Kurumsal Wellness Kârı Da Artırıyor

İş dünyasındaki müthiş dönüşüm, insan kaynakları politikalarını kökten değiştiriyor. Şirketler, çalışanlarını tutmak ve sadakati artırmak için özel stratejiler geliştiriyor, yeniliklere gidiyor. “Kurumsal wellness” yaklaşımı da bu amaçla ortaya çıktı. Şimdi dünyanın dev şirketleri sağlık ve iyileştirme programları düzenliyor, çalışanlarını ofis içinde mutlu kılmak için adeta yarışıyor. Bu yarışa Türkiye’den katılan az sayıda şirket de var. Ancak, uzmanlar, gelecekte bu sayının hızla artacağını tahmin ediyor.

“Sağlıksız ve mutsuz çalışanlarla başarılı şirket yönetmek neredeyse olanaksızdır.” Bu sözler dünya çapında 143 bin çalışana sahip, gıda ve içecek devi Pepsi-Co’nun CEO’su Steven Reinemund’a ait. Reinemund ve ekibi, 1990 yılından bu yana, bu felsefeden hareketle çalışanlarına yönelik sağlık ve iyileştirme programları yürütüyor. Literatüre “kurumsal wellness” (Kurumsal iyileştirme) olarak geçen bu programlar, özetle çalışanların iş, özel yaşam dengesini kurmalarında yardımcı oluyor. Programların bir diğer amacı ise çalışanların sağlık problemleriyle ilgili önleyici tedbirler almak.

Dünyada birçok büyük şirket rekabetçi ortamda daha avantajlı olabilmek için çalışanlarına “wellness” programları sunuyor. Wellness Councils of America’ya (Amerikan Sağlıklı Yaşam Derneği) göre, dünya çapındaki büyük şirketlerin yüzde 80’i bu tip kurumsal programları hayata geçiriyor. Texas Instruments, Johnson & Johnson, HP, Morgan Stanley, Dupont, American Express ve Time Warner gibi sektörlerinde lider şirketler, bunlardan sadece birkaçı. Bu şirketler uyguladıkları sağlık ve iyileştirme programları sayesinde yıllık harcamalarında da önemli düşüş sağlıyor. Amerikan sigorta şirketi Prudential tarafından 211 şirket arasında yapılan araştırmaya göre, etkili bir wellness programı, işe gelinmeyen günlerin yüzde 20 oranında azaltılmasına neden oluyor. Bu durum kişi başına verimsizliği yüzde 32 azaltırken, ilaç harcamalarının da yüzde 46 düşmesine neden oluyor.

Kişi başı 312 dolar kâr 

Dünyada şirketler yaklaşık 20 yıldır “kurumsal wellness” programlarına ilgi gösteriyor. Örneğin, Dupont, 1984 yılından bu yana kurumsal wellness programlarını başarıyla uygulayan örneklerden biri. Şirket sağlıklı beslenme, lipid kontrolü, egzersiz alışkanlığı, stres yönetimi, kan basıncı kontrolü, sigara bırakma ve diş sağlığı gibi konularda çalışmalar yürütüyor.

Bu anlamdaki çalışmalarıyla ön planda olan Pepsi ise Frito Lay, Kentucky Fried Chicken, Pizza Hut ve Taco Bell’in genel merkezlerini de kapsayan tüm birimlerde wellness programları uyguluyor.  Şirketin New York genel merkezinde yaklaşık bin 150 metrekarelik fitness merkezi bulunuyor. Burada sağlıklı beslenme konusunda özel çalışmalar yürütülüyor. Bu “wellness” programlarına yatırılan her 1 dolar ise şirkete 3 dolar olarak geri dönüyor.

Bank of America, Kennecott, Equitable Life gibi şirketlerde ise yatırılan her 1 doların şirketlere ortalama geri dönüşü 6 doları buluyor.

Şirketlere özel danışmanlık

Dünyada “kurumsal wellness” danışmanlığı veren büyük ölçekli pek çok şirket var. Türkiye’de ise sadece NutriZone Sağlıklı Beslenme Danışmanlık şirketi bu anlamda hizmet sunuyor. Danışmanlık kapsamında anlaşma yapılan şirketin çalışanlarına farklı testler uygulanıyor. Boy, kilo, yağ oranı gibi veriler toplanıyor, bunların ışığında şirketin beslenme kaynaklı risk haritası çıkartılıyor.

NutriZone Kurucu Ortaklarından Selen Tamer, bu veriler ışığında şirket içi eğitimler düzenlediklerini söylüyor. Tamer, kurumsal sağlık ve diyet hizmetleri alan şirketlerin kişi başına yıllık 312 dolar kâr sağladığını belirtiyor. Uygulamayan şirketlerin ise yıllık kişi başı zararının 574 dolar olduğuna dikkat çekiyor.

Şirketler cirodan yüzde 7 pay ayırıyor

Türkiye’de “kurumsal wellness” programlarını uygulayan şirket sayısı oldukça az. Motorola, TEB, Sabancı, Mercedes, Unilever ve HP, bu programları hayata geçiren örnekler arasında yer alıyor. Uzmanlar, önümüzdeki dönemde bu sayının artacağı görüşünde. DBE Danışmanlarından Candan Karaca, bu artışı çalışanların talebinin tetikleyeceğini düşünüyor. Çalışanların artık sadece iyi maaş veren, sağlık sigortası yapan şirketleri tercih etmediklerine dikkat çekiyor. Aynı şekilde Türkiye’de artık şirketler de kalifiye elemanların şirkete bağlılıklarını artırmak için bu tür programlara ilgi gösteriyor. Şirketler içinde fitness center’lar açılıyor, bunun yanında psikolojik destek hizmetleri devreye sokuluyor.

Araştırmalara göre, entellektüel sermayenin rekabet avantajı taşıdığı sektörler bu alanda ilk uygulamaların başladığı firmalar olarak dikkat çekiyor. Candan Karaca, yıllar önce Tübitak’ta üst düzey yöneticiler için stresle başa çıkma eğitimleri verildiğini söylüyor. Aynı şekilde, bilgi işlem ve danışmanlık sektörlerinin farklı kapsamlarda da olsa çalışanlarına bu anlamda hizmet sunduğunu belirtiyor.

Araştırmalara göre, kadın yöneticilerin üst düzey pozisyonlarda olduğu kurumlarda, bu tür uygulamalara daha fazla bütçe ayrıldığına dikkat çekiyor. “Amerika’da Fortune 100’e giren şirketlerin pek çoğunda bu tür uygulamalar yaygın” diyen Karaca, şirketlerin yüzde 1-7 arasında değişen oranlarda cirolarından bu çalışmalara pay ayırdığını belirtiyor.

HP ‘den “işkoliklik” semineri

HP, hem Türkiye’de hem de dünyada kurumsal “wellness” konusunda öncü şirketlerden biri. HP’nin bu anlamdaki felsefesi, iş ve yaşam dengesini oturtmak. Şirket bünyesinde kurumsal wellness anlamında dengeli beslenme, iş ve yaşam dengesi uzman desteği, yogafit, sinema günleri gibi farklı programlar uygulanıyor.

Ayrıca HP çalışanlarından oluşan HPClup sosyal kulübü içinde kurumsal wellness programlarını destekleyecek farklı aktiviteler hayata geçiriliyor. HP Türkiye İnsan Kaynakları Direktörü Adnan Erdoğuş, “Son yıllarda özellikle önleyici sağlık masraflarına önem verilmeye başlandı” diye konuşuyor. HP’nin bu özel sağlık politikası kapsamında cehck-up, vitamin, koruyucu aşı gibi sağlık masraflarını karşıladığını belirtiyor. HP bünyesinde aynı zamanda izinlerin verimli şekilde kullanılmasına da dikkat ediliyor.

Esnek çalışma saatleri uygulamalarıyla da çalışanların iş yaşam dengesi korunmaya çalışılıyor. Bu çalışmaların çalışanların morallerini ve performanslarını olumlu etkilediğini söyleyen Erdoğmuş, bunun yanında iş yerinde olumlu bir havanının oluşmasına da katkı sağlandığını belirtiyor. Çalışanların spor yapmaya da özendirildiğine değinen Erdoğmuş, “Bu anlamdaki harcamaların bir kısmı da şirket tarafından karşılanıyor” şeklinde konuşuyor.

HP bünyesinde önümüzdeki dönemde özellikle "işyerinde stres" ve "işkoliklik" konularına ağırlık verilmesi planlanıyor. 

Unilever’den çalışanlara “aile” ortamı

1990 yılından bu yana Türkiye’de kurumsal wellness çalışmaları yürüten bir başka şirket de Unilever. Şirketin Bostancı’da bulunan merkez ofisindeki fitness center’ı tüm Unilever çalışanlarına hizmet veriyor. Gün boyu açık olan merkez özellikle öğle molalarında ve akşam saatlerinde kalabalıklaşıyor. Bunun yanında şirket bünyesinde iş yaşam dengesini sağlayabilmek amacıyla çeşitli sosyal kulüpler kurulmuş durumda.

Unilever İnsan Kaynakları Müdürü Cezmi Özkunt, bu sayede çalışanların iş dışındaki hayatlarıyla ilgili pek çok detayı öğrenebildiklerini söylüyor. 2004 yılında 2 bin 300 çalışana verilen güvenli sürüş teknikleri eğitimi de şirket bünyesinde gerçekleştirilen wellness çalışmaları arasında dikkat çekiyor. Aynı yıl 3 bin 200 Unilever çalışanına verilen “depreme karşı hazırlık” eğitimi de bu çalışmalardan biri. Özkunt, eğitim sonunda olası deprem sonrası yaşamı destekleyecek deprem çantalarının da tüm çalışanlar için hazırlandığını belirtiyor. Özkunt’a göre, bu tip aktivitelerin Unilever’e büyük katkısı var. Bu sayede çalışanlar Unilever’i yalnızca bir şirket olarak değil bir aile gibi algılamaya başlıyor. Ayrıca Özkunt, şirket içinde yakalanan güven ortamının da bu çalışmaların sonucunda oluştuğunu belirtiyor.

Unilever içinde önümüzdeki dönemde iş dışı eğitimlerin artırılması planlanıyor. Özkunt, ayrıca şu anda şirket doktorunun planları içinde olan “masada doğru oturmak”, “telefonu doğru tutmak” gibi ergonomiye yönelik eğitimler de verileceğini belirtiyor.

ÜRETKENLİĞİ YÜZDE 25 ARTIRIYOR

Yapılan araştırmalara göre, daha sağlıklı çalışanlar şirket içindeki üretkenliği yüzde 25 artırıyor. Bu nedenle dünya çapında pek çok şirket çalışanlarının daha iyi koşullarda ve sağlıklı çalışması için çalışmalar yürütüyor. Örneğin New York Telephone Company’de stres yönetimi konusunda meditasyon programları yapılıyor. Aynı şekilde İllinois Bell ve Metropolitan Life Insurance da stresle başa çıkma konusunda çalışanlarına düzenli eğitimler veriyor. ICI-ZENECA kendi içinde 6 aşamalı özel bir stres yönetimi programı uyguluyor.

JOHNSON&JOHNSON MODELİ Dünyaca ünlü Johnson& Johnson ise çalışanlarına geniş bir sağlık iyileştirme programı sunuyor. Bunun içine sağlık taraması, danışmanlık, ergonomi ile ilgili eğitimler de giriyor. Tüm bunların yanı sıra çalışanların şirkete bağlılıklarıyla ilgili çalışmalar da yapılıyor. Şirketler bu çalışmaları, işten ayrılma oranını azaltmak, kârlı müşteriye ulaşmak ve üretkenlik artışı sağlamak için gerçekleştiriyor. Zaten araştırmalar da gösteriyor ki kurumsal wellness programları bu süreçleri olumlu etkiliyor.

TÜRKİYE’DE ÇOK ULUSLU ŞİRKETLER ÖNCÜ Ülkemizde ise merkezi uygulamaların ve örneklerin varlığından dolayı, özellikle çok uluslu şirketlerde bu tür hizmetler daha yaygın. Bunun dışında bankacılık, sigortacılık, ağır sanayii, üretim gibi sektörlerde kurumsal wellness kapsamında gerçekleştirilen bazı çalışmalar da var. Örneğin bazı şirketler bünyelerinde kreş, sağlık merkezi, yüzme havuzu bulunduruyor. Bazı şirketlerin ise kendilerine ait spor tesisleri, şirkette sürekli bulunan koruyucu hekimleri oluyor. Bunlar yaygın olarak uygulanan bazı wellness programları.

PROGRAMIN ŞİRKETLERE SOMUT KATKISI

Dünyada kurumsal wellness çalışmaları yürüten şirketler ne gibi somut avantajlar elde ediyor?

Kurumsal wellness programı uygulayan şirketler yüzde 20-55 arasında değişen oranlarda sağlık harcamalarını azaltıyor. Bu şirketlerde kısa dönemli devamsızlık ise yüzde 32 düşürülebiliyor. Verimlilikte ise yüzde 50’lere varan artış sağlanabiliyor. Kurumsal wellness çalışmaları nedeniyle şirketlerin elde ettiği somut faydalara Motorola çok iyi bir örnek. Şirket, kurumsal wellness programına yatırdığı her 1 dolar için ortalama 3 dolar geri dönüş elde etti. Northeast Utilities ise, başlattığı kurumsal wellness programı ile ilk 2 yılın sonunda çalışanlarının davranış ve hayat tarzına bağlı sağlık bildirilerini 1 milyon 400 bin dolar düşürmeyi başardı. Caterpillar ise başlattığı “sağlıklı denge programı” sayesinde 2015 yılı sonuna kadar yaklaşık 700 milyon dolar tasarruf sağlamayı planlıyor. Kurumsal wellness konusunda en önemli örnekler arasında yer alan Johnson & Johnson bünyesinde gerçekleştirilen  “sağlık ve iyileştirme programı” da şirketin çalışan başına yıllık 224 dolar tasarruf elde etmesini sağlıyor. Travelers Corporation ise uyguladığı sağlıklı yaşamı destekleme programı sayesinde yatırım yaptığı her 1 dolar karşılığında 3,40 dolar geri kazanıyor. Bu durum şirketin geçtiğimiz yıl toplam 146 milyon dolar tasarruf sağlamasına neden oldu. Coca Cola ise çalışan başına  500 dolar/yıl kâr sağlayan başka bir örnek. Bütün bu örnekler gösteriyor ki kurumsal wellness çalışmalarının şirketlere farklı açıdan pek çok yararı var.

TÜRKİYE’DE YAYGIN DEĞİL

AMAÇ VERİMLİLİK ARTIŞI Kurumsal wellness’ı sağlıklı yaşam yönetimi olarak adlandırmak mümkün. Burada şirketler çalışanlar üstündeki stresi azaltarak organizasyonel verimliliği artırmaya çalışıyor. Türkiye’de bu anlamda çalışmalarda bir artış olduğunu söylemek mümkün değil. Şirketler önümüzdeki dönemlerde bu tip çalışmaların önemini daha fazla anlayacaklar. Dünyada ise özellikle en büyük 500 şirket arasında kurumsal wellness çalışmaları ön planda.

FARKI AYRINTILARDA YAKALAMAK Sonuçta dünyada şirketler sundukları iş şartları açısından pek farklılık göstermiyor. Bu nedenle farkı ayrıntılarla yakalamaya çalışıyorlar. Yani sonuçta bu programlar şirketlerin çalışanlar tarafından da tercih edilmesine neden oluyor diyebiliriz. Elbette bu çalışmaların kurumlara geri dönüşü de büyük. Verimlilik artışı, çalışan memnuniyeti ve güvenilir bir ortamda çalışma bunlardan sadece birkaçı.

GENEL MÜDÜRLER FAYDALANIYOR Dünyada şirketler kurumsal wellness kapsamında psikolojik danışmanlık, evlilik ve grup terapileri, iş ve iş dışı hayatı dengeleme programları gibi aktiviteler yürütüyorlar. Türkiye’de ise bir tek Yeditepe Üniversitesi’nin  bu saydığım aktivitelerin yüzde 80’ine sahip olduğunu söyleyebilirim. Maalesef şirketlerde bu kapsamda çalışmalar yapılmıyor. Yine de uluslar arası şirketlerin bazılarında bu tip uygulamalar görülüyor. Türkiye’de bu tip ek avantajlar genellikle genel müdürlere sunuluyor. Onlara özel diyet programları, sağlık ve fitness merkezi üyeliği hatta çocuklarının okul masraflarını karşılamak gibi uygulamalar yapılıyor.

Şeyma Öncel
[email protected]