Yabancı Yöneticide Görülmemiş Talep!

Dünyadaki ekonomik durgunluk, yönetici sirkülasyonunu da etkiledi. Artık yabancı yöneticiler, Türkiye gibi potansiyeli yüksek ülkelerde çalışmak için yollar arıyor. Son 2 yılda uluslararası şirketlerde yer alan yabancı yönetici sayısının yüzde 300 artması da bu savı destekliyor. Şirketler cephesinde de bu durum olumlu karşılanıyor. Sadece uluslararası oyuncular değil, Türk şirketler de bu trendi yakından izliyor. Çünkü artık, yabancı genel müdür transferinin maliyeti, Türk bir yöneticiyi işe almaktan daha uygun olabiliyor. Sadece genel müdür seviyesinde değil, orta kademelerde de “expat” sayısı giderek artıyor. En önemlisi, yabancı yönetici işe alma trendinin ibresi 2008’de de yukarıyı gösteriyor. 

“Geçen yıl, 12 yabancı genel müdürü işe yerleştirdik. Geçtiğimiz yıllara, bakınca ‘expat’ sayısında çok büyük artış var.”

 Bu sözler, Türkiye’nin en önemli headhunter’larından Korn/Ferry International Türkiye Başkanı ve Yönetici Ortağı Şerif Kaynar’a ait. Yabancı yöneticilerin Türkiye’ye zenginlik kattığını söyleyen Kaynar, bir itirafta bulunuyor ve “Bugüne kadar, hiç bu kadar çok yabancı genel müdür talebiyle karşılaşmamıştık” diye konuşuyor.

Sadece o değil, Stanton Chase, Ray&Berndtson, OneWorld Consulting’in Türkiye başkanları da aynı fikirde. Türkiye’den alınan yöneticilere ödenen paketin en az 500 bin dolardan başlamasının bu durumu tetiklediğini düşünüyorlar. Sonuçta yurtdışında 400 bin dolara Türkiye’de yöneticilik yapmayı kabul edecek insan sayısı hiç de az değil. Zaten bu nedenle headhunter’lar yurtdışındaki adaylara daha sıcak bakıyor.

Türkiye tecrübesi de artık çok önemli bir kriter değil. Yöneticilerin Türkiye ve çevre bölgeleri bilmesi tabii ki olumlu bir etki yaratıyor. Ancak artık yöneticilerin adapte olma yeteneklerine daha fazla bakılıyor.

Heidrick&Struggles Türkiye Yönetici Ortağı Ayşegül Aydın, özellikle CEO, yönetim kurulu üyesi ve genel müdür düzeyinde yabancı yönetici artışı yaşandığını söylüyor. Kendi müşteri portföyünün yüzde 80’i yabancı şirketlerden oluşan Aydın, geçen yıl gerçekleştirdikleri 55 CEO, yönetim kurulu üyesi ve genel müdür yerleştirme projesinin yüzde 10’unda yabancı yöneticileri tercih ettiklerini belirtiyor.

Ortalama Yüzde 50 Artış
Bazı gelişmekte olan ülkelerde ise expat sayısının artışı endişe verici olarak görülüyor. Örneğin, geçen yıl, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ülkedeki üst düzey yabancı yöneticilerin sayısının azaltılması gerektiğini söyledi. Yine de Türkiye’de expat sayısının artışı, ekonomik ve siyasi havanın olumlu yönde gitmesinin bir göstergesi olarak görülüyor.

Yabancı yönetici sayısındaki artışın uluslararası şirketlerde daha yoğun olduğu görülüyor. Yine de Türk şirketlerinin de, özellikle son 2 yılda, kilit pozisyonlarının başına yabancı yöneticileri getirmeye başlaması dikkat çekici.

Peki, yabancı yöneticiler neden Türkiye’yi tercih etmeye başladı? Türkiye’deki üst düzey yönetici ücretlerinin yüksek seviyelerde olması buna etken mi? Capital olarak Türkiye’nin önde gelen danışmanlarına ve şirketlerine danışarak bu sorunun yanıtını aramaya çalıştık. 10’a yakın insan kaynakları uzmanı ve 20’den fazla yabancı şirketle yaptığımız bu dev araştırma sonucunda, kimi şirketlerde expat sayısının yüzde 300’e varan oranlarda arttığını, ortalama olarak ise yüzde 50’ye varan artış yaşandığını gördük.

Fransız ve Japonlar Önde
Türkiye’ye gelen yabancı yöneticiler arasında Fransız ve Japonlar başı çekiyor. Japonlar, işi kendi ellerinde tutmak istedikleri, Fransızlar da kendi insan kaynaklarını değerlendirmek için yurtdışındaki operasyonlarına daha fazla sayıda expat yolluyor.

Amerikalı firmalar ise yönetimi güvendikleri yerel yöneticilere bırakmakta daha rahat davranıyor. Bugün, Carrefour ve Renault’daki yöneticilerin büyük bir kısmı Fransızlardan oluşuyor. Benzer bir eğilim Alman şirketlerinde de yaşanıyor. Alman şirketlerinde kritik noktalarda genellikle Alman yöneticiler görev alıyor.

Korn/Ferry Yönetici Ortağı Orhan Kemal Alver, “Bugüne kadar Mercedes’in genel müdürü hep bir Alman olmuştur. Almanlar genelde çiftli yönetimi tercih eder. Genel müdürleri Türk olsa dahi, mali işler direktörleri mutlaka Alman’dır” diyor. Alver, yabancı yönetici talebindeki ciddi patlamanın 2008’de devam edeceğini söylüyor ve “Artık sadece uluslararası şirketler değil, Türk şirketleri de yabancı yöneticilere birkaç milyar dolarlık bütçelerini emanet edebiliyorlar” diye konuşuyor.

Türk Şirketleri de İstiyor
Son birkaç yıldır, Türk şirketlerinde yaşanan transferler Alver’in sözlerini doğruluyor. Ülker, Arçelik ve Efes Pilsen gibi önemli şirketlerin çoğunda kilit pozisyonların başına yabancılar getiriliyor. Yetenek havuzu olan, yöneticilerini genelde kurum içinden yetiştiren Türk şirketleri bu anlamda strateji değiştiriyor. Türk şirketlerinin önümüzdeki dönemde de yabancı yönetici talebini canlı tutacağı düşünülüyor.

Geçen yıl, hem Arçelik hem Efes Pilsen kritik pozisyonlardaki üst düzey yöneticilerini yurtdışından transfer etmeyi tercih etti. Böylece Arçelik, tarihinde belki de ilk kez dış operasyonlar bölümünün başına bir İsveçli yöneticiyi getirmiş oldu. Daha önce, Electrolux’te görev yapan Frederik Janson, şimdi Arçelik’te 3 milyar dolarlık bir bölümü idare ediyor.

Efes Pilsen’de Muhtar Kent’in görevini ise eski Coca-Cola yöneticisi Alejandro Jimenez yürütüyor.

Stanton Chase Türkiye Başkanı Çağrı Alkaya,“Sadece yabancı şirketler değil, Türk şirketleri de yabancı yöneticilere sıcak bakıyor. Türkiye’nin de belli sektörlerde uluslararası rekabete açılmasıyla Türk şirketlerinde de artan oranlarda yabancı yöneticiler görüyoruz” diye konuşuyor.

Kobiler de Yönelecek mi?
2008’de de yabancı yönetici sayısının artacağı düşünülüyor. Çağrı Alkaya da böyle düşünen danışmanlardan. Ona göre, şirketler kimi durumlarda bilgi birikimini transfer etmek, kimi durumlarda ise ürün ya da hizmetlerinin arkasına marka olmuş yöneticileri koymak için yabancı yöneticilere yönelecek.

Management Centre Türkiye Genel Müdürü Tanyer Sönmezer ise önümüzdeki yıllarda KOBİ düzeyindeki şirketlerde de yabancı yönetici sayısının artacağı görüşünde. Sönmezer şöyle diyor: “En üst seviyede şirketler Türkiye’ye geliyor. Bu satın alma ve yabancı sermaye girişi devam ederse daha fazla yabancı yöneticiyi Türkiye’de görebileceğiz. Artık küçük ölçekli şirketlerde bile yabancı yöneticiler olacak”.

Şerif Kaynar ise Türk şirketlerinin yabancı yöneticileri kullanmasının şirketlere olumlu yansıyacağını düşünüyor. “Yabancı yöneticileri Türkiye’ye çekmek buradaki diğer insanlarının becerilerini de yükseltecek” diyen Kaynar, hala yabancı yöneticilerin çalışma izni konusunda büyük sorunlar yaşandığını belirtiyor ve ekliyor: “Bugün yabancı bir yöneticinin Türkiye’de çalışma izni alması, bir köpeğin alevli bir çemberden atlaması kadar zor.”

Orta Kademede Artış Olacak
OneWorld Consulting Türkiye Başkanı Tim Bright, aynı zamanda Türkiye’de yaşayan yabancı bir girişimci. Expat’lere göre en büyük farkı, İngiltere yerine Türkiye’de iş kurmayı tercih etmiş olması. Bright gibi pek çok Avrupalı ve Amerikalı, son dönemde Türkiye’de iş kuruyor. Danışmanlıktan ithalata kadar pek çok alanda yabancı girişimci sayısı artıyor. İngiltere’den Türkiye’ye yetenekli beyinleri bulmak için gelen Bright, Türkiye ve Avrupa’nın en büyük finans kurumlarına üst düzey yönetici buluyor. Bright, “Global şirketler için Türkiye, daha önemli bir rol oynamaya başladı. Hatta kimi global şirketler, Türkiye’yi bir merkez olarak kullanıyor ve bundan dolayı da birçok yabancı yöneticiyi burada çalıştırıyorlar” diye konuşuyor.

Bright, 2008’de de yabancı yönetici sayısının artamaya devam edeceğini söylüyor. “Yabancı yöneticiler sadece İngiliz ya da ABD vatandaşı oldukları için getirilmiyorlar” diyen Bright, şöyle devam ediyor: “Şirketler yabancı yöneticileri getiriyorlar çünkü şirketlerin kendi süreçlerini, kültür, ürün ve hizmetlerini iyi bilen insanlara ihtiyacı var. Önümüzdeki, dönemde sadece genel müdür seviyesinde değil, daha alt seviyeli pozisyonlarda çalışan genç yabancı yöneticilerde de artış bekliyorum.”

İş Diplomatlığı Yaşam Biçimi Oldu
Özel İstihdam Birlikleri Derneği Kurucu Başkanı Pembe Candaner ise expat’ların sayısının artmasını değişen iş ve çalışma koşullarına bağlıyor. “Artık ‘expat yaşamı’ bir yaşam biçimi olarak algılanıyor. Bir anlamda bu kişilere günümüz ‘iş diplomatları’ da diyebiliriz” diyen Candaner, bu kişilerin çalıştıkları şirketin bilgi ve kültürünü farklı ülkelere götürüp, şirketlerini orada temsil etmeye çalıştıklarını söylüyor ve şöyle devam ediyor: “Aynı zamanda işlerini yapıp, değişik ülke deneyimi kazanıyorlar. Eskisi gibi sadece bekar olanlar değil, evli ve çocuklu olanlar da bu yaşam biçimini tercih etmiş durumda. Ülkelerine hiç dönmeyebiliyorlar, sürekli farklı ülkelerde çalışmaya ve yaşamaya devam ediyorlar. İş ve yaşam dengesini bu şekilde kuruyorlar” diye konuşuyor.

Ayrıca, çoğu şirket expat’lığı yöneticilerine sunabileceği bir kariyer yolu olarak görüyor. Ülkesinde terfi imkanı olmayan, yetenekli yöneticilere deneyim kazandırmak ve terfi imkanı sağlamak için farklı ülkelerdeki operasyonlarında görevlendiriyorlar. Bu sayede şirkete bağlılık da artıyor. En önemlisi şirket içinde önemli yeteneklerin şirket bünyesi içinde kalması amaçlanıyor. Candaner, Türkiye’nin, expat’lar için bir “cennet” olduğu kanısında. “Türkiye’de expat algısı oldukça iyi. Bu kişiler, aşırı saygı ve ilgili görüyor” diye konuşuyor.

Hangi Sektörlerde Sayı Artıyor?
Türkiye’de yönetici ücretlerindeki artış nedeniyle, yabancı firmalar daha çok yabancı yöneticiyi Türkiye’deki organizasyonunda tutmayı tercih ediyor. Human Resources Management’tan Aylin Çoşkunoğlu Nazlıaka, “Türkiye’deki çok uluslu şirketler, orta ve üst düzey yönetim maaşlarını yüksek buluyor. Bu firmalar, satış ve pazarlama gibi yerel kültürün önemli olduğu departmanlara Türk yöneticileri getirirken, finans, dış ticaret, stratejik planlama, Ar-Ge gibi bölümlerin başına yabancı yönetici atamayı tercih eder hale geldiler” diyor.

Yabancı yönetici talebi ise ağırlıklı olarak bilişim, ilaç, tüketim, finans, otomotiv ve enerji sektörlerinde artıyor. Yabancıların çalıştıkları pozisyonlar genellikle genel müdür, finans direktörü, pazarlama, kalite kontrol, tedarik zincir yönetimi ve bazı teknik roller oluyor. Özellikle spesifik bazı konularda eksiklikler olması, yabancı çalışanların sayısının artmasına neden oluyor. Enerji (doğal gaz, hidro-elektirik ve rüzgar energisi) otomotiv, tütün ve perakende gibi deneyimli yönetici sayısının az olduğu sektörlerde yabancı yönetici sayısı daha hızlı artıyor.

Expat ne demek: Çokuluslu firmaların yabancı ülkelere kendi organizasyondan personel atamasıyla gelen çalışanlarına ‘expat’ deniyor.

Yabancı Yöneticiler Çok Daha Ucuz

Avrupa’daki En Pahalı Ülkeyiz
Geçtiğimiz 3 yıllık zaman diliminde, Türkiye yönetici maaşlarında İngiltere ve Almanya’dan sonra Avrupa’daki en pahalı ülke oldu. “Artık Türkiye’deki bir şirket için yabancı bir yönetici getirmek çok pahalı değil” diyen Stanton Chase Türkiye Başkanı Çağrı Alkaya, yönetici ücretlerinin yükselmesi ile yabancı yönetici sayısındaki artış arasında paralellik olduğunu söylüyor.

Dışarda Daha Az Kazanıyorlar
Yönetici koçu Deniz Ağgül Güler de, “Almanya’daki bir pazarlama müdürü, en az 3 kat daha fazla sorumluluk alanı olmasına rağmen Türkiye’dekinden neredeyse yarı yarıya daha az kazanıyor” diyor.

2001 Öncesi Paralar Talep Ediliyor
Ayşe Öztuna ise ücretlerin yükselmesinin yabancı yönetici sayısının artmasına yol açtığını söylüyor. Öztuna, “Türkiye’de yönetici transferlerinde yine 2001 öncesi astronomik rakamları talep ediliyor. Durum böyle olunca yabancı şirketler yöneticilerini yurtdışından transfer etme alternatiflerini ciddi olarak değerlendiriyor” diye konuşuyor.

Yabancı Şirketlerin İK Yöneticileri Ne Diyor?

Garric Townsend (BAT Türkiye)
Türk ekonomisindeki olumlu gelişmeler, yabancı yatırımların önünü açıyor. Böylece, Türkiye, yabancı yatırımcılar açısından bir cazibe merkezi haline geliyor.

Sema Yetkiner (Honda Türkiye)
Honda Türkiye’de yabancı yöneticilerin sayısının artmasını, üretim kapasitemizin 50 bin adet/yıla yükselmesi ve buna bağlı olarak Honda Motor merkezin eskisinden daha fazla Türkiye operasyonuna ilgi duymasına bağlıyorum.

Figen Alkan  (Metro Group)
Son yıllarda yabancı yöneticilerimizin sayısında artış yine başladı. Yabancı çalışanlarımız, satın alma, operasyon, mali işler, yatırım gibi farklı fonksiyonlarda üst düzey yönetici olarak görev yapıyor.

Alp Sevindik (Vodafone Türkiye)
Vodafone Türkiye’de toplam çalışan 2 bin 866 kişi arasında, yabancı uyrukluların sayısının 24 olduğunu görüyoruz. 261 yöneticimizin ise 244’ü Türk, 17’si yabancıdır. 2008 sonunda çalışan sayımızın 3 bin 160’a ulaşacağı tahmin ediliyor. Dolayısıyla yaklaşık 294 kişinin daha istihdam edilmesini planladığımızı söyleyebiliriz.

Salih Ertör (Mercedes Benz)
2006 ve 2007 yıllarında yabancı yönetici sayımız en düşük seviyelerde gerçekleşti. Bu da mevcut performans, potansiyel ve kariyer yönetimi enstrümanlarının başarıyla ve etkin olarak uygulanması ile ulaşılan durumun göstergesi.

Hakan Uyanık (Eczacıbaşı Beiersdorf)
Türkiye’de bulunan yabancı ortaklı şirketler, Türk pazarına farklı bir bakış açısıyla yaklaşmanın ve yöneticilerin yurtdışı deneyiminin aktarılmasının işleri farklılaştırdığını ve başarıyı artırdığını görerek, yabancıları kadrolarına dahil ediyor. 
 
Ayşıl Akcanbaş (Xerox Türkiye)
Türkiye’ye gelen yabancı sermayeli şirketler özellikle genel müdür ve çeşitli genel müdür yardımcılığı pozisyonlarına kendi vatandaşlarını yerleştirmeyi tercih ediyor. Genellikle genel müdürlük, finans, teknik servis, araştırma, geliştirme ve bazen de satış departmanlarının yönetiminde görev alıyorlar.

Yabancı Ceo’lar Ne Diyor?
 
Yvan De Cock (Fortis)
Yabancı yöneticilerin sayısı hiç kuşkusuz arttı. Bu, artan küreselleşmenin doğal bir sonucudur. İstikrar ve ekonominin güçlü performansı, ülkeye birçok doğrudan yabancı yatırımı çekti. Ayrıca çok sayıda satın alma ve birleşmeye tanık olduk. Bütün bu gelişmeler yabancı yöneticiler için yeni pozisyonlar oluşmasına neden oldu. Türk yöneticiler için de yeni fırsatlar doğdu. Bu arada, yurtdışında çalışan üst düzey Türk yöneticilerin sayısında da artış gördük.

Peter Gerald Harraghy (Johnson Controls)
Uluslararası firmalar Türkiye’nin önümüzdeki 10 yıl içinde ciddi bir büyüme göstereceğine ve böylece hem stratejik hem ekonomik açıdan çok daha önemli bir konuma ulaşacağına inanıyor. Şirketler, Türkiye’deki faaliyetlerinin diğer bölgelerdeki faaliyetleriyle etkileşim içinde olmasına ihtiyaç duyduklarında, konuya hakim ve deneyimli bir uluslararası yönetici atamak onlar için çok daha kolay oluyor. Türkiye’deki oluşum ve organizasyonunu başarıyla tamamlayan uluslararası bir firmanın, yabancı yöneticiye olan gereksiniminin de ortadan kalkacağına inanıyorum. 

Jean-Luc Duramy (Dupont Türkiye)
Sorumluluğum altında bulunan Ortadoğu ve Kuzey Afrika'da da temel olarak yönetici pozisyonlarını lokal yeteneklerden seçiyor ve onları yetiştiriyoruz. Ayrıca bu yetenekleri, DuPont'un global yapılanması içinde kendi birikimlerini paylaşmaları için farklı ülkelerde çalışmaları, kendilerini geliştirmeleri yönünde teşvik ediyoruz.

Ayçe Tarcan Aksakal
[email protected]