyle, aldığı gelirle, İstanbul’dakinden daha iyi düzeyde yaşıyor.”

Bu sözler, Gizpa Holding Yönetim Kurulu Başkanı Onur Gizer’e ait. Gizer’in dikkat çektiği tablo, aslında tüm iş dünyasının yakından bildiği bir gerçek. Merkezi İstanbul dışında bulunan pek çok şirketin patronu mega kentte ayrı, Anadolu’da çalışanlarına ayrı ücret politikası uyguluyor. Durum böyle olunca, İstanbul ile Anadolu arasındaki ücret makası kapanmıyor. Hatta rekabetin arttığı içinde bulunduğumuz dönemde, bu makas biraz daha açılıyor.

Capital, 4 yıldır Anadolu’nun önde gelen illerindeki ücretleri, sektör ve pozisyon bazında araştırıyor. “Anadolu’nun ücret profili”ni ortaya koyan araştırmanın bu yılki sonuçları, geçmişe göre önemli değişiklikler olduğunu gösteriyor.

Ancak, İstanbul – Anadolu arasındaki büyük fark hala sürüyor. Üstelik araştırmanın bu yılki sonuçları, İstanbul ile Anadolu arasındaki ücret farklılıklarının yeniden artma eğiliminde olduğuna dair işaretler içeriyor. 2008’de de tüm mega kentlerde olduğu gibi İstanbul’daki yöneticiler, diğer şehirlerdeki meslektaşlarına göre daha fazla kazanmaya devam ediyor.

Anadolu’daki yönetici ve çalışanlar, 2 yıl önce İstanbul’da benzer konumda çalışan meslektaşlarına göre yaklaşık yüzde 30 daha az ücret alırken, bu yıl da aradaki fark korunuyor. Ücret araştırmasının verilerini incelediğimizde, başkent Ankara’da bile orta düzey bir yönetici İstanbul’a göre yüzde 25 ile 30 oranında daha az kazanıyor. Bunun içine sosyal olanaklar, prim, araba gibi yan unsurları ilave ettiğimizde, fark İstanbul lehine daha da açılıyor.

Doğu ve Güney Doğu Anadolu’ya gidildikçe, sektör ve pozisyonlara göre ücretler arasındaki uçurumlar daha da büyüyor. Örneğin, Gaziantep’teki yöneticiler İstanbul’dakilere göre ortalama yüzde 70 ile 80 arasında daha az kazanırken, Şanlıurfa’da genel müdür ücretleri aylık 5 bin YTL civarında.

Anadolu’da Ücret Neden Düşük?
Danışmanlar, Anadolu’da ücret seviyelerinin İstanbul’a göre düşük olmasını orada yaşamın daha ucuz olmasına bağlıyorlar. Nüfus ve üretim azalıp, yaşam kolaylaştıkça yönetici ücretleri de düşüyor.

Mega şehir İstanbul’daki sektör ve firma çeşitliliği yönetici ücretlerinin her geçen gün yükselmesine, aradaki farkın artmasına neden oluyor. Ankara merkezli Türkiye’nin en büyük inşaat gruplarından Mesa’nın İnsan Kaynakları Müdürü Ufuk Karadeniz, “Türkiye’de her konuda olduğu gibi ücretler konusunda da en geniş yelpaze İstanbul’da” diyor.
İzmir merkezli CGD Danışmanlık’ın Genel Müdürü Can Gülkesen, İstanbul ve Anadolu arasında ücret aralığının genelde yüzde 30- yüzde 35’ler seviyesinde olduğunu ve ancak illere göre değişkenlik gösterdiğini söylüyor.

Nadiren de olsa, Anadolu’daki bazı firmalar üst düzey pozisyonlarda insan kaynağını çekmekte çok zorlandıkları için İstanbul’la benzer ücretler verebiliyor. Araştırma s��rasında elde ettiğimiz önemli bulgulardan biri de kurumsal şirketlerde Anadolu- İstanbul arasında ücret farkının olmadığı veya farkın minimum düzeyde tutulduğuydu.

Kurumsallarda Fark Yok
Anadolu’da faaliyet gösteren, İstanbul merkezli kurumsal yerli ve yabancı şirketlerde lokasyonlar arası yönetici ücret farklılığı bulunmuyor. Anadolu’da görev yapan bir bölge satış müdürüyle, İstanbul’daki hemen hemen aynı ücreti alabiliyor. Ancak, yemek parası, araba gibi yan hak ve gelirlerde farklılıklar söz konusu olabiliyor.

Öte yandan, rekabetin yoğun olduğu sektörlerle, bilişim, enerji, sağlık gibi yeni gelişen alanlarda ücretler normale göre çok daha yüksek. Örneğin, sağlık sektöründe Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerine yeni yapılan yatırımlar var. Ancak, insan kaynağının yetersizliği, buralarda çok yüksek ücretlerin oluşmasına yol açıyor.

Antalya’da turizm sektöründe yaşanan rekabet ve artan otel sayısı da yönetici ücretleri İstanbul’a yaklaştırıyor. Antalya’da bulunan Concorde Otelin Yönetim Kurulu Üyesi Erkan Yağcı, Antalya’da 5 yıldızlı bir otelin genel müdürün aylık maaşının ortalama 7 ile 8 bin dolardan başlayıp 15 bin dolara kadar çıkabildiğini söylüyor.

Hangi Sektörlerde Fark Az?
Bankacılık ve perakendecilik gibi hızlı büyüyen sektörlerde şirketler, yetişmiş iş gücü bulmakta zorlandıkları için, daha cazip ücretler sunabiliyor. Yenibiris.com Genel Müdürü Deniz Ceylan Kılıçlıoğlu, “Bazı sektörlerde Anadolu’daki firmaların öne geçtiğini dahi görüyoruz” diyor. İlaç, sigorta gibi Anadolu’da çok fazla satış mümessili ve bölge temsilcisi çalıştıran sektörlerde ücretler şirketlerin İK ücretlendirme politikaları çerçevesinde saptanıyor. Bu tip şirketler ücretleri belirlerken Hay Group, Watson Wyatt ve Mercer gibi şirketlerden danışmanlık hizmeti de alıyorlar. Bu nedenle bu yaklaşımla çalışan şirketlerde İstanbul ile Anadolu arasında büyük ücret farklılıkları yaşanmıyor.

Oxygen ilaç sektörü lideri Deniz Gürman, Watson Wyatt’nın araştırmasına göre hemen hemen bütün ilaç şirketlerinde, Anadolu’daki yönetici ve satış mümessillerinin, İstanbul’dakilerle aynı ücret ve yan haklara sahip olduklarını söylüyor. Ancak bazı şirketlerde günlük yemek ücretinin çalışılan şehre göre değişkenlik gösterdiğini belirtiyor.
Adecco Genel Müdürü Tibet Eğrioğlu, “Sunulan ücretler bölgesel ücretlerden daha yüksek. Ancak bazı şirketler çeşitli kısıtlamalara giderek verdikleri bu farkı kompanse etmeye çalışıyor. Bu da transfer edilen yöneticiyi demotive ediyor” diyor.

Tepede Uçurum Daha Fazla
Özel İstihdam Büroları Derneği Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Uğur’a göre, İstanbul ile Anadolu arasındaki yönetici ücretleri farkı, pozisyonun önemi ve yüksekliğiyle orantılı olarak artıyor. Genel müdür, genel müdür yardımcısı ve pazarlama ve satış müdürü pozisyonlarında fark daha yüksek oluyor.

Uğur, “Bu fark üst yöneticilerde yüzde 600’lere ulaşırken daha alt pozisyonlarda yüzde 100- 200 gibi oranlarda kalabiliyor. Anadolu da ücretlendirme hizmetinin hala muhasebeciler tarafından verilmesi, kurumlara ciddi zararlar veriyor” diyor.

Danışmanlara göre, ücret dengesizliği nedeniyle yaşanan en büyük sorunlardan biri de yöneticileri Anadolu’ya gitme konusunda ikna etmek. Ancak ,başka faktörlerde var.

“Anadolu’ya İstanbul’dan yönetici transferi yaparken bazen yüksek ücretler bile yeterli olmuyor” diyen Exelect Genel Müdürü Jale Bengiler, yaşadıkları bu sorunu şöyle anlatıyor: “İstanbul'dan İzmir’e yönetici transferi nispeten daha rahat olurken, örneğin Konya’da çalışmak isteyen kalifiye yönetici bulabilmek oldukça zor. Konya’daki şirket, çok iyi ücretler, ek imkanlar sunmuş olsa dahi, ailesel, sosyal ya da kariyere bağlı sebeplerle, hedeflediği bir yöneticiyi çok zor buluyor. Durum böyle olunca, her yıl daha fazla Anadolulu şirket yönetim merkezini İstanbul’a taşıyor.”

En Tatmin Edici Yabancılar
Fortune’dan Ayşen Arıduru, “Tüm Anadolu şehirlerinde yabancı şirketler, en yüksek ücret verenler olarak öne çıkıyor” diyor. Dolayısıyla, Anadolu’da yabancı şirketler nitelikli iş gücünün çekim merkezini oluşturuyor. Profesyonel bir işe yerleştirme süreciyle iş tanımına uygun, nitelikli eleman seçiyorlar. “Yabancı sermayeli firmaların paketleri yerlilere göre daha tatmin edici” diyen New Business Solution İK Grup Projeleri Müdürü Bade Özkan, şöyle devam ediyor: “Yabancı şirketlerde, genel eğilim İstanbul’da yetişen personeli Anadolu organizasyonuna yönetici olarak terfi ettirmek. Böylelikle kurum kültürünü bilen yöneticiler ekiplerin başında yer alabiliyor.”

Yabancılar arasında, yüksek ücretlerde tütün ve otomotiv şirketleri başı çekiyor. İzmir’de ağırlı yabancı şirketlere danışmanlık veren Flama Recruitment Int. Genel Müdürü Aylin Özizmir, “Bir üretim müdürü yabancı sermayeli bir şirkette 4 ile 8 bin YTL net maaş alırken, aynı pozisyon için KOBİ’lerdeki ücret aralığı 2 ile 5 bin YTL arasında değişiyor” diyor. Yani bazen bir KOBİ’deki, üretim müdürü, yabancı sermayeli şirkette çalışan 2 yıl deneyimli mühendis ile aynı maaşa sahip olabiliyor.

Anadolu İllerindeki Ücretle İlgili Son Gelişmeler

İzmir
İstanbul’da 6 bin YTL net maaş alan birine İzmir’de aynı standartta bir yaşam için 4 bin ile 4 bin 500 YTL yeterli oluyor. Bu nedenle son dönemde İstanbul’dan İzmir’e yönetici göçü olduğu söyleniyor. İzmir merkezli Flama Recruitment’in genel müdürü Aylin Özizmir, “2007’de işe yerleştirdiğimiz yöneticilerin yüzde 15’i İzmir’e daha önceki ücretlerinin altında bir rakamla transfer oldular” diyor.   

Ankara
Ankara’da bilişim, danışmanlık, inşaat ve enerji sektörlerinde yönetici ihtiyacı artmış durumda. Ücretler İstanbul’a göre düşük, diğer illere göre daha yüksek. Ankara’da bir genel müdür minimum 7 ile 20 bin YTL ücret alıyor. Oysa bu rakam Trabzon’da maksimum 9 bin, Bursa ve Antalya’da 16 bin YTL’ye kadar çıkabiliyor.

Eskişehir
Sarar Genel Müdürü Murat Şamil Şen, Eskişehir’de İstanbul’a göre üst düzey yönetici ücretinde çok büyük uçurumların olmadığını söylüyor. Şen, “Eskişehir’de üretim, tekstil, uçak endüstrilerindeki gelişim ve perakendedeki markalaşma süreci kalifiye yönetici talebini artıyor. Bu da yönetici ücretlerine olumlu yansıyor” diyor. Eskişehir’de özellikle marka ve ürün müdürleriyle, finansman bütçe alanında çalışacak yöneticilere ihtiyaç bulunuyor.

Bursa
İstanbul’un ardından yönetici ücretlerinin en yüksek olduğu illerden biri. Ancak, Bursa’da yönetici ücretlerindeki artış trendi son bulmuş durumda. Hiç şüphesiz, bunda otomotiv sektöründeki daralma beklentisinin ve tekstildeki sıkıntıların da etkisi büyük. Yine de aylık 16 bin YTL’ye kadar yükselen yönetici ücretleriyle Bursa, Anadolu’daki en yüksek maaşların olduğu şehirlerin başında geliyor. PERYÖN Bursa Temsilcisi Tufan Uzaslan, Bursa’yla İstanbul arasında ortalama yüzde 15’lik bir farkın söz konusu olduğunu söylüyor. 

Antalya
Antalya’da, başta turizm, sanayi olmak üzere tarım ve mağazacılık gibi sektörlerde yönetici talebi her geçen gün artıyor. Turizmde Antalya’daki bir genel müdür 7-8 bin ile 15 bin dolar arasında maaş alıyor. Ancak 5 yıldızlı tesislerin uyguladıkları ucuz fiyat politikası çoğu zaman alt, orta ve üst seviyede yönetici ücretlerinin de düşmesine yol açıyor. Cornelia Luxe Resort Hotel Genel Müdürü Hakan Duran, “Turizmde genelde maaşlar öyle pek ciddi artış göstermiyor. Turizmde çalışanların gelirleri geriye doğru gidiyor” diyor.

Gaziantep
Tekstil sektörünün son dönemde pek parlak günler geçirmemesi buradaki yöneticileri olumsuz etkiliyor. Gaziantep’te özel istidam bürosu olarak faaliyet gösteren Gap danışmanlıktan Mehpare Şayan Kileci, İstanbul’daki yönetici ücretlerinin Gaziantep’teki yönetici ücretlerinden yüzde 70 ile yüzde 80 oranında daha yüksek olduğunu söylüyor. 

“Kıdemlerin Yüksekliği Ücretleri Doğrudan Etkiliyor”
Flama Recruitment Genel Müdürü Aylin Özizmirli

Ücretler Yıla Göre Artıyor
İzmir’deki orta ve üst düzey yöneticilerin kıdemlerinin yüksek olması aslında ücret seviyelerini de direk olarak etkileyen bir faktör. Zam oranları iyi olan bazı şirketlerde kıdem yılı arttıkça ücretler o kadar yüksek seviyelere ulaşıyor ki yöneticinin farklı bir şirket tarafından transfer edilmesi neredeyse olanaksız hale geliyor. Daha düşük zam oranlarına sahip bazı firmaların yöneticileri de gidecekleri daha iyi şirketler olmadığı için çalışmaya devam ediyorlar.

İş İmkanları Çok Kısıtlı
İstanbul’da iş arama süreci ortalama 4 ile 6 ay arasında değişirken İzmir’de bu süre 1 yılı aşabiliyor. Ayrıca, çalışanlarına değer veren, kurumsal, sistematik bir yapıya sahip olan İzmirli şirketlerde işten ayrılma oranları çok düşük. İzmir’de faaliyet gösteren 30 kadar yabancı sermayeli şirketi incelediğimizde orta ve üst düzey yöneticilerin kıdemleri 7 ile 10 yıl arasında değişiyor. Bu şirketlerin yeni bir yönetici istihdam etmeleri genelde büyümelerine bağlı

“Turizmde De Ücret Farkı Açılıyor”

Hakan Duran/Cornelıa De Luxe Resort Genel Müdürü
Antalya’da faaliyet gösteren Cornelia, bölgenin en lüks otellerindin. Cornelia De Luxe Resort Genel Müdürü Hakan Duran, turizm sektöründe İstanbul ile Antalya arasında farkın açılmaya başladığını söylüyor. Nedenlerini şöyle açıklıyor:

Antalya’da Ücretler
Turizmde tesisler ücretleri belirlerken bulunduğu bölgedeki maaş politikalarını dikkate alıyor. Genellikle aynı bölgedeki oteller çok küçük farklılıklarla ücretlendirme yapıyor ve yeni ayarlamaları da benzer oranlarda yapmaya çalışıyorlar. Son zamanlarda açılan birkaç iddialı otel yüksek fiyatlarla personel toplamaya çalıştı. Ancak bunlar ya yıl sonunda ya ekiplerini yenileme yoluna gittiler ya da yeni bir artış öngörmeden yürümeyi planlıyorlar.

Artış Beklenmiyor
Turizmde genelde maaşlar öyle pek ciddi artış göstermiyor. Tabii ki maaş politikaları İstanbul’a göre düşük. Buna rağmen Antalya’daki yaşam kolaylıkları, iklim, trafik problemlerinin olmaması bazı yöneticileri bu bölgeye çekmekte yardımcı oluyor. Ancak her zaman para ilk tercih. Bu nedenle bölgeye kaliteli üst düzey yönetici çekmek zor oluyor.

Ayçe Tarcan Aksakal
[email protected]