Eski Ceo’lar Şimdi Nerede?

Celal Metin, Servet Topaloğlu, Ali Kantur ve diğerleri… Bu yöneticilerin ortak noktası son 2 yıl içinde çeşitli nedenlerle görevlerinden ayrılmış olmaları…Sadece onlar değil Türkiye’de geçtiğimiz 2 yıl içinde çok sayıda büyük şirketin genel müdürü ve CEO’su değişti. Kimileri kendi isteğiyle görevinden ayrıldı, kimileri ise çeşitli sebeplerden görevden alındı. Dev şirketlerin başından ayrıldıktan sonra bu yöneticilerin ne yapacağı ise hep merak edildi. “Rakip şirkete mi transfer oluyor”, “Kendi işini mi yapacak” yoksa “Yönetim kurulunda mı görev alacak” gibi farklı söylentilerin yayıldığı da oldu. Son 2 yılda işinden ayrılan, iş dünyasının önde gelen yöneticilerinin şimdi neler yaptığını araştırdık…

Geçtiğimiz 2 yıl üst düzey yönetici değişimi açısından çok hareketli bir yıl oldu. Bu dönemde uluslararası şirketlerin tepe yönetiminde sert rüzgarlar esti. Birçok dünya devinin CEO’sunun ya işine son verildi ya da istifa etmek zorunda bırakıldı. Örneğin, 2004’ün haziran ayında Coca-Cola’nın eski CEO’su Douglas Daft’ın yönetimde yaşanan fikir ayrılıkları ve düşen hisse senedi değerleri nedeniyle işine son verildi. Benzer bir nedenle T-Online’ın CEO’su Thomas Holtrop da istifaya teşvik edildi. 2004’ün son olaylı ayrılığı Amerikan sigorta şirketi Fannie Mae’nin CEO’sunun muhasebe skandalı nedeniyle istifasıydı. 2005’e baktığımızda yılın ilk yarısında Disney, Hewlett Packard, Boeing gibi dünya devlerinin sıkıntıları konuşuldu, ardından da CEO’larının istifaları geldi.

Dünya genelinde yaşanan bu değişim rüzgârları Türkiye genelinde de hiç olmadığı kadar şiddetli esti. Dünyaya paralel olarak Türkiye’de son 2 yılda üst düzey yönetici bazında çok hızlı bir değişim yaşandı. Türkiye’nin önde gelen şirketlerinin birçoğunun genel müdür ve CEO’su değişti. Kimileri görev değişikliği veya kendi istediğiyle ayrıldı, kimileri ise açıkça dile getirilmese de “görevden alındı”. Bir zamanlar Türkiye’nin en büyük şirketlerini yöneten bu ünlü yöneticilerin ayrıldıktan sonra neler yaptıkları ise merak konusu.

En büyük değişimler
Türkiye’de 2004 ve 2005 yılları arasındaki en çok konuşulan değişimler, Sabancı Holding, Petrol Ofisi, Tansaş, Avea, ToyotaSa’da yaşandı.

Sabancı Holding CEO’su Celal Metin’in 2005 Mayıs ayında kendi işleriyle ilgilenmek için görevinden ayrıldığı açıklandı. Ancak, kulislerde Metin ile ailenin Sakıp Sabancı’nın vefatı sonrasında genel strateji konusunda anlaşmazlık yaşadığı konuşuldu. Metin’in yerine ise Sabancı Holding Strateji ve İş Geliştirme Grup Başkanı Ahmet Dördüncü getirildi.

Türkiye’nin en büyük özel sektör şirketi olan Petrol Ofisi’nin CEO’su Ertuğrul Tuncer, 2005 Mart’ta kendi isteğiyle işten ayrıldı. Ayrılığın hemen sonrasında ise Doğan Holding Enerji Grup Başkanı olarak göreve başladı. Tuncer’den görevi devralan ise Jan Nahum oldu.

Tansaş Genel Müdürü Servet Topaloğlu ise yapılan bir görev değişikliği sonucu pozisyon değiştirdi. Topaloğlu Yönetim Kurulu Başkan yardımcılığına atandı. Tansaş Genel Müdürlüğü’ne Nezih Çevik geldi. Topaloğlu, Tansaş’tan ayrıldıktan sonra bir süre Doğuş Grubu’nda “araç muayene istasyonları” ile ilgili projeyi yönetti. Bu işi pek sevemediğini ve uzmanlığı olan gıda perakendeciliği işinde devam etmek istediğini söyleyerek Doğuş’tan ayrıldı. 2005 yılı ekim ayında ise Carrefoursa Grubu’nda süpermarketlerden sorumlu icra kurulu üyesi oldu.

Gidenler şimdi nerede?

Bu büyük hareketlilik, bazı genel müdür ve CEO’ları, iş dünyasının sahnesinden uzaklaştırdı. Bir bölümü kendi işini kurdu, bazıları da kendini dinlenmeye aldı. Bir zamanlar Türkiye’nin en büyük şirketlerinin zirvesinde olan bu yöneticilerin aralarında daha iyi pozisyonlara geçenler de var… Bir süre iş dünyasından uzak kalmak isteyenler ve danışmanlık yapmaya yönelenler de…

Avea Genel Müdürü Cahit Paksoy, Saudi Oger’in TT’nin özelleştirilmesi sonrasında Avea’nın yönetiminde de söz sahibi olmasıyla, 2005’in kasım ayında istifa etti. Onun yerine Turkcell’in eski genel müdürü Cüneyt Türktan getirildi. Paksoy, şu sıralar detaylarını açıklamak istemediği bir proje üzerinde çalışıyor.

Toyotasa Genel Müdürü Volkan Eren de sürpriz biçimde 2004 yılının Ekim ayında görev değişikliği sonucu bu pozisyondan ayrıldı. Yerine İbrahim Orhon getirilirken, kendisi de Sabancı Holding’te Lastik, Takviye Malzemeleri ve Otomotiv Grup Başkanlığı’nda proje direktörlüğü pozisyonunda çalışmaya başladı.

Beko’daki değişimi şirketin finansal durumuna bağlayanlar oldu. 2005 yılının Nisan ayında görevinden ayrılan Ali Hakan Sümerval’ın yerine finans kökenli bir yönetici olan Yağız Eyüboğlu getirildi. Sümerval, işten ayrıldıktan sonra danışmanlık yapma kararı aldı. Bu kararını hemen uygulamaya geçiren Sümerval, son genel müdürlük görevinin ardından sanayi şirketlerine yönelik stratejik planlama danışmanlığı veriyor.

Çok uzağa gitmeyenler
Son 2 yılda tepe yöneticisi değişen büyük şirketleri ve bunların eski CEO ve genel müdürlerinin ne yaptığını incelendiğinde, önemli bir bölümünün aynı grup içinde bir başka görev üstlendiğini veya bir üst göreve getirildiği dikkat çekiyor. Yani bu CEO’lar her ne kadar görevlerinden ayrılmış olsalar da, çok da uzağa gitmiş sayılmazlar.

Örneğin Brisa’nın genel müdürüyken 2005 yılının temmuz ayında görev değiştiren Ahmet Piker, yine bir Sabancı kuruluşu olan Exsa’nın genel müdürlüğüne getirildi.

Pfizer Türkiye Genel Müdürü Ahmet Esen de genel müdürlük koltuğunu bıraktı. Ancak, aynı şirket içinde başka bir ülkenin genel müdürlüğüne geldi. Esen, 1 Nisan 2006 tarihi itibariyle Pfizer Çin Genel Müdürü olarak göreve başladı.

Intel Türkiye Genel Müdürü Ayşegül İldeniz’in de ayrılığı görev değişimi kapsamında yaşandı. İldeniz, bulunduğu genel müdürlük pozisyonundan ayrıldı ve Intel META Bölgesi Direktörü oldu.

Borusan Boru Genel Müdürü Bülent Demircioğlu şirket içinde yaşanan bir değişim sonucu daha üst bir göreve geldi. Demircioğlu, 2004 yılının Mayıs ayından itibaren Borusan Mannesmann Yönetim Kurulu Murahhas Azası olarak görev yapıyor. Türk Telekom Genel Müdürü Mehmet Ekinalan da geçtiğimiz mart ayında yerine Dr. Paul Doany’ın gelmesiyle birlikte Türk Telekom Uluslararası Proje Danışmanlığı’na getirildi.

Yeni işleri danışmanlık
Ayrılanlar yöneticiler arasında kendi şirketini kuranların ve danışmanlığa yönelenlerin sayısı da azımsanmayacak düzeyde. 2004 yılında görevinden ayrılan Bilkent Holding CEO’su Ali Kantur, 2005 yılı sonuna doğru Kantur Aktaş İnşaat şirketini kurdu. Şimdi şirketin sahibi ve yönetim kurulu başkanı olarak çalışıyor.

2005 yılında Sabancı Holding’in eski CEO’su Celal Metin de kendi işini yapıyor. Enerji ve hayvancılık sektörlerinde yatırımları olan Metin, Borasco Enerji ve Kimya Sanayi şirketini yönetiyor.

Kendi işini kuran eski genel müdür ve CEO’ların bazılarının tercihi ise danışmanlık. Örneğin Koç.net’in eski genel müdürü Bülent Yıldırım freelance danışmanlık yapıyor. Yıldırım, 2004 yılı haziran ayında şirketteki misyonunu tamamladığı gerekçesiyle Koç.net’ten ayrılmıştı. Şimdi ise telekom sektöründeki yerli yabancı oyunculara danışmanlık hizmeti vererek iş yaşamını sürdürüyor.

2005’in eylül ayında emekli olarak Balnak Holding CEO’luğundan ayrılan Selma Akdoğan da danışmanlar cephesindeki yerini almış durumda. Today&Tomorrow adını taşıyan uygulamalı bir danışmanlık şirketi kuran Akdoğan, bu şirket aracılığıyla şirketlere tedarik zinciri danışmanlığı ve interaktif eğitim veriyor. Selma Akdoğan, yeni işiyle ilgili olarak “Kısacası tam anlamı ile tırnaklarım ile kazıyarak yeni bir girişimcilik öyküsü yazıyorum” diyor.

Pembe Candaner/Adecco Ceo’su
“Ayrılan Ceo’nun Yeni İş Bulma Süresi 8 Ay”

DENEYİM VE SEKTÖR ÖNEMLİ İşten bir şekilde ayrılan CEO ve genel müdürün yeni bir iş bulma süresi bulunduğu sektöre ve deneyimine göre değişiyor. Her ne kadar yönetici düzeyinde “yönetim” deneyimi birçok sektörü içine alıyor olsa da, özellikle spesifik sektör deneyimi de göz ardı edilemiyor.

İŞİNE SON VERİLENLER ŞANSSIZ Bazı tepe yöneticiler henüz çalışırken iş bulabiliyorlar. Ancak işine son verilen yöneticiler bu açıdan daha az şanslı. Çünkü bazı sürtüşmeler duyuluyor ve zaman zaman haksız yorumlar da yapılabiliyor.

DETAYLI REFERANS KONTROLÜ Üst düzeyde bulunan pozisyon adedi azlığı ve bu pozisyonlar için yürütülen değerlendirme uzun sürüyor. Bu nedenlerle genel müdür ve CEO’lar için yeniden iş bulmak 6-8 ay hatta daha uzun sürebiliyor. Günümüzde üst düzey yöneticiler için çok detaylı referans kontrolleri yapılıyor. Özellikle bir önceki iş yerinden ayrılma nedenleri iyice sorgulanıyor.

Türkiye’de Zirvedeki Değişimi Artıran Faktörlerin Analizi
KÜRESEL REKABET ETKİLEDİ Geçtiğimiz 2 yılda dünya genelinde yaşanan CEO ve genel müdür değişikliklerinin bir değil birkaç nedeni var. Bu nedenlerden en fazla ön plana çıkanlar ekonomi ve küresel rekabetteki dönüşüm. Alanyalı&Alanyalı Yönetici Ortağı Mehtap Alanyalı bu durumun değişimin hızını 2 şekilde etkilediğini söylüyor. Bu etkileşimi de şöyle açıklıyor:

DEĞİŞİME UYACAK CEO ARAYIŞI Birincisi, ekonomik ve küresel değişimle birlikte bu değişime ayak uyduracak CEO transferi yaşandı. Bu CEO’ların transfer edilmesiyle şirketlerde oluşan açık ise zaman zaman kurum içi atamayla kapatıldı. Zaman zaman ise bir başka CEO adayının farklı bir şirketten transferi ile dolduruldu. İkinci olarak da, özellikle uluslararası şirketlerdeki rotasyonlar arttı. Şirketler bir ülkedeki deneyim ve birikimlerini diğer ülkede değerlendirmek için atamalar gerçekleştirdiler.”

İYİLEŞEN EKONOMİ AYRILIK GETİRDİ Dünya genelinde küreselleşmenin yaşattığı dönüşüm üst düzey yöneticilerin bir yerden başka bir yere hareketini hızlandırırdı. Türkiye’de ise bu hareket daha farklı sebeplerden kaynaklandı. My Executive’den Müge Yalçın’a göre Türkiye’de değişimi hızlandıran nedenler; “iyileşen ekonomi”, “şirketlerin yeni ekonomideki yeni rotaları”, “kurumsallaşma”, “özelleştirme” ve “şirket evlilikleri” oldu.

PATRONLAR DUYGUSAL TEPKİ VERDİ Ekonomideki iyileşmeyle birlikte şirketler de uzun bir kriz ve durgunluk döneminin ardından yeni yatırımlar için harekete geçmeye başladı. Yeni stratejiler doğrultusunda da CEO ve genel müdür değişikliği kararı aldılar.
Mehtap Alanyalı’ya göre kurumsallaşma aşamasında da CEO ataması yapan şirketlerde geçiş süreci bir parça sancılı oldu. Bu sürece duygusal tepki gösteren patronlarla CEO’lar arasında uyum oluşamadı. Bu durum da CEO değişim hızını oldukça artırdı.

Üst Düzey Yönetici Neden İşten Ayrılır?
KURUMSALLAŞAMAMA SORUNU Dünya genelinde CEO ve genel müdürler için en sıklıkla rastlanan işten ayrılma nedeni, hissedarlar ve yönetim kurulu ile yaşanan fikir ayrılıkları. Özellikle şirketin kurumsal kültürü işten ayrılmada belirleyici bir faktör olabiliyor. Bu nedenle yeterince kurumsallaşamayan aile şirketlerinde CEO’ların her yıl değiştiği örnekler de bulunuyor.

SÖZÜNÜ TUTAMAYAN İSTİFA EDİYOR Diğer bir işten ayrılma nedeni ise CEO’nun beklenen performansı gösterememesi. Şirkette strateji değişikliği yapılması da tepe yöneticiyle uyuşmazlığa düşülmesine yol açabiliyor. Bazı durumlarda ise CEO’lar çeşitli nedenlerden dolayı işin altından kalkamayacaklarını görüp, verdikleri sözleri tutamayacaklarını anlıyor ve kendileri istifa ediyorlar.

HİSSEDAR BASKISI AYRILIK GETİRİYOR Genel müdür ve CEO’ların işten ayrılma nedenleri ise Türkiye’de bir nebze değişiklik gösteriyor. Türkiye’de hissedar baskısı genel müdür ve CEO’ların işten ayrılma nedenleri arasında ön plana çıkıyor. Pembe Candaner bu durumu şöyle ifade ediyor: “Türkiye’de hissedarlar genelde kısa vadede sonuç bekliyorlar. Bazen orta vadeyi bile kabul etmiyorlar.”

AZ İŞ YAPANA HOŞGÖRÜ YOK Çok söz-az iş üreten ve şirketlerinin mali değerlerini artıramayan yöneticilere hoşgörü gösterilmiyor. Üzerlerinde ciddi bir baskı unsuru oluşturuluyor. Bu durum da CEO’yu yol haritası belirlerken yalnız ve desteksiz bırakıyor. Ardından da istifa veya yolları ayırmayı getiriyor.

Nilüfer Gözütok
ngozutok@capital.com.tr