İyi İnsanlar Önem Kazanacak

Charles Handy / İnsan Kaynakları Gurusu  
 
Charles Handy, insan kaynakları alanının bir numaralı gurusu… Aynı zamanda yönetim psikolojisi konusunda da uzman. Şimdi kendini “toplum filozofu” olarak nitelendiriyor. Daha çok gelecek üzerine düşünceler üretiyor, yarının iş ortamını analiz ediyor. Ona göre, gelecekte iş dünyası büyük bir değişimden geçecek, bazı kurumlar ortadan kalkacak, insan kaynaklarının tanımı yenilenecek. Özellikle de çalışan cephesinde büyük dönüşüm olacak. Handy, “İyi insanlar çok daha büyük önem kazanacaklar. İşe yaramayan insanlara yer olmayacak. Basit işler, artan oranda makineler ve bilgisayarlar tarafından yapılıyor olacak” diyor.  
 
İnsan kaynakları alanında dünyanın en önemli isimlerinden biri kuşkusuz Charles Handy…  
Onun görüşlerine daha önceki sayılarımızda yer verdik. 10’uncu yıl özel sayımız kapsamında bu önemli isimle özel bir görüşme yaptık. Görüşmemizin ana konseptini ise “gelecek” teması oluşturdu. Charles Handy, geleceğin şirket modellerini, insan kaynakları yaklaşımlarını ve çalışanların iş yapış biçimlerini analiz etti.  
 
“Ben kâr ve paranın kurumlarda ve işletmelerde gerekli şeyler olduğunu, ancak bunların kurumların ya da işletmelerin amacı olmadığını düşünüyorum” diyen Handy, kurumların daha farklı amaçlara yönelmeleri gerektiğinin altını çiziyor. Ona göre, çalışanlar açısından bakıldığında, yaptıkları işin dünya için önemli bir iş olduğuna inanmaları gerekiyor. Charles Handy, “Aksi takdirde insanlar kullanıldıklarını, yalnızca bir insan kaynağı, bir araç olduklarını düşünecekler” diyor.  
 
Gelecekte insanların iş dünyasında çok daha büyük önem kazanacağına dikkat çeken Handy kas gücünden çok akıl gücü gerektiren işlerde kadınların öne geçeceğini de vurguluyor.  
 
Charles Handy’nin Capital’in sorularına verdiği yanıtlar şöyle:  
 
Günümüz iş dünyasının temel felsefesi nedir?  
 
Ben genelde dünyanın bir karmaşa içinde bulunduğunu düşünüyorum. Eğer daha fazla para kazanabilir, daha zengin olabilirsek dünyayı, işimizi ve hayatlarımızı iyileştirebileceğimizi düşündük. Çünkü, o zaman daha fazla seçeneğimiz olacaktı ve daha fazla insanı mutlu edebilecektik. Ancak, gelişmeler beklenen şekilde olmadı.  
 
Tüm çalışmalar gösteriyor ki, bir ülkede yılda kişi başına düşen ortalama gelir 15 bin Amerikan Doları’na eriştiğinde, insanlara daha fazla para vermek onların mutluluğunu artırmıyor. Bu düzeyin altında kalındığında, çok fakir insanlar söz konusu olduğunda, evet daha fazla para vermek işe yarıyor. Çünkü, daha fazla para daha fazla yiyecek, daha iyi bir ev, seyahat olanağı gibi şeyler kazandırıyor. Ancak, eğer asgari oranda bunlara sahipseniz, daha fazla paranın daha fazla mutluluk getirmediğini görüyorsunuz.  
 
Gelecekte bu felsefenin nasıl şekillenmesini bekliyorsunuz?  
 
Gerek iş yaşamımızda gerekse bireyler olarak hepimiz daha zengin olmaya çalışıyoruz. Çok çok fazla çalışıyoruz. Ancak, daha mutlu olamıyoruz. Ben bunun gelecekte en büyük sorunlardan biri olacağını düşünüyorum. Kurumlar ve insanlar olarak artık yaşamlarımızda ne yapacağız diye düşünmeye başlayacağız. Eğer daha fazla para kazanmak tüm sorularımızın yanıtını vermiyorsa, daha başka bir şey bulmak zorundayız.  
 
İnsanlar sadece iş yaşamında başarılı olmak için çalışmanın yeterli olmadığını düşünüyorlar. Kurumların başındaki bazı insanlar için bu tatmin edici ve heyecan verici olabilir. Ancak, çoğu insan işletme sahiplerine daha fazla para kazandırmak için çalıştığını düşünüyor. Bu insanlar bir sabah kalkıp neden böyle yaptıklarını sorgulayabiliyorlar. Çünkü, eve gittiklerinde yaşamdan zevk almak için çok yorgun olduklarını görüyorlar. İnsanlar bu soruyla cebelleşmeye başladığında gelecekte sorunlar yaşanacaktır.  
 
Aslında bu sorunun farklı çözümleri de var. Bireyler kendi hayatları üzerinde daha fazla kontrole sahip olabilirler. İşletmelerin de daha kontrollü olmaları ve pay sahipleri ya da patronlar tarafından yönlendirilmemeleri çözüm olabilir. Ben kâr ve paranın kurumlarda ve işletmelerde gerekli şeyler olduğunu ancak bunların kurumların ya da işletmelerin amacı olmadığını düşünüyorum. Kurumların amacının daha farklı bir şey olması gerekiyor.  
 
Farklı amaç derken neyi kastediyorsunuz?  
 
Daha iyi otomobiller yapmak, daha ucuz elektrik üretmek, en iyi gıdayı yapmak gibi şeyler amaçlanmalı. Elbette bunu yapmak için de daha fazla paraya ihtiyacınız var ama çalışan olarak yaptığınız işe ve bu işin dünya için iyi bir iş olduğuna inanmadığınız sürece sadece kullanıldığınızı, yalnızca bir insan kaynağı, bir araç olduğunuzu düşüneceksiniz.  
 
Bence yaşamınızda herhangi bir kuruma, ailenize, bir topluluğa, diğer insanlara yararlı bir katkıda bulunduğunuzu düşünmediğiniz sürece ne kadar para kazanırsanız kazanın yaşamınızı istediğiniz biçimde sürdüremediğinizi hissedeceksiniz. Bu nedenle bence her şey buradan başlıyor. Eğer kurumlar çalışılacak iyi yerler olmak istiyorlarsa katkıda bulunmaları için, mümkün olduğunca çok sayıda insana, olabildiğince çok fırsat ve olanak sağlamak zorundalar. Bunun anlamı onlara sorumluluk vermek, işleri daha farklı yapabilmeleri için alan sağlamak, bazı zamanlarda yanlış yapabileceklerini unutmamak ve yanlışlarından ders alma şansını vermektir.  
 
Günümüzde insan yaşamın her alanında, merkezde yer alıyor. Gelecekte insan kavramı iş dünyasında ve şirketlerde nasıl bir yere sahip olacak?  
 
İyi insanlar çok daha büyük önem kazanacaklar. İşe yaramayan insanlara yer olmayacak. Basit işler, artan oranda makineler ve bilgisayarlar tarafından yapılıyor olacak. Şu anda ABD’de tamamen insan sesi çıkaran bilgisayarlar var. Bu bilgisayarlar kendilerine sorulması muhtemel tüm sorulara uygun yanıtları verebiliyorlar. Dolayısıyla, gelecekte örneğin, çağrı merkezlerinde şimdiki kadar çok sayıda insan olmayacak. İnsanların yerinde bilgisayarlar olacak ve hiç kimse bir bilgisayarla konuştuğunu anlamayacak.  
 
Elbette çalışan az sayıda insan bulunacak, çünkü bilgisayarın yanıtlayamayacağı soruların sorulduğu zamanlar da olacak. Bu durumda bilgisayar sizi bir üst kademeye, yani gerçek bir insana aktaracak. Ancak, bu insanın da oldukça zeki olması gerekecek. Çünkü, o ana kadar beklenmeyen bir soruyla uğraşıyor olacak.  
 
Kurumlarda çok daha az sayıda insan olacak. Ancak, bu insanların daha fazla sorumlulukları olacak, daha iyi eğitilmiş ve daha kaliteli olacaklar. İnisiyatif kullanabilen, sorumluluk alabilen, kurum içindeki ve dışındaki insanlarla iyi iletişim kurabilen insanlar tercih edilecek. Bilgisayarların insanın yerini alamadığı noktalarda işler işgücünün daha ucuz olduğu ülkelere verilecek. Örneğin, İngiltere bazı işleri Türkiye’ye, Türkiye de bazı işleri Çin’e verecek.  
 
Bunun örnekleri var mı şu anda?  
 
British Telecom, geçtiğimiz günlerde yeni çağrı merkezleri açacaklarını, ancak bu çağrı merkezlerinin Hindistan Bangalore’da olacağını duyurdu. 2 bin 200 kişiyi işe alacaklar. Bu çağrı merkezleri İngiltere’deydi. Ancak, şu anda teknoloji o kadar ilerledi ki, bir çağrı merkezini aradığınızda, onun nerede olduğunu bilemiyorsunuz.  
 
Gelecekte bir arama yaptığınızda yerel bir arama yaptığınızı düşüneceksiniz ama aslında dünyanın öbür ucuyla konuşuyor olacaksınız. Bangalore’da çok iyi İngilizce konuşuluyor, bu insanlar çok iyi eğitiliyor ve İngiliz televizyon kanallarını izliyorlar. Böylelikle İngilizlerin kullandığı tüm aksanları ve sesleri anlamaları sağlanıyor.  
 
Peki gelecekte kişilerin çalışma biçimleri değişecek mi? Sizin “The Elephant and the Flea-Filler ve Pireler” adlı kitabınızda bu konuya ilişkin ilginç görüşleriniz var.  
 
Gelecekte bir kurumda iş sahibi olmak istiyorsanız, insan ilişkileri, sorumluluk alma gibi alanlarda iyi olmanız gerekecek. Bir de günümüzde kurumlar içinde olan pek çok iş gelecekte varolmayacak. Bu işler benim “pire” olarak adlandırdığım ve sayıları giderek artacak olan bağımsız insanlar tarafından yapılacak. Çünkü, bilgi endüstrisinde her an aynı yerde olmak zorunda değiliz. Örneğin, bir gün Capital size artık burada oturman çok maliyetli oluyor diyecek ya da siz kendinize daha fazla zaman ayırmak istediğinizi söyleyeceksiniz. O noktadan sonra da bağımsız olarak Capital’e iş yapacaksınız.  
 
Bilgi endüstrisinde yer alan herkes bu şekilde çalışabilir. Çünkü, telefon ya da bilgisayar aracılığıyla organize olabilir ve kontrol edilebilirler. Ama elbette ki bir uçağı bu şekilde yapamazsınız. Çünkü, parçaları birleştirecek insanlara ihtiyaç vardır. Ama bir uçak yapıyor olsanız bile küçük parçaların çoğu daha küçük şirketler tarafından yapılıyor olacak. Bu küçük şirketler motoru değil ama onu oluşturan parçaları üretecekler. Bu şirketlerde tasarımcılar, muhasebeciler, kalite kontrol uzmanları olacak. Ancak, tüm bu insanlar küçük şirketin dışında bağımsız “pireler” olacaklar. Dolayısıyla büyük şirkette çok fazla sayıda insana da ihtiyaç olmayacak.  
 
O zaman gelecekte büyük şirketlerin sayısı azalacak demek doğru olur mu?  
 
Büyük şirketler gelecekte daha farklı olacaklar. Bugünkü şirketler gibi görünecekler ama içlerine bakıldığında pek çok diğer şirketin kontratlarla gerçekleşmiş birlikteliğinden oluştukları görülecek. Geleceğin büyük kurumları diğer kurumlarla gerçekleştirilen ayrı kontratların bir arada bulunduğu çok büyük bir kutu olarak tanımlanabilir.  
 
Belki içerdeki kurumların bazıları dıştaki büyük kuruluşun bir parçası olabilir. Ancak, dışarıdan tek bir kurum olarak görünecekler. Bu kurum içindeki her bir birim, bağımsız kurumlarla gerçekleştirilen bir sözleşmenin ya da anlaşmanın konusu olacak. Dolayısıyla, tepeden “bunu yap, şunu yap” demek eskisi kadar kolay olmayacak. Çünkü, bu alt birimlerde çalışanlar dıştaki büyük kuruluşun elemanları olmayacak. O çalışanlarla sözleşme yapılacak ve bu nedenle aslında büyük kuruluş onlarla pazarlık yapıp anlaşmak durumunda kalacak.  
 
Şu anda bahsettiğiniz değişimi yaşamaya başlamış şirketlere örnek verebilir misiniz?  
 
Aslında neredeyse her şirket bu tür bir değişimi yaşıyor. Ancak, Virgin Şirketler Grubu’nu örnek verebilirim. İsminde Virgin kelimesi yer alan 240 şirket bulunuyor. Ancak, Virgin kuruluşunun yönetim kurulu, yönetim kurulu başkanı, CEO’su yok. Çünkü, şirket organizasyonu bu şekilde oluşturulmamış. Tüm şirketlerin sahibi ya da büyük ortağı olan Richard Branson, sadece Virgin Atlantic’in yönetim kurulu başkanı. Branson, kalan 239 şirketini kendi başlarına bırakıyor ve onlara sadece ihtiyaçları olan parayı sağlıyor. Bu şirketleri isterse satar, isterse kapatır ya da kendi kurmaylarından birini bu şirketlere yönetimi değiştirmeleri için gönderebilir. Çünkü, hisselerin yüzde 50’sine sahip. Ancak, Virgin’in içine baktığınızda, aynı isim altında, Virgin ismine sahip ve birbirine iştiraklerle bağlı pek çok farklı şirket olduğunu görüyorsunuz.  
 
BP’de de merkez binasında yaklaşık 200 çalışan olduğu görülür. Bunun yanında pek çok ayrı ve bağımsız şirket vardır. Bu şirketler bağımsız olarak yönetiliyor. Merkezdeki insanların ana görevi gelen parayı toplamak ve bu paranın nereye harcanacağına karar vermektir. Örneğin, BP yakın zamanda Rusya’da son derece büyük bir yatırım gerçekleştirdi. Bu karar sadece merkez ofisten çıkabilirdi. Buradaki insanlar sadece paranın nereden geldiğini, nereye yönlendirileceğini izliyor ve anahtar noktalardaki çalışanların neler yaptıklarına bakıyor, onlara yeni işler veriyorlar. Bundan sonra sorumluların işlerini yerine getirmelerini bekliyorlar.  
 
Gelecekte de bu yöne doğru gidilecek. Önümüzdeki 10 yıl içinde giderek daha fazla sayıda şirket Virgin’e benzeyecek.  
 
Bu anlamda, “Virgin’e, geleceğin şirketlerinin öncüsü” diyebilir miyiz? Ya da gelecekte Virgin gibi hareket etmeyen şirketler ayakta kalamayacaklar mı?  
 
Evet, Virgin geleceğin şirketlerinin öncüsü olarak nitelenebilir. Gelecekte bu şekilde hareket etmeyen şirketler ayakta kalmakta zorlanacaklar. Eski Sovyet ülkelerinin yaptığı gibi, merkezden alınan kararlarla işlemeye devam eden şirketler her zaman için doğru olanı yapmazlar. Dünya son derece karmaşık bir yer. Bu şekilde ilerleyen şirketlerde tek bir şeyin yanlış gitmesi tüm sistemin çökmesine neden olur. Bugüne kadar çöken şirketlerde de neden sadece Enron’daki gibi yolsuzluk değil, merkezde alınan yanlış bir stratejik karardır.  
 
Ben günümüzde merkezi olarak planlanan bir sistemi yürütmenin son derece zor olduğuna inanıyorum. Sovyetler Birliği bu nedenle çöktü ve eğer büyük şirketler de bu şekilde yönetilmeye devam ederlerse çökeceklerdir. Şirketlerin birimlere çok daha büyük sorumluluklar vermeleri gerekiyor.  
 
Buraya kadar çizdiğiniz tabloda gelecekte yöneticileri ve çalışanları ne bekliyor olacak?  
 
Bence gelecekte hayat çok daha ilginç bir hal alacak. Ama aynı zamanda yöneticileri ve çalışanları pek çok yönden oldukça zor bir hayat bekliyor olacak. Ancak, en azından yöneticiler ve çalışanlar önemli bir farklılık yarattıklarını hissedecekler. Bu kişiler sadece formlar doldurmayacak, e-mail yanıtlamayacak ve yapmaları söylenen işleri yapıyor olmayacaklar. Gerçekten de yapacakları önemli işler olacak. Yeni organizasyonlarda daha az birim ve kademe bulunacak. Herkesin bir ya da iki patronu olacak. Çok patronlu dönem sona erecek.  
 
Pek çok anlamda eski tip kurum olarak niteleyebileceğimiz IBM’de tepeden aşağıya 23 katman bulunuyordu ama bugün bu şirkette bile sadece 7 katman var. Bence sadece 3 katmanı olması gerekiyor. Elbette ki daha küçük işletmelerdeki küçük birimlerde tepede sadece tek bir insan olacak ve alttaki çalışanlarla arada belki de yalnızca bir katman bulunacak ve bu nedenle her biri daha fazla sorumluluğa sahip küçük birimler olacak.  
 
Günümüzde çok hızlı bir değişim yaşıyoruz ve gelecekte hız faktörü çok daha fazla önem kazanacak. İnsanlar ve şirketler bu duruma nasıl uyum sağlayacaklar?  
 
Bu söylediklerinizde son derece haklısınız. Ama insanlar hızı sevmek zorunda olacaklar. Çünkü, diğer türlü istenmeyecekler. Gerçekten de inanılmaz bir değişim gerçekleşiyor. Teknoloji ve rekabet baskısı insanları, şirketleri ve tüm yaşamı buna zorluyor. Teknoloji daha önce mümkün olmayan pek çok şeyi mümkün kıldı. Ekonomi, rekabet ve teknoloji insanları sürekli değişime zorluyor.  
 
Örneğin, British Telecom Hindistan’a kurduğu çağrı merkezlerini yönetmeyi öğrenmek zorunda. Son derece açık ki, bu çağrı merkezlerini Londra’dan yönetemezler. Bu nedenle Hindistan’daki insanlara bu çağrı merkezlerini onların istediği gibi yönetmeleri konusunda güvenmek zorundalar. Hepimiz değişmek zorundayız. Diğer türlü iş dünyasının dışında kalırız. Eğer İngiltere’deki yöneticiler bunu anlamıyorlarsa ve değişimi heyecanlı bulmuyorlarsa, o zaman işe yaramayacaklar.  
 
Önemli ve zorlu bir değişiklik daha yaşanacak. Bu tip işlerde istihdam edilen çalışanların çoğu kadınlar olacak. Çünkü, kadınlar genellikle bu tip şeylere erkeklerden daha esnek yaklaşıyor ve yapılması gereken iş konusunda daha heyecanlı olabiliyorlar. Ayrıca, kadınlar unvanlarının ya da ofislerinin ne kadar büyük olduğuyla da ilgilenmiyorlar. Zaten gelecekte bugünkü kadar çok ofis de olmayacak.  
 
Tabii burada bir sorunla karşılaşıyoruz; erkekleri ne yapacağız? Bazı erkekler evli olacaklar ve eşlerinden daha küçük bir işte çalışıyor olacaklar. Çocuklara bakmak için evde kalacaklar ya da eğer kadın yönetici Hindistan’a tayin edilirse erkeğin de onunla birlikte gitmesi beklenebilecek. Halbuki eskiden kadın erkek nereye giderse oraya giderdi. Bunlar gerçekten de çok önemli sosyal konular olacak.  
 
“KADINLAR ÇOCUK YERİNE KARİYERİ TERCİH EDECEKLER”  
 
Gelecekte erkek ve kadınların rollerini değiştirmelerini bekleyebilir miyiz?  
 
Eğer teknoloji dünyasında sizin sektörünüz olan medyaya bakarsanız, İngiltere’de kadınların pek çok büyük işi olduğunu görürsünüz. Kadınlar kömür madeninde, çelik yapılarda, otomobil üretiminde ve hatta perakende sektörlerinde yönetici olarak yer almıyorlar. Ancak, yeni bilgi dünyasında kadınlar giderek daha iyi işler yapıyorlar. Bundan sonra yeni işler ağırlıklı olarak bilgi, sağlık, eğitim ve kişisel hizmetler sektörlerinde olacak. Bu işlerde insanlarla ve bilgiyle haşır neşir olmak gerekecek.  
 
Ben bu işleri parmak ve gülümseme ile halledilen işler olarak tanımlıyorum. Kadınlar parmak ve gülümseme kullanımında erkeklerden çok daha iyiler. İnsanlar ve bilgiyle ilgili işler daha çok kadınlar tarafından gerçekleştirilecek.  
 
Bu durumun sonunda ortaya çıkacak en önemli değişiklik çocuk sayısının azalması olacak. Kadınlar çocuk doğurmak yerine kariyerlerini tercih edecekler. Bugün İngiltere’de 25 yaşın üzerindeki kadınların yüzde 35’inin çocuğu yok ve çocuk doğurmayı da düşünmüyorlar. Gelecekte şirketler kadınların çocukları olmamasını tercih edecekler. Kadınlar kariyerlerine devam ederken bazı erkekler işlerinden ayrılıp çocuğun bakımını üstlenebilecekler.  
 
Tüm bunların nedeni iş tanımının doğasının değişmesi aslında. İşler çok önem kazanıyor, şirketler bu işleri yapmaları için, çok iyi insanlara ihtiyaç duyuyor. Kadınlar da bilgi ile ilgili işleri erkeklerden çok daha iyi yapıyorlar. Tabii bir de burada zeki olmayan kadın ve erkekleri ne yapacağız sorusu da gelebilir.  
 
“İŞ DÜNYASINA GİRECEKLERİ NELER BEKLEYECEK?”  
 
FARK YARATANLAR ÖNE ÇIKACAK: Gençlerin girişimci ruhlarını göstererek kendilerinin farklı olduğunu kanıtlamaları gerekiyor. Çünkü, şirketler zeki ve itaatkar insanlardan çok, fark yaratabilen, yeni şeyler başlatabilen, yaratıcı düşünebilen, risk almaya hazır ve insanlarla iyi geçinen zeki gençler istiyor olacaklar. Yöneticiler okulda aldığınız mükemmel derecelerden çok inisiyatif kullanıp kullanmadığınızı, insanları bir malı satın almaları için ikna edip edemediğinizi, diğer insanların sizinle birlikte çalışmasını sağlayacak enerjiye sahip olup olmadığınızı, risk almaya hazır olup olmadığınızı, bir işe tutkuyla sarılıp sarılmadığınızı görmek isteyecektir.  
 
DENEYİM ÖNEM KAZANACAK: Yöneticinin sizi seçmesi için karar vermesini bekleyemezsiniz. Çünkü, etrafta daha pek çok genç insan olacak. Örneğin, ben bir üniversiteye gidip bana en iyi öğrencilerinizi verin diyemem. Öğrencilerle görüşmeler yaparak da karar veremem. Bunun yerine, 27 yaşına kadar gelmenizi ve bu arada neler yaptığınızı görmeyi isterim. Daha sonra sizi şirketime alarak büyük sorumluluk gerektiren işlerden birini size veririm. Burada en fazla 10 yıl çalışmanızı beklerim. Daha sonra isterseniz, başka bir şirkete gidersiniz ya da bağımsız olabilirsiniz. Çok azınızı üst düzey yöneticim olmanız için tutarım çünkü çok fazla sayıda üst düzey yöneticiye ihtiyacım olmayacak.  
 
KARİYER SÜRELERİ KISALACAK: Gelecekte pek çok kariyer daha kısa sürecek, insanlar işlerini daha genç yaşlarda bırakacak ve başka işler yapmaya başlayacaklar. Bu nedenle aslında her birimiz hayatlarımızın bir bölümünde pirelere benzeyeceğiz. Bu da eğitim sistemini ve insanların beklentilerini değiştirmek zorunda olduğumuz anlamına geliyor. Ben üniversiteyi bitirdiğimde bir işe girmeyi ve iyi çalıştığım sürece o şirketin hayatım boyunca bana bakacağını bekliyordum. Ancak, pek çok insan için, en azından özel sektördekiler için artık böyle olmayacağını düşünüyorum. İş dünyası artık sadece kendilerine söylenen işleri yapan insanları değil inisiyatif alan insanları tercih ediyor.  
 
“İNSAN KAYNAKLARI KAVRAMI OLMAYACAK”  
 
Şu ana kadar konuştuklarımızdan çıkardığım kadarıyla insan kaynakları yönetiminde de büyük değişiklikler olacak. Bu konuyu nasıl değerlendiriyorsunuz?  
 
Size katılıyorum ve bundan sonra artık “insan kaynakları” ya da “insan kaynakları departmanı” gibi kavramları göreceğimizi de zannetmiyorum. Çünkü, bu kavramlar, büyük ve merkezi planlama ile işleyen kurumlarda karşımıza çıkıyor. Eğer haklıysam yapılması gereken tek şey anahtar insanları anahtar pozisyonlara getirmek olacaktır. Daha sonra gelişim odaklı tüm işleri, anlaşmalı diğer şirketlere aktarmak gerekecektir. Bu anlamda okullarla, eğitimcilerle ya da danışmanlarla anlaşılacak ve çalışanlar buralarda eğitim göreceklerdir. Bu nedenle gelecekte insan kaynakları departmanlarına ihtiyaç olmayacaktır.  
 
Gelecekte insanlar ve insanlara olan güven büyük önem kazanacak. Elbette çalışanların kaydını tutacak birilerine ihtiyaç olacak ama bu kişiler çalışanların gelişiminden sorumlu olmayacaklar. Gelişim bireyin kendisine ve anlaşmalı kurumlara bırakılacak. Ben de insanlara kendi gelişimleri için daha fazla sorumluluk yüklenmesinin doğru olduğunu düşünüyorum.  
 
“EĞİTİM SİSTEMİ DEĞİŞTİRİLMELİ”  
 
İş tanımı ve kadın-erkek rollerinde yaşanan değişimin endüstri çağından bilgi çağına geçiş ile birlikte gerçekleştiğini söylemek yanlış mı olur?  
 
Hayır olmaz ama bence asıl sorun eğitimin her zaman bir nesil geriden gelmesi. Çünkü öğretmenler için öğrendiklerinden farklı bir şeyi öğretmek son derece zordur. Sadece konular değil o öğretmenin büyüdüğü dönemin kültürü ve gelenekleri de çok önemli. Öğretmenlerin çoğu okuldan çıkınca doğruca eğitim vermeye başlarlar. Hiçbiri önce farklı sektörlerde çalışayım sonra öğretmenlik yapayım diye düşünmez. Dolayısıyla da sadece kendi öğrendiklerini öğretirler. Bu nedenle de bir nesil geridedirler.  
 
Ben şunu savunuyorum; eğer insanları günümüzdeki yeni dünyaya hazırlayacaksanız okullarda onlara pek çok erken sorumluluk vererek başlamak zorundasınız. Bu da sadece onları sınıflara kapatıp sıralarda oturtarak, “onu, bunu, şunu öğren” diyerek gerçekleştirilmez çünkü zaten hepsini unutuyoruz. Öyle bir eğitim sistemi geliştirilmeli ki öğrenciler sorumluluk almalı, karar verebilmeli, tercih yapabilmeli, insanları ikna edebilmeli.  
 
Eğer hala çocuklara “okulda iyi davranır ve yüksek not alırlarsa her zaman iyi yaşarlar” mesajını vermeye devam edersek çok ciddi hatalar yaparız. Bu nedenle çok da akıllı olmayan insanlar konusunda endişelerim var çünkü bu insanlar ne yapacaklar? Her zaman yaptıkları işleri yapacaklar, marketlerde kasada oturacaklar ya da hamburger satacaklar diyebilirsiniz ama yakın zamanda bu insanlara zaten ihtiyaç olmayacak ki. Tüm bunlar otomatik olarak yapılacak.