Büyük kayıp

Talep daralması, kur, faiz, kapasite ve maliyetlerde yaşanan artış, şirketlerin kârlılıklarını ciddi oranda düşürmüş durumda. Hemen her sektörde yaşanan kapasite ve arz fazlası, kâr marjlarında 10 yıl öncesine göre yüzde 50’ye varan kayıplara neden oldu. Sektör bağımsız en fazla kâr kaybı; katma değeri düşük, rekabetin ve arzın fazla olduğu ürün gruplarında yaşanıyor. Şirketler ise düşen kâr marjlarını daha kârlı coğrafyalara ve katma değeri yüksek yeni ürün gruplarına yönelerek çözmeye çalışıyor.

Son dönemde kâr marjlarında ciddi bir gerileme söz konusu. Bu durum, şirketlerin kârlılıklarında rekor düşüşe neden oluyor. Türkiye’nin en büyük şirketlerinden THY’nin net kârı, yılın ikinci çeyreğinde yüzde 70’e yakın azalmış durumda. Kamu bankalarının kârlılıklarında da ciddi erime göze çarpıyor. Halkbank’ın ilk 9 ayda net kârı yüzde 58 düştü. Sadece bankacılıkta değil, sanayiden gayrimenkule kadar pek çok şirketi kâr marjlarındaki erime zorluyor. Kârlılıktaki bu durum, şirketler dünyasında nakit akışının bozulmasına ve zararına satışlara yol açıyor. Ticaret Sicili verilerine göre 2018’de 1.549 şirket konkordato ilan etti. Bu sayının bu yıl 3 bine ulaştığı tahmin ediliyor. Son 1,5 yılda perakendede Hotiç’den Yeşil Kundura’ya, Beta’dan Kemal Tanca’ya kadar çok tanınmış markaların konkordato ilan etmesi de yaşanan sıkıntıya işaret ediyor. En önemlisi uzmanlar, bu şirketlerin kârlılıkta önemli sıkışma yaşadığı için bu duruma düştüğü konusunda hemfikir. Talepteki daralma, kur krizi, faiz ve maliyetlerdeki artış, şirketlerin borç yükünü olumsuz etkileyerek kâr marjlarını ciddi oranda eritiyor. Sektör bağımsız en fazla kâr kaybı, katma değeri düşük, rekabetin ve arzın fazla olduğu ürün gruplarında yaşanıyor. Bu segmentlerde çoğu zaman kâr marjları tek hanelerde seyrediyor. Capital olarak sanayiden hızlı tüketime kadar farklı sektörlerde en fazla kâr kaybının yaşandığı segmentleri araştırdık ve kârların en fazla eridiği alanları tespit ettik. 

MARJLAR ERİYOR

Kâr marjlarında yaşanan kayıpların birinci nedeni rekabet, ikincisi ise artan maliyetler oluyor... Son dönemde hemen her sektörde artan kapasite fazlası ve maliyetler, 10 yıl öncesine göre kâr marjlarında minimum yüzde 25-30 arasında kayıplara neden oluyor. Eczacıbaşı Tüketim Ürünleri Grubu Başkanı Semih Decan, temizlik kağıtları pazarında artan kapasite ve değişmeyen talepten dolayı kârlılıkların hızla düştüğünü söylüyor. Kapasitenin talepten fazla olduğu her sektörde, kârlılıkların bozulduğuna dikkat çekiyor. “Temizlik kağıtlarında 1 milyon ton kapasite var, iç talep ise 600 bin ton” diyen Decan, sektörde kârlılıkların en fazla düştüğü alanın tuvalet kağıtları olduğunu belirtiyor. Decan, “Sektörde rekabet ve kapasite fazlası, tuvalet kağıtları segmentinde daha yüksek ve en fazla kâr kaybı bu alanda yaşanıyor. Kâr kaybını telafi etmek için katma değeri yüksek yeni ürünlere ve daha kârlı coğraflayalara yöneliyoruz” diyor. Temizlik kağıtları pazarında ortalama kâr marjı yüzde 10 bandında seyrederken en kârlı ürünün marjı ortalamadan 3 puan yukarıda; en kârsız ürününse 3 puan aşağıda bulunuyor. Anne-bebek ürünleri pazarında ise rekabetin en yoğun olduğu bebek bezi kategorisinde kâr marjları daha düşük ve artan rekabetle bu alandaki kâr marjları diğerlerine göre daha hızlı azalıyor. Buna karşın pazarda en kârlı alanı kâr marjının yüzde 10-12 arasında değiştiği bebek kozmetiği segmenti oluşturuyor. Kozmetik ve kişisel bakım ürünlerinde kâr marjları yüzde 60’lara kadar çıkabiliyor. Buna karşın el kremi ve şampuanlarda yüzde 10’lara kadar düşüyor. 

EN FAZLA KAYIP NEREDE? 

Kâr marjlarının en fazla düştüğü sektörlerin başında kuşkusuz gayrimenkul ve inşaat geliyor. Pazarda hızla artan oyuncu sayısı, azalan talep, artan inşaat ve arazi maliyetlerinin etkisiyle kâr marjları 10 yıl öncesine göre neredeyse yüzde 50 azalmış durumda. “Kâr yok, gayrimenkullerin tamamı zararına satılıyor” diyen Tahincioğlu Yönetim Kurulu Başkanı Özcan Tahincioğlu, inşaatta son 10 yılda kâr marjlarının yüzde 20-30’lara kadar çıktığını bugün ise yüzde 10’un altına indiğini belirtiyor. Tahincioğlu, “Geçmişte sektörde kâr marjları yüksekti. Bu da çok sayıda oyuncunun sektöre girmesine neden oldu” diyor. 

Nef Genel Müdür Yardımcısı Selçuk Çelik, gayrimenkulde kâr marjının 10 yıl öncesine göre yüzde 20’lerden yüzde 5’lere kadar düştüğünü belirterek bunun en önemli nedeninin artan arsa ve inşaat maliyetleri olduğunu söylüyor. Konut üreticilerinin işlerini döndürmek için zararına satış yaptığını belirten Çelik, gayrimenkulde kâr marjlarının en fazla düştüğü alanın artan maliyet ve azalan talepten dolayı orta sınıfa yönelik konutlar olduğuna dikkat çekiyor. Lüks konut segmentinde kâr marjlarının daha yüksek olduğunu söyleyen Çelik, şöyle konuşuyor: “Lüks konut pazarı durgun olsa da bu segmentte kâr marjları daha yüksek. Yabancıya satış yapabildiğiniz bölgelerde fiyat duyarlılığının daha az olduğunu görüyorsunuz.” İnşaattaki daralma, plastikten alüminyuma kadar diğer sektörlerin de kâr marjlarını olumsuz etkiliyor.

Asaş Alüminyum Genel Müdürü Derya Hatipoğlu, alüminyum sektöründe en fazla ciro ve kâr kaybının inşaat kategorisinde yaşandığını belirterek bu alanda yüzde 30’un üzerinde kâr kaybı olduğunu söylüyor. Hatipoğlu, bunu ihracatla kapatmaya çalıştıklarını belirtiyor. 

SÜRÜMDEN KAZANMA

Son dönemde pek çok şirketin en büyük problemi kârlılıktan vazgeçip hayatta kalmak için daha düşük, hatta sıfıra yakın kâr marjıyla çalışmak oluyor. Otomotiv sektöründe de kârlılıklar, 2018’den beri yüksek kur, faiz ve vergilerden dolayı hızla geriliyor. 2018’de yüzde 35 daralan otomotiv pazarı, bu yılın ilk 8 ayını yüzde 43,9 kayıpla kapattı ve yıl sonunda kaybın yüzde 60’ı bulması bekleniyor. Sektörde azalan talep, sıfır otomobil satışlarındaki kâr marjınının daha da azalmasına yol açıyor. 200 bin TL’lik araç satışında yetkili satıcıların kazancı 500 TL’ye kadar düşüyor.

Otomotiv Distribütörleri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Ali Bilaloğlu, son dönemde pazarın çok yüksek oranda daraldığını belirterek, bu durumun şirketlerin kârlılıklarını negatif etkilediğini söylüyor. Otomotivde asıl kazancın yaşandığı satış sonrası hizmetlerde ise azalan sıfır araç satışlarından dolayı sıkıntılar yaşanıyor. 2017’ye göre yüzde 63 oranında daralan otomotiv pazarında en büyük kâr kaybı ise yetkili servislerde yaşanıyor.

Otomobil Yetkili Satıcıları Derneği (OYDER) Başkanı Murat Şahsuvaroğlu, “Geçtiğimiz yılı 725 bayiyle kapatan sektör, bu yılın sekizinci ayında 675 adete geriledi. Pazarın 350-400 bin aralığında kapanması ihtimaliyle beraber yetkili satıcılık sistemindeki çözülme devam edecek” diyor. Araç kiralamada ise kârlılıklarda en fazla kayıp lüks araç segmentinde yaşanıyor. 

Hertz Türkiye Genel Müdürü Nur Hidayetoğlu, bu segmentte kâr marjlarının yüzde 25-30 düştüğünü belirterek azalan kârlılıkları; araç yapılandırmalarını gözden geçirerek ve bulundurma maliyeti yüksek araç sayısını azaltarak çözmeye çalıştıklarını söylüyor. 

MARJLAR SIFIRA YAKLAŞTI

Birçok sektör, 10 yıl önceki kârlılık oranlarının çok gerisinde. Kârlılık açısından alarm veren sektörler arasında enerji, hazır giyim, tekstil, zücaciye, porselen, mobilya ve seramik de bulunuyor. Güral Porselen CEO’su Harika Güral, sektörde maliyetlerin artmasından dolayı kârlılıkların ciddi oranda düştüğünü belirterek en fazla kâr kaybının beyaz, düz porselen tabaklarda yaşandığını belirtiyor. Güral, “Kâr kaybını telafi etmek için tasarıma, ihracata ağırlık veriyoruz” diyor.

Hisar Yönetim Kurulu Başkanı İsmail Erdoğan, kâr marjlarının son 5 yılın en düşük seviyesinde olduğunu belirterek “Yüzde 10’lar düzeyinde kâr marjlarıyla çalışıyoruz” diyor. 

Hazır giyim ve konfeksiyonda da katma değeri düşük “mass market” ürünlerinde ciddi kâr kayıpları söz konusu. Basic ürünlerde kâr marjları yüzde 5’lere kadar düşüyor. Buna kârşın modelli ürünlerde kâr marjları yüzde 30’lara kadar çıkıyor. Serra Tekstil Genel Müdürü İsa Yılmaz, üreticilerin kâr etmeyi geri plana atarak sürümden kazanmak ve personel giderlerini çıkârmak için yüzde 5 ve altındaki kâr marjlarında çalışmayı kabul ettiğini belirtiyor. Yılmaz,“Pazar çok daraldı. Sektörde çok sayıda üretici olması ve Çin’le rekabet kâr marjlarını ciddi oranda düşürüyor” diyor. 

Penti Yönetim Kurulu Başkanı Sami Kariyo, hazır giyimde kâr marjlarını aşağı çeken en önemli unsurun tekstil ürünlerinin hammaddesini oluşturan kumaş fiyatlarında yaşanan artış olduğunu belirtiyor. Kumaş fiyatlarında yaşanan artışın genel enflasyonun üzerinde olduğunu söyleyen Kariyo, satış fiyatlarında enflasyonun altında artış yapmalarının kârlılıkları aşağı çektiğini belirtiyor. 

NASIL TELAFİ EDİLİYOR?

Katma değer sunarak rekabetten ayrışan şirketler yaptıkları işi daha kârlı hale getirebiliyor. Kâr marjlarındaki kaybı telafi etmenin bir başka yolu da ürün portföyünü esnetip çeşitlendirmek... Türkiye’nin en büyük bakır tel üreticilerinden Sarkuysan Yönetim Kurulu Başkanı Hayrettin Çaycı, kâr marjlarının yarıya düştüğünü belirterek kârlılıktaki kaybı katma değeri yüksek, yeni ürün grupları geliştirerek telafi etmeye çalıştıklarını söylüyor. “Kârımız aynı kalsın diye yılda en az kâr marjı yüzde 5 seviyesinde olan katma değeri yüksek, yeni ürün ilave ediyoruz” diyen Çaycı, kâr marjını korumak için rüzgar ve güneş enerjisinde kullanılan, katma değeri yüksek yassı bakır tellerin üretimini artırdıklarını belirtiyor.

Sıfırlanan kâr marjını yönetmek için ihracata ağırlık vermek ve maliyet muhasebesi yapmak da önemli. “İç piyasayla ilgimiz olmadığı için kâr kaybımız yok” diyen Sun Group Yönetim Kurulu Başkanı Sabri Ünlütürk, işlerinin yüzde 80’inin ihracat olduğu için sektördeki artan kâr kayıplarından korunabildiklerini söylüyor. 

Özcan Tahincioğlu, 1,5 milyon metrekâre inşaat yaptıkları için alım gücünün yüksek olması nedeniyle maliyetleri nispeten daha aşağıda tutabildiklerini söylüyor. Tahincioğlu “Yüksek miktarda alım yaptığımız için daha verimli olabiliyoruz. Kâr marjlarımızı korumak için uygun koşullarda alım yapabiliyoruz. Tasarımlarda ekonomik olmaya a - ç lışıyoruz” diyor.

Little Caesers Genel Müdürü Banu Arıduru, pizzadaki kâr kaybının et ve süt ürünlerindeki fiyat artışından kaynaklandığını belirterek kâr marjlarının düşmemesi için yaptıklarını şöyle anlatıyor: “Müşteriye zam yapamadığımız için operasyonel maliyetleri aşağı çekiyoruz. Müşteri bir ürünü alırken başka bir ürünü de yanında daha uygun fiyatla sunarak operasyonel maliyetlerimizi aşağıya çekmeye çalışıyoruz.”