Güçlüler Liginde Sıralama Değişti

“Güçlü liderler bu güce işlerinden, kişisel becerilerinden, ellerinin altında olan kaynaklar ya da paradan gelen otoriteleri ile sahip olurlar. Böylelikle de diğerlerini ikna edebilme ve etkileyebilme şansını elde ederler.” Harvard Business School’dan Prof. John Kotter güçlü liderliği bu şekilde açıklıyor. Kotter’ın da vurguladığı gibi, güç sadece paradan kaynaklanmıyor. Capital, bu bakış açısıyla her yıl “İş Dünyasının En Güçlüleri”ni belirliyor. Bu yılki listede yeni isimler, yükselenler dikkati çekiyor. İşte iş dünyasının en güçlü liderleri…

ABD Eski Başkanı Richard Nixon, gücü tanımlarken, “Büyük liderlerin başarma kapasitesine ihtiyaçları vardır. Güç, inşa etme, yaratma ve tarihi farklı bir yöne çevirme fırsatıdır” diyor. Dünyanın önde gelen insan kaynakları gurlarından Jeffrey Pfeffer ise güç için “İstenilen sonuçları elde etmek için, güce sahip olma becerisi” yorumunu yapıyor. Çalışılan şirket, şirketin büyüklüğü, cirosu, çalışan sayısı, yer aldığı sektörler, pazar payı, kişinin pozisyonu, sahip olunan servet… Bunların hepsi de iş dünyasında güç sahibi olmanın kriterleri olarak gösteriliyor.

Elbette liderlerin güçleri bu kadar kısıtlı kalıplarla tanımlanamıyor. Örneğin, bir liderin pozisyonu ve o pozisyonunun icraat yetkisi kadar ekibinde yer alan profesyonellerin nitelikleri de onun güçlü olarak nitelenmesinde etkili oluyor. MKG Partners kurucu ortağı Murat Kaan Güneri, liderlerin gücünün ölçülebileceği diğer kriterleri şöyle sıralıyor:

“Sahip olunan bilginin değeri, ekonomik, sosyal ve politik etkileme alanı, kişisel network’ü, geçmiş başarı hikayeleri, çalıştığı kuruma kazandırdıkları ve kazandıkları, toplum içindeki statüsü, yönetilen işin cirosu, kârlılığı, çalışan eleman sayısı ve kapsam alanı”.

Durumsal liderler dönemi

Heidrick&Struggles Yönetici Ortağı Ayşegül Aydın, farklı fonksiyonlarda deneyimi olan, yaratıcı vizyona sahip ve geleneksel iş yapış şekillerinin dışına çıkarak organizasyonların ihtiyaç duyduğu değişimi yönlendirebilen liderlerin öne çıktığına dikkat çekiyor. Bu liderleri de “Durumsal lider” olarak niteliyor ve devam ediyor:

“Yeni dönem liderinin değişen dünya dinamiklerine genel hakimiyet, riski akıllıca yönetebilme, farklı bir gözle bakabilme, finansal yönetim, satış ve pazarlama konularında etkin olmasının yanı sıra özellikle insan kaynakları uygulamaları ile ilgili geniş bilgiye sahip olması gerekir.”

Aydın, gerçek liderin dehasının bir organizasyonun ayakta kalabilmesi için yapılması gereken değişiklikleri belirleyebilmesi ve bu öğelerden hangilerinin yenilikler ile güçlendirileceği konusunda verdiği isabetli kararlar ile ortaya çıktığını vurguluyor. Güçlü liderlerin değişimden hiçbir zaman kaçmayacaklarını belirtiyor ve ekliyor:

“Değişimden kaçarak hiçbir organizasyonun ayakta kalması mümkün değildir. Ama birçok organizasyon net olarak belirlemedikleri ya da değişimin süreci içinde tamamen kaybettikleri nedenler sonucu gerektiğinden fazla değişimden geçer.”

Güç öğrenilebilir mi?

Jeffrey Pfeffer, gücü anlamanın, sindirmenin, kaynaklarını öğrenmenin, kullanımı için gerekli strateji ve taktikleri bilmenin ve nasıl kaybedileceğinin farkında olmanın önemini kabul ediyor. Ama Pfeffer’ın dikkat çektiği bir başka nokta daha var; “Güç hakkında bilinenlerin tümünü kullanmayı başarmak”. Kurumlarda, kamu kuruluşlarında, üniversitelerde ve hükümette asıl sorunun işlerin nasıl yapılacağını, nasıl ilerleneceğini, sorunların nasıl çözüleceğini bilmemek olduğuna dikkat çeken Pfeffer sözlerine şöyle devam ediyor:

“Gücü yaratmak ve geliştirmek, onu kullanmak hem istek hem de beceri gerektirir. Genellikle burada bulunmayan şey istektir”.

Management Centre Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı Alper Utku ise, güçlü bir liderin, bu konuda bir takıntısının olmaması gerektiğinin altını çiziyor. “Güç saygınlıkla, tevazuuyla, başarıyla elde edilir. Zamanla, adım adım oluşur. Maddi varlık geçici bir şey olduğu için gücün tek kaynağı olamaz. Çünkü güç dinamik bir unsurdur” diyor.

İnsanları etkileyebilmek önemli

Bir liderin güçlü olarak tanımlanabilmesi için, sahip olması gereken en önemli özelliklerden biri de insanları etkileme gücü. K. Partners Kurucu Ortağı Şerif Kaynar kimi zaman çok küçük bir şirketin başındaki kişilerin de güç sahibi olabildiklerini belirtiyor. Gücün değişik kaynaklardan geldiğini vurgulayan Kaynar, güvenilirliğin de güç için çok önemli olduğuna değiniyor. “Sorun çözebilen biri güçlüdür. Ayrıca büyüklük de önemlidir. Burada da mali güç ortaya çıkar. Örneğin GE’nin başındaki yönetici, kötü de olsa güçlüdür” diyor. Ama insanları etkilemenin öneminin altını sıklıkla çiziyor. O kişinin fikirleri soruluyorsa, sorun çözebiliyorsa güçlü olarak nitelenmesi gerektiğini söylüyor. Bunun yanında bazı insanların, örneğin iyi bir doktorun, beyin avcısının ya da avukatın da güçlü olabileceğini ekliyor.

Türkiye’de güçlü liderler

Capital, herkesin yakından izlediği “İş Dünyasının En Güçlüleri” araştırmasında bu yıl da Türkiye’nin en güçlü isimlerini uzmanlardan aldığı görüşler ışığında bir araya getiriyor. İş dünyasının en güçlü 30 ismi, güçlerini aldıkları kaynaklar da belirtilerek sıralanıyor.

2005’in en güçlüler listesinin ilk sırasında, önceki yıllarda olduğu gibi, Koç Holding Şeref Başkanı Rahmi Koç var. Koç, aslında işlerini oğlu Mustafa Koç’a devrederek teknesiyle dünya turuna çıktı. Ancak, 60 binin üzerinde çalışanı, 2004 16.6 milyar dolar konsolide cirosu olan bir gurubun başında ve iş dünyası ve Ankara üzerindeki etkisini de koruyor.

Bu yıl listenin ikinci sırasında Türkiye’nin gazete, televizyon ve dergicilikte en etkili işadamı olan Doğan Şirketler Grubu Başkanı Aydın Doğan var. Doğan, ayrıca Dışbank’ın Fortis’e satışının gerçekleşmesinin ardından önemli bir nakit girdisi de yakaladı.

Geçtiğimiz yıl ikinci sırada yer alan Sabancı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Güler Sabancı, 2005’te bu listeye üçüncü sıradan girdi. Başkanı olduğu holding 34 bin çalışan ile 6 iş grubunda faaliyet gösteriyor ve 2004 konsolide cirosu da 8,6 milyar dolar. Güler Sabancı TÜSİAD yönetim kurulu üyesi olmasının yanında kültürel faaliyetlere verdiği destekle de öne çıkıyor.

Profesyonel yöneticiler de güçlü

Güç yalnızca şirketlerin sahibi olmakla gelmiyor. Bu şirket ya da holdinglerin başındaki profesyonel yöneticiler de, kurumlarının büyüklüğü oranında güce sahip oluyorlar.

İş Bankası Genel Müdürü Ersin Özince, en güçlüler listesinin 10’uncu sırasında yer alıyor. Gücü ise Türkiye’nin en yüksek aktif büyüklüğe sahip bankanın yöneticisi olmasından geliyor. Özince, bankanın son 5 yıldaki pazar payını iki katına çıkardı.

14’üncü sıradaki yerini koruyan Bülent Özaydınlı da 16,6 milyar dolar konsolide cirosu ve 60 binin üzerinde çalışanı olan Koç Holding’in CEO'su. Özaydınlı'nın bu nedenle iş dünyasında da etkisi büyük.

Garanti Bankası Genel Müdürü Ergun Özen listede yer alan bir başka profesyonel yönetici. 22 milyar doları aşan aktif büyüklüğüyle en büyük 3. özel banka olan Garanti'yi yönetiyor. Yenilikçi bankacılığın öncüsü olarak görülüyor.

Turkcell Genel Müdürü Muzaffer Akpınar, yaklaşık 26 milyon abonesiyle Avrupa'nın ilk 10 GSM operatörü arasında yer alan Turkcell'i yönetiyor. HSBC Genel Müdürü Piraye Antika, 2 milyondan fazla müşterisi, 4 bine yakın çalışanı, 2004 sonu itibariyle aktif büyüklüğü 5,3 milyar YTL olan bankanın tepe yöneticisi. Avea CEO’su Cahit Paksoy ise GSM sektörünün 3'üncü büyük operatörünün beyni. 6.5 milyon aboneye sahip Avea’nın CEO’su Paksoy’un pazarın üçte birini elde etmek gibi iddialı bir hedefi var.

Listeye yeni girenler

2004 yılında en güçlüler listesinde yer alan, ancak bu yıl çeşitli nedenlerle listeden çıkan Muhtar Kent, Tufan Darbaz, Ahmet Ertürk, Celal Metin ve Tevfik Bilgin’in yerine 5 yeni isim geldi. Bunlardan ilki İstanbul, İzmir, Esenboğa, Kahire havaalanlarının işletmesini yürüten ve son olarak 755 milyon dolarla Mersin limanı ihalesini alan Akfen Holding’in yönetim kurulu başkanı Hamdi Akın.

Listeye yeni giren bir diğer isim de bundan 1 yıl önce göreve gelen Türkiye Futbol Federasyonu Başkanı Levent Bıçakçı oldu. Göreve gelişinin ardından geçen ilk 8 ayda Federasyon’un gelirlerini yüzde 4 arttırarak 37,7 milyon YTL'ye ulaştırdı. Bıçakçı, Türkiye'de futbola yön veren isim olarak niteleniyor.

Petrol Ofisi CEO’su Jan Nahum, otomotiv sektöründen enerji sektörüne geçti ve yaklaşık 8 milyar dolar cirolu dev bir şirketin yönetimine geldi. 3 bin 885 istasyonunu, yaklaşık 5 bin bayiyi ve bin 34 personeli yönetiyor. Sadece bunlar bile onu güçlü yapıyor.

Türkiye'de yetişen en önemli bürokratlar arasında yer alan TC Merkez Bankası Başkanı Süreyya Serdengeçti de 2005’in güçlülerine katıldı. 2001'den bu yana yürüttüğü görevde hem Türkiye’nin krizden çıkmasında hem de YTL’ye geçişin sorunsuz gerçekleşmesinde büyük katkısı. Serdengeçti, bağımsız hale gelen Merkez Bankası'nı başarıyla yönetiyor ve bağımsızlıktan taviz vermiyor.

Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) Başkanı Aynur Bektaş güçlüler sıralamasına katılan son yeni isim. Elinde sadece 3 ay yetecek sermayeyle kurduğu Hey Tekstil'i kısa sürede Türkiye'nin ilk 500'ü arasına soktu. 2005'te de TGSD başkanı oldu. Tekstil sektörüne yön veren bir isim.

GÜCÜ OLUŞTURAN KİŞİSEL BECERİLER

• Fiziksel dayanıklılık ve yüksek enerji uzun saatler çalışma becerisi ve motivasyonu sağlar. Eğer kişide bu özellik yoksa, diğer beceri ve özellikler çok önemli bir değer taşımayabilir.

• Enerjiyi doğru yönlendirebilmek belirli bir hedefe odaklanma ve diğerlerini de bu hedefe bağlamaktır. Hedefte saklı küçük detaylara dikkat etmek işlerin yapılması için kritik önem taşır.

• Diğerlerinin davranış biçimlerini başarılı bir şekilde analiz etmek, kimlerin anahtar oyuncular olduğunu, pozisyonlarını ve onları etkilemek ve onlarla iletişim kurmak için hangi stratejilerin  kullanılacağını anlayabilme becerisidir. Böylelikle liderin kararlarına kimlerin istekli yaklaşacağı, kimlerin direneceği de anlaşılabilir.

• Uyum ve esneklik bir kişinin davranış biçimini değiştirebilme becerisidir. Bu beceri enerjiyi yönlendirebilme kapasitesi, işe yaramayan bir eylemi terk etmeyi, duyguları ve egoyu yönetmeyi gerektirir.

• Anlaşmazlıklara karşı durmak ve onlarla başa çıkabilme becerisine sahip olmak, yerine getirilmesini istediğiniz şeyin gerçekleşmesi için önemlidir. Zor konulara el atmaya, çözümleri için stratejik kararlar almaya istekli olmak her kurumda güç kaynağıdır.

• Bir kişinin egosunu bastırabilmesi, takımı ya da kurumu için çalışabilme becerisidir. Bu davranış biçimini sergilemek uyum ve esneklik ile ilgilidir. Duruma ve oyunculara bağlı olarak gerçekleştirilecek bir hareket gelecekte daha fazla güç ve kaynak yaratabilir.

GÜÇLÜ LİDER SINIRLARI KALDIRIR

GÜÇ DİĞERLERİNİ ETKİLEMEKTİR Güç daha çok, sizin yapmalarını istediğiniz şeyleri yerine getirmeleri için diğerlerini etkileme, onları buna ikna etme ya da zorlayabilme kapasitesi olarak tanımlanabilir. Dolayısıyla güçlü liderler bu güce işlerinden, kişisel becerilerinden, ellerinin altında olan kaynaklar ya da paradan gelen otoriteleri ile sahip olurlar. Böylelikle de diğerlerini ikna edebilme ve etkileyebilme şansını elde ederler. Eğer iş dünyasındaki liderlere bakarsanız, ikna yöntemlerini daha fazla kullandıklarını, işleri yapmaları için insanları cesaretlendirdiklerini, onları işin içine çektiklerini görürsünüz.

GÜÇ KAYNAKLARI FARKLIDIR Gücün pek çok farklı kaynağı olabilir. Örneğin bir silah da güç kaynağıdır. Eğer çoğu insanın gıpta ettiği, büyük iler başarmış olan liderlere bakarsanız bu liderlerin vizyonun gücüne, daha iyi bir gelecek görme becerilerine, bu vizyonu karşı tarafa aktarma başarısına, insanlara bunu anlatabilme ve onları inandırabilme yeteneğine dayandığını görürsünüz. Ayrıca bu liderler vizyonlarını gerçeğe dönüştürebilmek için diğerlerini motive eder ve harekete geçirirler. Güç buradan gelir.

BÜYÜK LİDERLER AYNIDIR Bence liderlerin asıl yaptığı şey toplumla sektörler arasındaki sınırı kaldırmaktır. Ama bunu yaparken ellerinin altında olan, onlara yardımcı olan şeyler ülkeler ya da sektörler arasında değişebiliyor elbette. Bazı güç kaynakları sektörden sektöre farklılık gösterebilir. Ama büyük liderlerin yaptıklarının çok da farklılık gösterdiğine inanmıyorum. Güçlü bir lider yön belirleme, vizyon geliştirme, daha iyi bir gelecek tasarlama ve insanları ona inandırma, bunun gerçekleşmesi için gerekli ortamı yaratma gibi özelliklere sahiptir.

GÜÇLÜ LİDER BÜYÜR Size güç veren becerilerin bazıları elbette zaman içinde geliştirilebilir ve daha iyileştirilebilir. Güç konusunda sizin doğuştan getirdiğiniz bazı şeyler ya da hayatınızın daha önceki evrelerinde gerçekleşmiş olan şeyler etkilidir. Ama gerçek büyük liderler zamanla daha da güçlü olurlar. Deneyimlerini, büyümeyi öğrenmek için kullanırlar. İçlerindeki güç kaynağı sürekli olarak, yaşları ilerledikçe değişir. Güçlü liderlerin bir diğer kişisel özelliği de büyümeye devam etmeleridir. Ben tüm bunların yanında, dünyanın, insanlık ve insanlığın içinde bulunduğu duruma daha fazla ilgili olan liderlere ihtiyaç duyduğunu düşünüyorum.

GÜÇLÜ LİDERDE NELER OLMALI?

GÜÇ İKİ TARAFLI Profesyonel yöneticilerde güç iki taraflıdır. Hem kurumlar onlara, hem de onlar kurumlarına güç verir. Bu bir döngü şeklinde gerçekleşir. Para elbette ki gücü oluşturan önemli unsurlardan biri. Ama bunun yanı sıra sahip olduğu varlıklarla etki alanını ne kadar genişletebildiğine de bakılması gerekiyor. Bence gücü oluşturan asıl şey liderin etki alanının genişliği, ilişkileri, içinde bulunulan sektör ve etkilediği sektörlerdir. Bunlar ne kadar yaygınsa ve globalse etki alanı o kadar genişliyor. Bu nedenle hangi ülkede olduğunuz da önemli.

GÜCÜN SÜRDÜRÜLEBİLMESİ ÖNEMLİ Liderler şirketlerin olan varlıklarını yönetmek ve büyütmekle sorumlular. Bu da onlara güç getiriyor. Ama bunların yanında başka özelliklere de sahip olmaları gerekiyor. Örneğin Türkiye’de kurumun devamlılığını sağlayacak vizyonda bir lider olması çok önemli. İkinci kuşağı yetiştirecek, belki kurumsallaşmayı önemli ölçüde sağlayacak vizyonu koyacak, kurumun değişime ayak uydurmasını sağlayabilecek bir lider olması gerekiyor. Güç sahibi olmak için sadece bugüne değil geleceğe yönelik de düşünülmesi gerekiyor. Gücün sürdürülebilmesi de önemli.

KARAKTER ÖZELLİKLERİ ETKİLİ Gücü elde etme konusunda kişisel faktörler ve karakter özellikleri de önem taşıyor. Güçlü bir liderin iletişim becerilerinin önemli olduğunu görüyoruz. Elbette güç de bir etki yaratıyor. İnsanlar arasındaki algılama da bu şekilde oluyor. Eğer kişi çok zenginse ya da büyük bir şirketi yönetiyorsa insanlar o kişiyi güçlü olarak nitelendiriyor. İsim de kendi başına etkileyici oluyor. Ama kişinin kendi karakter özelliklerinin de bunu destekliyor olması gerekiyor.

GELECEĞİ GÖREBİLENLER GÜÇLENİYOR Güç, varlık, zenginlik ve etki alanının genişliği karizma da yaratıyor. Cesur kararlar alabilenler, gelişmeleri öngörebilen, erken davranan liderler de güçlü sayılıyor ve yakından izleniyor. Geleceği görebildikleri için geleceğe yönelik olarak güçlenebilecekleri belli oluyor. Daha fazla güven uyandırıyorlar ve bunun da güce etkisi oluyor. Güç sahibi olan kişinin güven uyandırması, kişileri peşinden sürüklemesi de önemli.

N. ASLI TEKİNAY
atekinay@capital.com.tr