“Kredilerde yüzde 40’tan fazla artış olmaz”

Elçin Cirik

ecirik@capital.com.tr

Bankacılık sektörünü, bir yandan artan faizlerle daralan talep etkilerken diğer yandan enflasyonla mücadele için belirlenen büyüme sınırlamaları yavaşlatıyor. Aktif Bank Genel Müdürü AYŞEGÜL ADACA, 2023’ün ikinci yarısında süregelen yavaşlamanın, enflasyonla mücadele etkin şekilde süreceği için 2024’te de devam edeceğini öngörüyor. “2024’te sektörde kredilerde yüzde 40’lardan daha fazla artış olmaz” diyen Adaca’ya göre bu yıl turizm ve deprem nedeniyle yapılacak projeler de büyümeye ivme katacak.

Bankacılık, sıkılaşan para politikası ve artan politika faiziyle yeni yılı karşılıyor. TL mevduat faizlerinin yüzde 50’leri aştığı ortamda, kredi faizleri de yükseliyor ve talepte de belirgin bir düşüş dikkat çekiyor. Aktif Bank Genel Müdürü Ayşegül Adaca, 2023’ün özetini “Yılın ilk 6 ayında aslında bankacılık bilançolarında büyüme fena değildi. 13 haftalık yıllıklandırılmış ortalamalarda krediler haziran ayında yüzde 70 büyüdü. Son verilere göre 8 Aralık’taysa büyümenin yarı yarıya düştüğünü, yüzde 30’lara gerilediğini görüyoruz. Bu gerilemenin tabii en büyük etkeni, faizlerdeki yüksek artış ve enflasyonla mücadele kapsamında aylık kredi büyüklüğünü sınırlayan süreç” sözleriyle yapıyor. Adaca’ya göre 2024 de benzer bir trendle geçecek. “Yılın ikinci yarısında süregelen bu yavaşlamanın, enflasyonla mücadele etkin şekilde süreceği için 2024’te de devam edeceğini öngörüyorum” diyen Adaca, 2024’te kredilerde yüzde 40, aktifler ve mevduatta yüzde 50 büyüme öngörüyor. Adaca, KKM’den TL mevduata kayışın da ilk göstergelerinin görülmeye başlandığının altını çizerek artan ivmeyle 2024 sonuna doğru KKM’ de çıkışın kendiliğinden tamamlanacağını tahmin ediyor. Aktif Bank Genel Müdürü Ayşegül Adaca ile yeni yılda bankaları bekleyen ekonomi ortamını ve büyüme alanlarını konuştuk: 

2024, bankacılık sektörü için nasıl bir yıl olacak?

2024’ü konuşurken tabii kapatmak üzere olduğumuz 2023’ten de bahsetmek gerekiyor. 2023, başta planlanan ve bütçelenen gibi gelişmedi. Şubat ayında maalesef deprem üzüntüsü yaşadık, yaraları hala hafifletmeye çalışıyoruz. Akabinde seçim dönemini gördük ve mayıs ayından itibaren yeni ekonomi yönetimi göreve geldi. O günden beri daha farklı bir yörüngede, enflasyonla ve cari açıkla mücadeleyi hedefleyen bir takım görüyoruz. O günlerde politika faizi yüzde 8,5’ti, bugün yüzde 42,5’e yükseldi. Bu, çok büyük bir değişim ve bankacılık için çok belirleyici oldu. Yeni dönem aynı zamanda makro ihtiyati tedbirlerin de alındığı, sıkı para politikasının daha etkin kullanıldığı bir sürece dönüştü. Paralelinde sadeleştirme açılımları getirildi. Hepsini üst üste koyduğumuzda 2023’ü ikiye ayırarak bakmak gerekiyor. Yılın ilk 6 ayında aslında bankacılık bilançolarında büyüme fena değildi. 13 haftalık yıllıklandırılmış ortalamalarda krediler haziran ayında yüzde 70 büyüdü. Son verilere göre 8 Aralık’taysa büyümenin yarı yarıya düştüğünü, yüzde 30’lara gerilediğini görüyoruz. Bu gerilemenin tabii en büyük etkeni, faizlerdeki yüksek artış ve enflasyonla mücadele kapsamında aylık kredi büyüklüğünü sınırlayan süreç. Küçülme hemen hemen tüm kredi kalemlerinde var. Örneğin bireysel tüketici kredileri yılın ikinci 6 ayında düşük bir ivmeyle büyüdü. Konut kredileri yıl başından itibaren yüzde 22 büyüdü, reel olarak küçüldü. 2023’ü de bu oranlarla kapatacak. Taşıt kredilerinde yılın ilk yarısı çok hareketliydi, ikinci 6 ayda buranın da çok durgunlaştığını görüyoruz. Taşıt kredilerinde yılbaşından beri yüzde 84 büyüme var; bu büyümenin ağırlığı ilk 6 aydan kaynaklanıyor. Kredi tarafındaki tedbirler, vade sınırlamalarıyla ihtiyaç ve bireysel krediler durgunlaştı. İhtiyaç kredisi yıl başından bu yana yüzde 41 büyüdü. 2023’ü de yüzde 40’larda kapatacağını düşünüyorum. Kredi kartları tarafındaysa enflasyonunun etkisiyle yılbaşından bu yana yüzde 140 büyüme görüyoruz. 

 Bu durumda yeni yılda neler olur? 

 Yılın ikinci yarısında süregelen bu yavaşlamanın, enflasyonla mücadele etkin şekilde süreceği için, 2024’te de devam edeceğini öngörüyorum. 2024’te sektörde kredilerde yüzde 40’lardan daha fazla artış olmaz. Enflasyonla mücadelede, kontrollü sıkı para politikasının süreceğini varsayarsak ki öyle olması gerekiyor, tüketici kredileri de 2024’te yüzde 40 ya da en fazla enflasyon seviyesinde büyüyecek. 

 Ticari kredilerde tablo nasıl olacak? 

 Benzer durum TL ticari kredilerde de var. 8 Aralık verileriyle 2023 başından bu yana TL ticari kredilerde büyüme yüzde 42 oldu. Temmuz ve ağustosta TL ticari krediler tamamen durdu. Sonbaharla birlikte büyümenin yüzde 20’lere geldiğini, ılımlı da olsa bir hareket başladığını görüyoruz. 2023 sonunda bu kalemde, faiz oranlarının etkisiyle büyümenin yüzde 40’ları geçmeyeceğini söyleyebiliriz. 8 Aralık verilerine g��re toplanan ve bağlanan TL mevduatlarda faiz oranı yüzde 50, çok hızlı şekilde bu seviyelere gelindi. Bu durumda tüketici kredileri faizleri yüzde 60 ve ticari TL krediler de yüzde 55’lerde fiyatlanıyor. Bu, talebi motive eden bir durum değil. Kurumsal ve ticari ölçekte verilen yabancı para kredilerin de yıl başından bu yana dolar bazında yüzde 3,2 küçüldüğünü görüyoruz. Bu alanın da 2024’te büyümeyeceğini düşünüyorum. 2024 için 2023 yılının ikinci yarısı gibi bir dönem bekliyorum. Sermaye yeterlilik oranları çok iyi, yüzde 18,5. Banka bilançoları 2024’e donanımlı ve güçlü giriyor. 

 Bu yıl da seçimlerle farklılaşan bir ekonomi iklimi görebilir miyiz? 

 Yerel seçimlerin ekonomi politikasını pivot edeceğini düşünmüyorum. Seçim sonrası büyük bir kırılım olacağını da sanmıyorum. Sıkı para politikası devam edecek; tüm açıklamalar, beklentiler de bu yönde. Enflasyon baz etkisiyle yazın pik yapacaktır, muhtemelen yüzde 65-70 bandında bir oran görebiliriz. Ama ardından enflasyon oranının aylık bazda yüzde 35-40 bandına gerileyeceği gibi bir plan var, biz de bunu öngörüyoruz. Dolayısıyla enflasyon açısından en zorunun 2024’ün ortalarında yaşanacağını ve sonrasında enflasyonda düşüş yaşanacağını göreceğiz. Tabii gecelik faizler buna hemen eşlik eder mi bilmiyorum, çünkü Amerika ve Avrupa’da bile merkez bankalarının 2024’ün ikinci yarısında politika faizlerini indirme ihtimalleri var. Enflasyonda gözle görülür bir düşüş olmadan bu hareketi yapmazlar. Türkiye’de de düşüş son çeyrekte olur mu, bunu göreceğiz. 

Regülasyonlar anlamında nasıl bir yıl geçecek? Sadeleştirme devam edecek mi?

 Regülasyonların kademeli olarak azalacağını ve sadeleştirmenin devam edeceğini öngörüyorum. Tabii Merkez Bankası’nın TL’leştirme eforu var. Önemli olan bunun verimli şekilde izlenebilmesi. Mevduat faizleri yüzde 50’lerle önemli bir bareme ulaştı. Yatırımcılar varlıklarını enflasyona karşı korumak ister. Mevduatta gelinen faiz oranlarının bu hareketi başlattığını KKM hacimlerinden de görüyoruz. Ağustos ayında KKM hacmi 3,4 trilyon TL ile en yüksek seviyesine ulaşmıştı, 8 Aralık’taysa 2,7 trilyon TL’ye gerilediğini görüyoruz. Yüzde 20 küçülme var. KKM ürününün 3 aylık vadelerle bağlandığını düşündüğümüzde değişim hemen olmuyor, ancak yüzde 20’yi önümüzdeki yıl için 4 ile çarparsak KKM’nin adım adım TL mevduata döneceğini görüyoruz. Bu trend devam edecek. 2024 sonuna doğru toplam mevduat kalemi içinde küçülerek çok da tercih edilmeyen bir ürün olarak kendi çıkışını yapacak. Son 1 aydır banka müşterilerimizin ve döviz yatırımcılarının TL mevduatı tercih ettiğini, bunun için hem güvenin hem faiz oranının bulunduğunu görüyoruz. 2024’te her şey planladığı gibi başlıyor, böyle giderse ekstra sıkılaştırma değil yavaş yavaş sadeleştirme adımları bekliyorum. 2024’te bankacılık aktifleri yüzde 40-50 civarında büyüyecek. 

Mevduat için öngörünüz ne?

 Mevduat da 2024’te yüzde 50 civarında büyür. Diğer yatırım enstrümanlarından mevduata dönüş söz konusu. Liralaştırma yolundaki önlemler ve hareketler meyvelerini vermeye, öncü göstergelere yansımaya başladı. 2025’te daha öngörülür, bankaların eskiden bildiğimiz gibi franchise kârına odaklandığı, net faiz marjlarının arttığı, kredi vermeye odaklanılan bir yıl olur. 

 2023’ün son ayında kredi taleplerinde özel bankalar tarafında bir hareket yaşanıyor mu? 

 Aralık ayında ekstra bir kıpırdanmadan bahsedemeyiz. Haftalık rakamlarda 0,2 gibi ticari TL kredi büyümesi görüyoruz, ciddi bir fark yok. Ancak dış ticaret iyi gidiyor. Dış ticarette genelde kasım-aralık ayları hacimleri daha düşük, yaz dönemi daha güçlüdür. Geçmiş yılların aynı dönemine göre 2023’te dış ticaret hacimlerinde ve kredi adetlerinde bankamızda hareket var. Kendi verilerimizde hareketlilik görüyoruz. Sektörde bireyselde daha çok kredi kartına talebin devam ettiği verilerden görülüyor. 

 2024’te proje finansmanı tarafında bir açılım olur mu? 

 Depremin kalıcı çözümleri için devletin de ilan ettiği birtakım projeler var; bunların bankacılığa, kredilere yansıması olacak. Turizm 2023’te çok iyi gitti. 2024 için erken rezervasyonların yüksek olduğuna dair işaretler alıyoruz. Turizmde otelcilik, konaklama yatırımları, otel yenilemeleri 2024’te devam eder. Turizm de iyi bir alan olur. 

Mevduat dışı yatırım araçları için nasıl bir tablo çizeceksiniz?

 2023’ün ilk yarısında enflasyona göre negatif büyüyen bir mevduat ortamı olduğundan küçük ve büyük yatırımcı, alternatif enstrümanlara yöneldi. KKM, döviz dönüşümlü mevduatlar burada ihtiyacı giderdi. Bu durumun hisse senedi piyasasına nasıl yansıdığını gördük. Halka arzların etkisi oldu deniyor ama aslında gerçek neden TL’de enflasyona paralel bir getiri arayışıydı. Aynı şekilde yatırım fonlarına ilgi çok arttı. Yatırım fonları her zaman mevduatla yarışan bir ürün grubu; son 3 yılın dışında genelde mevduata yenilirdi. Ancak artık Türkiye’de yatırım fonları çok çeşitlendi ve çok iyi yönetiliyor. Son 1 yılda yatırım fonlarında müşteri sayısı yüzde 40’a yakın arttı. 2024’te de yatırım fonlarına olan ilginin devam edeceğini düşünüyorum. TL mevduat enflasyonla karşılaştırılabilir faiz önerdiği için yatırım fonları 2023 kadar büyük bir ivmeyle olmasa da yine de büyüyecek. Keskin artışın artık durulacağını, ılımlı büyüme olacağını düşünüyorum. Döviz mevduattaki küçülme de devam edecek. Yabancı para mevduat gerçek kişilerde dolar bazında yüzde 12 küçüldü, ticari tarafta da yüzde 3 küçülme var. Bu mevduatın bir kısmı KKM ürününe gitse de ağırlıkla dövizden TL’ye dönen bir trend başladı, 2024’te bu durum daha izlenir olacak. 

 Yatırım bankacılığında son bir yılda yeni oyuncu girişleri oldu. Bu, yatırım bankacılığının iş modelinde, aldığı payda nasıl bir değişim yaratacak? 

 2023’ün başında yeni yatırım bankaları lisansları verilmişti. 2023, bu bankaların kuruluş, hazırlık dönemi oldu. Faaliyetlerinde henüz yatırım bankacılığında ibreyi hareket ettirecek bir noktadan bahsedemiyoruz. 2024’te daha aktif olacaklar; yeni oyuncuların ürünleri, servisleriyle oyunda yer alacağını görüyoruz. Yine bu dönemde dijital banka lisansları da verildi. Her iki tarafta da çok güzel modeller var. Yatırım bankacılığı Türkiye’de konvansiyonel bankacılıktan çok ayrışan bir yapı değil. Global yatırım bankalarının yaptığı şirket birleşmeleri, satın alma işlemleri, Türkiye’de daha çok aracı kurumlar tarafından icra ediliyor. Yatırım bankacılığı yeni oyuncularla konvansiyonel bankacılığa yakın bir iş modeliyle devam edecek. Ayrıca yeni kurulan yatırım bankalarının dijital banka gibi davranmaya dair söylemlerini okuyoruz. Stratejide dijital bankalardan çok ayrıldıklarını düşünmüyorum. 2024 kredilerin çok taşkın büyümeyeceğini bir yıl olacağı için asıl kredi veriliş tiplerinde, müşteriye ulaştırılış şeklinde ve kapsayıcılıkta farklılıklar göreceğiz. Bankaların erişimi sınırlı olan segmentlere bu şekilde ulaşacağını düşünüyorum. Rakamsal büyümelerden ziyade müşterinin banka ürünleriyle karşılaşma alanlarında sürprizler olacak. 

 Aktif Bank 2024 yılına nasıl büyümelerle giriyor? 

 Bankamızın son açıkladığı 9 aylık bilanço verileri aslında sektöre paralel. Kredilerimiz yüzde 40, bilançomuz yüzde 50’nin üzerinde büyüdü. Kârlılığımız bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 47 artış yakaladı. Sermaye yeterlilik oranımız yüzde 16-17 bandında, küçük ölçekli ve verimli çalışmamızın etkisiyle özkaynak kârlılığımız yüzde 45’e yakın. 2023’ü tüm göstergelerde paralel trendle bitiririz. Bilanço büyümemiz yüzde 50’lerin üzerinde kapanabilir. Sektörden ayrışmadan kredileri yüzde 40 büyümeyle kapatırız. 2023’te kurumsal bankacılığa odaklandık. Dış ticarette gelirlerimiz dolar bazında yüzde 40’a yakın büyüdü. Biz yatırım bankası olduğumuz için mevduat toplamıyoruz, bono ihraç ediyoruz. 2024 için yüzde 55 bono ihraç artış hedefi koyduk. 2025 ise büyümede ivmenin çok daha yüksek olduğu bir yıl olacak.