Üründe hız zamanı

Özlem Aydın Ayvacı

[email protected]

Ancak bazı şirketler, ürün çevirme hızını ve stok devir oranını artırarak bu zorlukların üstesinden gelmeyi başardı. Migros, Boyner, Gratis, Sportive, Mudo ve Vakko gibi perakendenin önde gelen markaları, 2024’te ürün çevrim hızında 2023’e kıyasla en az yüzde 15’lik bir artış kaydetti. Bu başarı, şirketlere finansal yapılarını güçlendirme imkanı sundu. 2025’te de perakendeciler bu ivmeyi sürdürerek sektörde daha da güçlü bir konum elde etmek hedefinde.

ABD merkezli perakende devi Target, pandemi sırasında ürün çevirme hızını artırarak krizden güçlenerek çıkan şirketlerden biri oldu. Şirket, yapay zeka destekli tahmin sistemlerini kullanarak hangi ürünlerin talep gördüğünü hızlıca tespit etti. Özellikle ev eşyaları, gıda ve giyim kategorilerinde stok yenileme sürecini optimize etti. Tedarik zincirini daha çevik hale getirmek için yerel depolama ve dağıtım ağlarını genişleten Target, mağaza içi stokları ihtiyaçlara göre ayarlayarak rafların boş kalma oranını azalttı. Online alışverişin yükselişiyle birlikte “mağazadan teslim al” ve “kapıya teslim” hizmetlerini hızlandırdı. Sonuç olarak Target’ın stok devir hızı yüzde 20 arttı ve 2021 mali yılında satışları yüzde 16 büyüdü. Türkiye’deyse Mudo, yaşadığı büyük krizi yönetirken ülke genelinde de kriz başlayınca ürün çevrimini hızlandırarak kusursuz fırtınayı atlattı. Mudo Yönetim Kurulu Başkanı Ömer Taviloğlu, 2024’te finansal olarak başarıya hızlanarak ulaştıklarını söylüyor ve “Şu an sadece Mudo Concept’te 13 bin aktif çeşidimiz var. Toplamda 25 bini gördüğümüz oldu. Ürün çevirme hızımızı 2 kat artırdık. Bu, perakende için çok önemli. Bu sayede daha sağlıklı bir finansal yapıya geldik” diyor. Dünyada Target, Türkiye’de Mudo yalnız değil elbette. Yaptığımız araştırmaya göre Türkiye’de perakendeciler 2024’te bir önceki yıla göre en az yüzde 15 hızlandı. 

“HER GÜN STOK KONUŞUYORUZ”

Kişisel bakım ve kozmetik perakendecisi Gratis’in toplantılarının ana gündemini “çevrim hızı” oluşturuyor. Kurucu Demir Sabancı, her toplantıda ana konularının ürün ve stok devir hızını artırmak olduğunu söylüyor ve “Her gün stok ve ürün çevrim hızını konuşuyoruz” diye anlatıyor. Sabancı, 20 bin kalemin, her SKU bazında her gün, nerede, kaç adet satıldığını takip ettiklerini belirtiyor ve şöyle anlatıyor: “Suyun akış hızı gibi düşünün. Havuzun içindeki su envanter, saniyede kaç metreküp suyun aktığı satış adedi. Bu envanterin ikame edileceği bir zamanı var ki stok out olmadan bu satışı karşılayabilsin. Bu hızla devam ederse 2 yılda ancak satılacak ürünler var. O satışı hızlandırmak için kampanyalar yapıyoruz. Bunun yanında promosyonlar sunarak müşteriye ürünü cazip hale getiriyoruz. Bu sayede popüler olmayan, satış hızı yavaş malları satıyoruz. Bazen 2 yıllık envanteri olan mallar oluyor. İşte o zaman kampanya yapınca mallar yağmalanıyor. 2 yıllık envanter eriyor, gidiyor. Alan memnun, satan memnun. Biz de stoktaki malımızı eritmişiz. Buna göre fabrika üretime geçmek için harekete geçiyor. Tüketici hiçbir yerde alamayacağı fiyata ürün almış oluyor. Müşterinin ihtiyacına ve satılabilir fiyat olmasına göre mağazaya ürün koyuyoruz.” L’Oréal Türkiye Genel Müdürü Sinem Sandıkçı Gökçen de stok yönetimini çok önemsiyor. Ürün, kategori ve kanal karmasını en optimize hale getirmeye çalıştıklarını anlatıyor. Satış tahminlerini büyük bir titizlikle yaparak stokları daha verimli yönettiklerini belirtiyor ve “Her markamızda ürün portföyümüzü gözden geçirip satışı az veya kârsız ürünleri eliyor ya da yeniden gözden geçiriyoruz. Daha kârlı kategorilere odaklanarak brüt kârlılığımızı artırıyoruz” diyor. 

SKU OPTİMİZASYONU

Ürün çevirme hızı, perakende sektöründe bir şirketin stokundaki ürünleri ne kadar hızlı sattığını ve yeni ürünlerle değiştirdiğini ifade eden bir ölçüm. Hızın artması finansal yapı için oldukça pozitif. Ürün çevrimini hızlandıranlar bunu farklı yollarla başarabiliyor. Mudo, bunu SKU sayısını azaltarak başaranlardan. Gürmen Group Yurt İçi Satış Direktörü Bülent Uzman, 2024’te satış kanallarında uyguladıkları yeni yöntemlerle stok devir hızını artırdıklarını söylüyor. Uzman, “2023’te 35 hafta civarında seyreden stok devir hızını, 2024 itibarıyla 20’li haftalara kadar indirdik. Bu başarı, sadece operasyonel verimliliğimizi artırmakla kalmadı aynı zamanda mağazalaşma hızımızı artırmamıza da olanak sağladı. 2023’te açtığımız mağaza sayısının 2 katı kadar yeni mağaza açarak 2025’i de büyüme yılı olarak hedeflerimize koyduk” diyor ve yeni yöntemleri şöyle açıklıyor: “Satış verilerini analiz ederek hangi ürünlerin daha hızlı satıldığını belirledik ve buna göre stoklarımızı şekillendirdik. Düşük talep gören ürünleri stoklardan çıkarıp raf ömrü yüksek ürünlere odaklandık. Hızlı hareket eden ürünlere daha fazla stok yatırımı yaparak yavaş hareket eden ürünlerin indirim kampanyalarıyla satışını hızlandırdık. Sezonluk ürün yönetimi konusunda da mevsimsel talep artışlarına göre stok planlaması yaparak sezon dışı ürünlerin elimizde kalmasını engelledik. Ürün çeşitliliğimizi optimize etmek ve talep analizlerini genişletmek amacıyla SKU sayısını optimize ettik.” Sportive Genel Müdürü Zeynep Selgur, omni channel satış kanalında stok devir hızının öncelikleri olduğunu söylüyor ve “Stok devir hızını 5 aydan 4 aya çektik. Satışı ağır giden markalarla yolumuzu ayırıyoruz. Stok devir hızı yüksek markalara alan ayırıp metrekare verimliliğimizi artırmak önceliğimiz” diyor. 

İLK ADIM DOĞRU TAHMİN 

Son dönemde stokta doğru tahmin için yapay zeka destekli gelişmiş veri analitiği sistemleri öne çıkıyor. Boyner, bu konuya yatırım yapan şirketlerden biri. Boyner Büyük Mağazacılık Planlama Genel Müdür Yardımcısı Cevdet Hançer, “Müşterilerimizin talep ettiği ürünleri doğru lokasyonda, doğru zaman aralığında, doğru miktarda ve doğru fiyatlarla bulundurmayı hedefliyoruz. Yaptığımız çalışmaların ve aldığımız aksiyonların sonucunda, 2024 yılında stok çevrim hızımızı 2023’e göre yüzde 16 artırarak ürünlerin stokta kalma süresini 22 gün düşürdük” diye anlatıyor. Bu sonuca ulaşmalarını sağlayan ilk adımın müşteri talebini doğru tahmin edebilmek olduğunu söyleyen Hançer, şöyle devam ediyor: “Doğru talep öngörüsü yapabilmek adına tümevarım yaklaşımını kullanıyoruz. Genele uyan modeller yerine her satış kanalı ve ürün grubu için ilgili zaman aralıklarına spesifik alternatif modellerle talep tahminlemesi gerçekleştiriyoruz. Geçmiş verileri, piyasa eğilimlerini ve ekonomik göstergeleri, dönemsel etkileri, yeni ürün/marka seçkisi girişlerini ve promosyon planlarımızı holistik yaklaşımla kullanıyor ve talep tahmini oluşturuyoruz. Yapay zeka destekli gelişmiş veri analitiği, alternatif modelleme yaklaşımları ve otomasyon sistemlerini uygulamaya başladık.” İkici adımda talep tahminleri doğrultusunda ürünlerini doğru zamanda mağazalarında ve online kanallarında bulundurmayı önceliklendirdiklerini ifade eden Hançer, “Yüksek talep gören ürünlerin stok seviyelerini artırırken düşük talep gören ürünlerin çeşit sayısını ve stoklarını azaltıyoruz. Ayrıca düşük performanslı ürünleri belirleyerek SKU sayımızı yüzde 10 oranında azalttık” diyor. 

KAMPANYALARLA HIZLANDILAR 

Ürün çevrimini ve stok devrini hızlandırmanın en başarılı yollarından biri de promosyon ve indirim kampanyaları organize etmek. Ariş Pırlanta Genel Müdürü Eda Güzeliş, 2024’te ürün çevrim hızını yüzde 15 artırdıklarını söylüyor. Güzeliş, bunu nasıl başardıklarını şöyle anlatıyor: “Ürün çevrim hızımızı çok satan ürün gruplarına odaklanarak artırdık. Bu ürün gruplarındaki çeşitlemeyi ve adetleri artırırken az satan ürün gruplarında çeşitleri azaltmaya ve elemeye gittik. Çok satılan ürün gruplarında kampanya sayısını da artırdık. Az satan ama adetleri yüksek olan ürün gruplarında çeşidi azalttık. SKU sayımız yaklaşık 15 binlerden 12 bin 500’lere kadar geriledi. Stok ve model adedini azaltmak için bu ürünlere özel kampanyalar uygularken diğer yandan ürünlerin üretimlerini azalttık. Az satan ürün gruplarında da özel kampanyalar uygularken hem üretimlerini azalttık hem ürün dönüştürme yaptık. Bu sayede ürünleri satar hale getirdik.” Desa da pek çok yöntemle ürün çevriminde ve stok devrinde hızlandı. Ürün çevrim hızının, perakende performansını doğrudan etkileyen önemli bir kriter olduğunu söyleyen Desa CEO’su Burak Çelet, 2024’te mağaza operasyonlarında yaptıkları verimlilik artırıcı aksiyonlar, kampanya stratejileri ve etkili ürün yönetimi yaklaşımlarıyla ürün çevrim hızında 2023’e kıyasla yüzde 32 iyileşme sağladıklarını söylüyor. “Koleksiyon yapımız gereği, yüksek stok hacmi yerine verimli stok yönetimine ve metrekare verimliliğine odaklanıyoruz. Çevik organizasyon yapımızla, lokasyon bazlı stok ve ürün alokasyonu gerçekleştirerek ürün stoklarını etkin bir şekilde yönetiyoruz” diyen Çelet, ürün çevrim hızındaki pozitif ilerlemenin başta nakit akışı ve kârlılık olmak üzere tüm finansal göstergelere olumlu yansıdığını anlatıyor ve şöyle devam ediyor: “Bu yıl her çeyrekte yüzde 30’un üzerinde bir FAVÖK marjı yakalamayı başardık. Talep öngörüsüne dayalı stratejiler kullanarak ürün çevrim hızımızı artırdık.” 

OPTİMİZE ETTİLER 

Pek çok şirket son dönemde veri odaklı stok stratejileriyle başarılı sonuçlar elde etti. Penti CEO’su Mert Karaibrahimoğlu, 2023 yılında hayata geçirip genişlettikleri omni channel dijital projeleri sayesinde, stok verimliliğine önemli katkılar sağlayarak esneklik kazandıklarını ve operasyonel verimliliği artırdıklarını söylüyor ve şunları ekliyor: “Ancak 2024, özellikle tüketici talebinin yavaşladığı zorlu bir dönem oldu. Bu koşullara rağmen stok devir hızımızı 3’e yakın bir seviyeye taşıyarak stratejimizin doğruluğunu ve yönetim yaklaşımımızın etkinliğini göstermiş oldu. Stok optimizasyonu ve tüketiciye daha hızlı yanıt verebilmek adına projelerimizi geliştirmeye devam ediyoruz. Doğru ürünü doğru kanallardan tüketiciyle buluşturmamız sayesinde 2024 gibi zorlu bir yılda devir hızımızı koruyarak ve stok maliyetlerini dengede tutarak finansal yapımızı destekledik. Önümüzdeki dönemde de verimlilik odaklı stok yönetim stratejimizi geliştirmeye ve tüketicinin beklentilerine hızlı, esnek çözümler sunmaya devam edeceğiz.” Uçantay Gıda Genel Müdürü Mustafa Başar ise 2023 yılı başında stok devir sürelerinin 95 gün gibi bir süreye ulaşarak zirve yaptığını hatırlatıyor. Başar, “Yönetim olarak gündem maddelerimizden birine dönüştüğü için 2024 yılı başından beri takibimizde olan bu konu üzerinde önemle duruldu ve bir önceki döneme kıyasla yüzde 20 gibi bir iyileştirme sağlandı. Yani ilgili süreç başarılı bir şekilde yaklaşık 3 hafta hızlandı” diyor. 

ÜRETİMDEN RAFA YENİ HIZ

Tedarik zinciri verimliliğini artıranlar yani ürünün üretimden raflara uzanan süresini kısaltanlar da ürün çevrimini hızlandırdı. Evmoda Genel Müdürü Cahit Özdemir, bu stratejiyi nasıl uyguladıklarını ve elde ettiklerini şöyle anlatıyor: “2024’te mobilya dışı kategorilerde SKU sayısını düşürdük ve sadece yüksek performanslı mobilya ürünlerine odaklandık. Bu strateji, çevrim hızımızın genel olarak iyileşmesini sağladı ve finansal yapımıza olumlu yansıdı. Şu an yılda 2 yerine 4-6 çevrim arasında ilerliyoruz. Tedarik zinciri süreçlerini optimize ederek ürünlerin üretimden mağaza raflarına daha hızlı bir şekilde ulaşmasını sağladık. Lojistik yeterliliği konusunda hem şehirler arası alım ve teslimatı hızlandırmak için araç yatırımlarımız oldu hem şehir içi teslimatlar için ekstra araç ve tedarikçilerle iş birliği yaptık. Bu sayede çevrim hızını artırdık, stok taşıma maliyetlerini azalttık. Tedarikçimizle daha güçlü bir iletişim kurarak teslimat sürelerini kısalttık ve operasyonel verimliliğimizi artırdık.” Lastikcim.com Kurucu Genel Müdürü Ahmet Erkan ise 30 binin üzerinde SKU sayısına sahip olduklarını anlatıyor ve “Sağladığımız 40’tan fazla marka, milyonun üzerinde stok bulunabilirliği anlamına geliyor. Hibrit tedarik modeliyle ilerlediğimiz için web sitemizde stok bulunabilirliğinin yüzde 80’ini entegrasyonla sağlıyoruz. Böylece stok devir hızımız her geçen gün daha iyi seviyeye geliyor ve Lastikcim.com olarak bizim stok tutma oranımız azalıyor. Geçen yıla oranla entegrasyon ile stok bulunabilirliğimizi artırdığımız için stok devir hızımızı yüzde 23 oranında daha iyi seviyeye getirdik” diyor.