Zirve kimlere emanet

Nil Dumansızoğlu

ndumansizoglu@capital.com.tr

Son 5 yılda büyük ölçekli şirketler liginde önemli değişimler var. Ancak en büyük değişim, bu şirketlerin CEO kademesinde göze çarpıyor. Pandemi sonrası artan CEO sirkülasyon oranı bunun bir kanıtı. Öyle ki Capital500 listesinde yer alan ilk 100 şirkette son 3 yılda 41 CEO değişti ve çoğu içeriden terfi etti. Verilerini paylaşan ilk 100 liginin liderlerinin yaş ortalamasının 53,5 ve ağırlıklı pazarlama ve finans kökenli olması da dikkat çekici. Kadın-erkek dağılımında ise ciddi eşitsizlik sürüyor. Capital 100 şirketlerindeki CEO tercihleri, ekonominin amiral gemisi olan şirketlerin kimlere emanet olduğunu net şekilde gözler önüne seriyor. İşte yeni zirvenin profili...

Capital500 Listesinin ilk 100 şirketinin CEO Profili, mevcut duruma, eksikliklere ve trendlere dair pek çok mesaj veriyor. Örneğin uzun yıllardır şirket içinde görev alan ve basamak basamak CEO’luğa yükselen isimlerin sayısının fazla olması, İK politikasında “yeteneği elde tutma” prensibinin gerçekleştiğini gösteriyor. Araştırmalar, tüm dünyada artık daha tecrübeli CEO’ların rağbet gördüğünü ortaya koyarken ilk 100’ün profili de bunu destekliyor. Listede 45-55 yaş arasında olan yöneticilerin ağırlığı hissedilirken yeni atamalarda da tecrübenin öne çıktığı görülüyor. Tercih edilen liderlerin en çok finans ve pazarlama kökenli olması da dikkat çekici. Tablonun en kötü tarafıysa kadın yönetici sayısının düşüklüğü. İlk 100 şirket arasında yalnızca 6 kadın CEO bulunuyor. En büyük şirketleri yöneten CEO’ların paylaştığı tecrübeler ve fikirlerle birlikte ilk 100’ün profilini ortaya koyduk: 

HAREKETLİLİK ARTTI 

Capital500 listesinin zirvesinde son 3 yıldır hareketlilik söz konusu. 41 şirketin CEO’su bu süreçte değişti. Bu CEO’lardan 22’si, şirket içi terfi yoluyla yeni koltuklarına oturdu. Örneğin 32 yıldır Toyota Otomotiv’de farklı kademelerde görev alan Erdoğan Şahin, Toyota Çekya Fabrikası’ndaki proje şef liderliğinin ardından 2,5 yıl önce CEO’luğa yükseldi. 27 yıl Metro’nun global operasyonlarında üst düzey görev alan David Antunes, geçen mayıs ayında Türkiye’nin başına geçti. Bununla birlikte son birkaç yıldır dikkat çeken transferler de oldu. Örneğin Amazon’dan Hepsiburada’ nın başına gelen Nilhan Onal Gökçetekin, bunlardan biri. 16 yıl sonra Türkiye’ye geri dönmenin kendisini mutlu ettiğini ifade eden Gökçetekin, “Daha önce çalıştığım Amazon, P&G ve kendi kurduğum işimden çok şey öğrendim. Global birikimimi Hepsiburada ekibinden de öğrenerek geliştirme fırsatım oldu” diyor. Ulusoy Un’da ise aile üyelerinden sonra ilk kez profesyonel bir CEO görev alıyor. Son iki yıldır şirketin CEO’luğunu üstlenen Zahit Çetin, bu süreçteki deneyimini şöyle anlatıyor: “Son iki yıl içinde katma değerli alanlarda büyüme, dijitalleşme, organizasyonel performans ve sürdürülebilirlik adına önemli yatırımlar yaptık. Uzun yıllar danışmanlık sektöründe çalıştım ve bu süreçte farklı sektörleri deneyimleme fırsatı buldum. Danışmanlık kariyerimin ardından bir temel gıda şirketinde iki yıllık genel müdürlük tecrübem oldu. Bu tecrübelerim, büyüme, dijitalleşme, performansa dayalı organizasyon ve sürdürülebilirlik olmak üzere mevcut rolümdeki dört ana hedefime ulaşmamda bana büyük katkı sağladı.” 

İÇERİDEN YÜKSELENLER

Listede içeriden terfi yoluyla genel müdür olanların ağırlığı var. Şirketlerin yaklaşık yüzde 85’inin CEO’su, şirket içinden geliyor. Örneğin Otokoç’un son 5 yıldır liderliğini üstlenen İnan Ekici, 23 yıldır şirkette bulunuyor. İlk olarak Ağustos 1996’da Ford Otosan’da göreve başlayıp ilerleyen dönemde Otokoç Otomotiv’de perakende şube müdürlükleri ve araç kiralama genel müdür yardımcılığı yapan Ekici, “Yüzü her zaman geleceğe dönük kurumumuzun başarılarını, çağın gerektirdiği çevik çalışma modeli ve çalışma arkadaşlarımızın değerli katkılarıyla daha da ileri taşımak en büyük hayalim oldu. Otokoç Otomotiv’in farklı fonksiyonlarında çalışmayı deneyimlemiş olmamın da bana çalışma arkadaşlarımı anlama ve farklı perspektiflerden bakarak her çağa yakın kalmayı başarma noktasında önemli katkı sağladığını belirtmem gerekir” diyor. BSH Ev Aletleri Yönetim Kurulu Başkanı ve Gelişen Pazarlar Bölgesi (REM) CEO Gökhan Sığın şirkette 25 yıldır bulunuyor. Şirketin farklı dinamiklerini deneyimlemenin kendisini ciddi anlamda geliştirdiğini belirten Sığın, şöyle devam ediyor: “BSH’de planlama yöneticisi olarak başladığım dönemde, talep ve üretim ilişkilerine hakim olmamı sağlayan önemli deneyimler edindim. Gaggenau ve özel müşteriler direktörü olarak görev aldığım süreçte, Türkiye’de ilk kez uygulanan acentelik sistemini hayata geçirdik. Dubai’de geçirdiğim ve Orta Doğu şirketimizin CEO’luğunu yaptığım dönem ise kendimizi uluslararası ticarete konumlandırma çalışmaları ve Türkiye’de o sıralarda gözlemlemediğimiz global rakipler, yeni pazarlara giriş ve farklı kültürel ortamlarda liderlik etme konusunda hem yeteneklerime derinlik kattı hem yeni perspektifler açtı. 2018-2023 döneminde Türkiye CEO’luğu ise bu dönemin tarihimizdeki olağanüstü yeri nedeniyle bütün bilgi, birikim ve enerjimizle yaratıcılığımıza alan tanıdı. İçeriden terfi etmenin bana ve şirkete sunduğu avantaj ise bütün projelerimizin amaç ve değerlerimiz doğrultusunda yüksek bir verimlilik ve kesintisiz bir planla hayata geçmesi oldu.” 

TECRÜBE ÖNEM KAZANIYOR

İlk 100 şirketin yönetiminde ağırlıklı yaş ortalaması, yüzde 57’lik oranla 50-60 arasında. CEO ve genel müdür yerleştirme projelerinde, müşterilerinin kendilerinden 45-55 yaş aralığında adaylar istediğini belirten MY Executive Kurucu Ortağı Müge Yalçın, adaylardan tecrübe beklentisinin yükseldiğini söylüyor ve ekliyor: “Yoğun bir çalışma temposu gerektiren CEO’luk görevi için 45-55 yaş aralığı ideal olmakla birlikte insanlar daha ileri yaşlarda da yüksek bir enerjiyle çalışmaya devam edebiliyor. Şirketler de CEO’luk koltuğu için daha tecrübeli ve halen yüksek enerjili yöneticileri tercih ediyor. Bu genel tablonun dışında kalan sektörler arasında ise teknoloji ve e-ticaret şirketleri öne çıkıyor. Bu sektörlerde ve doğası gereği start up’larda bu ortalamalardan çok daha genç yöneticiler icraya liderlik ediyor.” Sarkuysan’da 41 yıldır çalışan ve 9 yıldır CEO olan Sevgür Arslanpay, 63 yaşında, tecrübeli bir lider. Geçmiş deneyimlerin geleceğe dönük referanslar sunduğunu belirten Arslanpay, buna karşın yeni dönemin de kendine has dinamikleri ve parametreleri olduğunu gözden kaçırmamak ve sürekli güncellenmek gerektiğine dikkat çekiyor ve şöyle devam ediyor: “Tecrübelerim beni her şeyden önce global olarak yaşanan ve ülkemizin de içinde bulunduğu ekonomiyi soğutmayı odaklayan genel ekonomik ve finansal yaklaşıma, geçmişteki yaşanan benzer dönemleri dikkate alarak adapte olmaya yönlendirdi. Geçmişte yaşanan zorluklar temelde bazı benzerlikler taşırken bu dönemde özellikle başını Çin’in çektiği ekonomik bloklaşmaların giderek artması ve bunun uluslararası pazarlara getirdiği ciddi haksız rekabetin de içinde bulunduğu zorlukların gerçekten önümüzdeki dönemde de giderek artacağını öngörmek çok yanlış olmayacaktır.” 

PAZARLAMA VE FİNANSIN AĞIRLIĞI

Şirketlerin CEO’larına baktığımızda geldikleri köken; şirketin faaliyet alanına, içinde bulunduğu sektörün dinamiklerine, iş hedeflerine ve gelecek vizyonlarına göre farklılık gösterebiliyor. Ancak CEO’ların geçmişlerine baktığımızda, yüzde 31’lik oranla pazarlama ve satış kökenli olduklarını görüyoruz. Onu, yüzde 27’yle finans ve yüzde 22’lik oranla mühendis kökenli CEO’lar izliyor. Gilda&Partners kurucusu Jilda Bal, finans ve pazarlama kökenli kişilerin CEO olarak tercih edilmesinin, finansal yönetim ve satış/pazarlama becerilerinin şirket stratejileri açısından kritik beceriler olmasından kaynaklandığını söylüyor. S&P 500 şirketlerinin CEO’ların yüzde 32’sinin finans veya muhasebe geçmişine sahip olduğunu hatırlatan Bal, şöyle devam ediyor: “Finans kökenli CEO’lar, şirketin uzun vadeli başarılarını garantiye alabilecek mali sağlığını yönetme, riskleri kontrol etme ve yatırım kararlarını optimize etme konularında genelde yetkinliklere sahip olur. Satış ve pazarlama kökenli CEO’lar ise müşteri ihtiyaçlarını anlama, pazarlama stratejilerini geliştirme ve satış hedeflerini gerçekleştirme konusunda uzmanlaşmış olur. Bu beceriler, rekabetin yoğun olduğu sektörlerde şirketin pazar payını artırması açısından önemli. Dünyada yapılan araştırmalara göre de başarılı şirketlerin yüzde 25’inde CEO’lar pazarlama veya satış kökenli.” Önümüzdeki dönemde ise teknoloji ve dijital dönüşümün etkisiyle teknoloji kökenli CEO’ların sayısında artış gözlemleneceğini ifade eden Bal, “Özetle finans ve satış/pazarlama kökenli CEO’lar, şirketin stratejik ihtiyaçlarına yanıt verebilecek yetkinliklere sahip oldukları için tercih edilirken teknoloji ve dijital dönüşüm gibi yeni disiplinlerden gelen CEO’ların giderek daha fazla önem kazandığını gözlemleyebiliriz” diyor. 

KADIN SAYISI ÇOK AZ

İlk 100 şirket arasında ne yazık ki kadın yönetici sayısı çok düşük. Sadece 6 şirketin CEO’luk koltuğunda kadınlar otururken Türkiye’nin çeşitlilik anlamında daha çok yol kat etmesi gerekliliği bir kez daha ortaya çıkıyor. C seviye kadın yöneticiler arasında CEO’luğu hak eden çok sayıda isim olsa da oranların düşük olduğunu belirten Müge Yalçın, “Aslında bugün C seviye kadın yöneticilerin sahip olduğu yüksek profil, önümüzdeki dönemde kadın CEO oranının yükseleceğini gösteriyor. Özellikle Avrupa’da bu tablo daha iyi olsa da genel olarak kadın yöneticilerin hak ettikleri halde CEO koltuğuna ilerlerken daha fazla engelle karşılaştığı da küresel bir gerçek. ABD’de Fortune 500 listesindeki kadın CEO’ların oranı 2021’de yüzde 8,8’di. Deloitte tarafından açıklanan son verilere göre bu oran yüzde 10’u aşarak tarihi bir zirveye ancak ulaştı” diyor. Listedeki az sayıda kadın liderden biri olan Pegasus Hava Yolları CEO’su Güliz Öztürk, bu tabloyla ilgili şu değerlendirmede bulunuyor: “Üst düzey yöneticiliğe giden yol, daha alt basamaklarda başlıyor. CEO ve C seviye düzeyindeki rollerde kadın sayısını artırmak için şirketlerin daha alt rollerde bir yetenek havuzu oluşturması gerekiyor. Türkiye’de de dünyada da genç yönetici pozisyonlarındaki kadınların oranı, kıdemli yöneticilerden daha fazla ancak yine de erkeklerle eşit olmaktan uzak. Danışmanlık şirketi McKinsey, 2023 İşyerinde Kadınlar Raporu’nda buna dikkat çekti, kadınların üst düzey yöneticiliğe giden yolda karşılaştıkları en büyük engelin ‘cam tavan’ değil, ‘kırık basamak’ olduğunu vurguladı. Başka bir deyişle kadınların karşılaştığı en büyük zorluk, merdivenin yukarısına değil, yöneticilikteki ilk adımlara ulaşmak.”