Büyük mola

Önce Gezi olayları, ardından FED'in kararı ve 17 Aralık sureci... İş dünyası piyasalarda ortaya çıkan dalgalanmalar nedeniyle, daha bütçelerin mürekkebi kurumadan önlemler almaya başladı. CEO Club üyesi 139 lider arasında yapılan araştırma, CEO'ların yüzde 61,2'sinin 'yatırım erteleme” planı yaptığını ortaya koyuyor.

Ertelenecek yatırımlar arasında ise ilk sırayı 'insan kaynağı” alıyor. Üstelik, ertelenen yatırımların ne zaman başlayacağını tahmin edemeyenlerin oranı yüzde 31,1'i geçiyor. Bu tabloya rağmen yoluna devam edecekler de var. Onlar da 'insandan vazgeçmeyiz” diyor.

Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
Sadece 2 ay önce CEO Club'ın CEO'nun 2014  Ajandası’ toplantısına katılmıştım. O toplantıda Türkiye’nin büyük holdinglerinin CEO’ları konuşmacıydı. Şimdi bakınca, bu kadar kısa sürede her şey ne kadar da değişmiş. O toplantıda konuşmacılar dahil herkes 2014 için ‘temkinli bir iyimserlik’ içindeydi.

Yatırımlarda bir gerileme olmadan sürecin devam edeceğini öngörüyorduk. Ancak 17 Aralık’tan sonra hepimizin 2014’e bakış açısı birden bire değişti. Panik havasına girmeden süratle yeni pozisyonlar alıyoruz. Yatırım planlarımızı da gözden geçiriyoruz."

Merkezi Bursa’da bulunan İnoksan’ın CEO’su Gürhan Akdoğan, Türk iş dünyasının    içinden geçtiği süreci bu sözlerle özetliyor. Kendisi gibi çok sayıda sanayici ve CEO’nun da şaşkın olduğunun altını çiziyor. 17 Aralık’ta başlayan sürecin üzerinden neredeyse 1,5 ay geçti.

Dolar ve Euro her gün yeni tarihi zirvelerine ulaşıyor. Borsa ise hala 70 bin psikolojik sınırının altında. Bu ortamda 2014 yatırım planlarının ne kadar etkilendiğini ortaya koymak için hem CEO Club üyeleri arasında bir anket gerçekleştirdik hem de onların son değerlendirmelerini aldık.~
CEO Club üyesi 139 yöneticinin katıldığı ankete göre CEO’ların yüzde 61,2’si yatırımlarını ertelemeyi ya da durdurmayı düşünüyor. Yatırımlarını erteleyenlerin ise yüzde 31,1’i yatırımı yeniden devreye alacağı tarihi belirsizlikten dolayı kestiremiyor.

Ayrıca ertelenen yatırımların ilk sırasında da asla ertelenmeyen yatırımların başında da insan kaynağı alımı geliyor. Hepsi bu kadar değil... Anket, son yaşananların iş dünyasına büyük etki yaptığını, bazı grupların hızlı aksiyon aldığını ortaya koyuyor.

İLK ERTELENEN İNSAN
Capital Dergisi’nin CEO Club üyeleri arasında gerçekleştirdiği anketin sonuçlarına göre mevcut ortamda CEO’ların yüzde 61,2’si yatırımlarını durduracağını ya da erteleyeceğini söylüyor.

Yatırımları ertelemeyi planlayan CEO’ların aldıkları önlem listesinde ilk sırada yüzde 16 ile “insan kaynağı alımını durdurma” yer alıyor. Bu CEO’lardan biri olan Fransız içki devi Pernod Ricard’ın Türkiye genel müdürü Selçuk Tümay, “Yeni insan kaynağı alımı ve yeni ürün lansmanı planlarımızı erteledik” diyor.

Tümay, politik ve ekonomik belirsizlikler, kurlardaki istikrarsızlık nedeniyle yatırımlarını erteleme kararı aldıklarını ifade ediyor: “Marka yatırımlarımızı azaltmakla beraber tamamen durdurmayı düşünmüyoruz, Ertelediğimiz yatırımları ise en erken 2015 yılında tekrar devreye almayı değerlendireceğiz.”

İnoksan Mutfak CEO’su Gürhan Akdoğan da ilk olarak yeni insan kaynağı alımını durdurduklarına dikkat çekiyor, İlk çeyrekte insan kaynağı alımında beklemeye geçeceklerini ama sonrasında yine hedef bütçeleri içinde kalmak üzere uygulamalara devam edeceklerini vurgulayan Akdoğan, şöyle devam ediyor: “Yeni ürün çalışmalarımızı durdurmayacağız.~
Fuarlar ve pazarlama faaliyetleri yanı sıra, yurtdışı hedef pazarlara ulaşma faaliyetleri başta olmak üzere ürün lansmanlarında da kısıtlamaya gitmeyeceğiz.  Uzun vadeli ve büyük yatırımları beklemeye alırken kesinlikle AR-GE ve teknik işbirliklerimizin geliştirilmesi ile ihtiyaç olan teknolojik yatırımları durdurmayı düşünmüyoruz.

Ertelediğimiz konularla ilgili olarak yerel seçimler sonrası ve olası bir erken seçim kararının belirlenmesinden sonra yani 2014’ün ilk çeyreği sonrası harekete geçmek doğru olacaktır.”

POLİTİK ERTELEME
CEO’ların yüzde 61,2’si yatırımlarını ertelediğini ya da durdurduğunu belirtiyor, Peki bu ertelemenin en önemli sebepleri neler? Yeniden harekete ne zaman geçecekler? Ankete katılan CEO’lar, ertelemeye en önemli gerekçe olarak “Politik belirsizlik ve seçimleri” gösteriyor, CEO’ların yüzde 31,2’si bu görüşü ortaya koyuyor.

Yatırım ertelemeye gösterilen en güçlü ikinci gerekçe ise CEO’ların yüzde 24,4 ağırlık oranıyla fikir birliği ettiği “ekonomik belirsizlik”. Döviz kurlarındaki önlenemeyen yükseliş ise yanıtlardaki yüzde 22,1 ağırlık oranıyla yatırım erteleme kararının en güçlü 3’üncü nedenini oluşturuyor.

Yine aynı anketin sonuçlarına göre, ertelenen yatırımların harekete geçmesi için CEO’lar ilk randevuyu yerel seçimlerden sonraya veriyor. Yatırımlarını ertelediklerini bildiren CEO’lardan yüzde 23,8’i harekete geçmek için 2014’ün ikinci çeyreğini düşünürken, yüzde 14,3’ü ise 2014’ün 3’üncü çeyreğini bekleyecek.

Yatırım erteleyenler arasında harekete geçmek için 2015’i bekleyenler bile var. Bunların oranı yüzde 14,1’i buluyor. Cumhurbaşkanlığı seçimini beklemeyi tercih edenler de yüzde 11,9’luk bölümü oluşturuyor. Ancak, büyük çoğunluk, yani erteleme kararı alan CEO’ların yüzde 31,1’i “Şu an önümü göremiyorum, harekete geçmek için kesin bir tarih yok” diyor.

VeriFone Güney Avrupa, Rusya, Ortadoğu ve Kuzey Afrika Başkanı Bülent Özayaz da yatırımları yeniden devreye almak için yerel seçimlerin sonuçlanmasını bekliyor. Özayaz, politik belirsizlik ve seçimleri, yatırımlarını ertelemelerinin en önemli nedeni olarak gösteriyor.~
Aydınlı Grup CEO’su Ahmet Said Kavurmacı ise durdurduğu yatırımlarını en erken 2015’te devreye alabileceğini belirtiyor. Kavurmacı, “Politik belirsizlik, kurlardaki hareket ve ekonomideki sorunlar nedeniyle yatırımları beklemeye aldık” diye ekliyor.

DURMAYANLAR DA VAR...
2014’te büyümeden taviz vermek istemeyenler yatırımlarını da ertelemiyor. Ankete göre CEO’ların yüzde 38,8’i, yatırımlarını ertelemeyi ya da durdurmayı düşünmediklerini ifade ediyor.

Carrefoursa Genel Müdürü Mehmet Nane bu isimlerden biri. Nane, 2014 yılında ertelemeyi planladıkları herhangi bir yatırımlarının olmadığını ve planladıkları şekilde yollarına devam edeceklerini söylüyor:

“Altyapıya ve büyümeye yönelik yatırımlarımızı ne olursa olsun durdurmayı ya da ertelemeyi düşünmüyoruz. İnsan kaynaklarına ve BT'ye yapacağımız yatırımlarla mağaza açma ve iyileştirme yatırımlarımızı da durdurmayacağız.”

Yatırıma devam edeceğini açıklayan bir diğer yönetici olan Hayat Kimya Genel Koordinatörü Prof. Dr. Orhan İdil, 2014 yılı için önceden koydukları yatırım hedeflerini temkinli bir şekilde devam ettirmeyi planladıklarını söylüyor ve şöyle devam ediyor:

“Bu yılın sonunda Rusya’daki kağıt fabrikası yatırımımızı faaliyete geçirip, temeli geçtiğimiz yıl atılan Mersin kağıt fabrika yatırımımızı sürdüreceğiz. Hayat Kimya için yurtiçinde 813 ve yurtdışında 800 olmak üzere toplam 1.613 personeli kadromuza katmayı hedefliyoruz.” LC Waikiki Yönetim Kurulu Başkanı Vahap Küçük de yatırım ertelemeyenler arasında. Küçük, 2014’te özellikle yurtdışında büyümeyi hızlandıracaklarını ve toplamda 65 yeni mağaza açacaklarını söylüyor:~
“2014 için perakende alanında yatırımlarımız, ağırlıklı olarak yurtdışında olmak üzere devam edecek, Yeni ülkelerde mağaza, teknoloji, AR-GE ve lojistik yatırımları yapacağız, İç piyasada da mevcut mağazalarımızı yenileme ve genişletmeyi sürdüreceğiz, Yine teknoloji, lojistik ve insan kaynakları alanında yatırımlarımız devam edecek.”

ASLA DURMAYACAK YATIRIMLAR
Bu kadar ertelemenin olduğu bir ortamda bazı şirketler, “Ertelenmeyecek” ya da “Durdurulama-yacak” kadar önemli yatırımları olduğunun da altını çiziyorlar. Yatırımlarını ertelemeyeceğini söyleyen CEO’ların yanıtlarındaki yüzde 23,2 ağırlığıyla insan kaynağı alımı “kesinlikle vazgeçilemez” listesinin başında yer alıyor. Onu yüzde 19,7 ağırlıkla yeni ürün lansmanı ve relansmanı izliyor...

Asla vazgeçilemeyecek listesinin üçüncü sırasında ise yanıtlardaki yüzde 12,7 ağırlıkla kapasite artırımı ve çevre yatırımları geliyor. Örneğin Starpet Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Murat Okalin, her şeyin planladıkları şekilde devam ettiğini dile getiriyor. Okalin, “Hızlı bir şekilde devam eden dolum tesisi projemizi tamamlayacağız. Büyük-şehirlerde merkezi lokasyonlarda istasyon açma projemizi de kararlılıkla sürdüreceğiz.”

Metro Toptancı Market Genel Müdürü Kubilay Özerkan da “Metro’nun Türkiye’ye inancı tam. Met-ro’nun odak olarak belirlediği ilk 8 ülke içinde yer alıyoruz. 24 yıldır olduğu gibi önümüzdeki dönemde de yatırımlarımız aralıksız devam edecek” diye konuşuyor. Özerkan, 2014’te 3 yeni mağaza açarak yatırımlarından vazgeçmeyeceklerinin altını çiziyor.

Kastamonu Entegre Genel Müdürü ve Hayat Holding Ağaç Grubu Başkanı Haluk Yıldız ise asla vazgeçmeyecekleri yatırımları şu sözlerle açıklıyor: “Rusya Federasyonu / Tataristan MDF tesisimizin 2014 yılının 2’nci çeyreği başında devreye girmesini planlamaktayız. Ayrıca mevcut tesislerde modernizasyon ve katma değerli ürün üretmeyle ilgili küçük projelerimiz var.”~

FIRSATA ÇEVİRME PLANI
Türk iş dünyası aslında bugüne kadar pek çok kriz atlattı. Hatta krizleri fırsata çevirme kültürü bile oluştu. Bu nedenle içinden geçilen bu süreci de fırsat olarak değerlendiren iş insanları var. Örneğin, Bürotime Yönetim Kurulu Başkanı Hüseyin Tosunoğlu bu isimlerden biri.

“Her sıkıntılı dönemin iyi analiz edilip yönetildiğinde fırsata çevrilebileceğini veya en az zararla atlatılabileceğini biliyoruz. Bunu çok yoğun geçen ve bize sektördeki konumumuzu kazanmamızı sağlayan mevcut deneyimlerimizden öğrendik” diye konuşan Tosunoğlu, üretim tesislerinin kapalı alanını 24 bin metrekare genişletmekten vazgeçmeyeceklerini ifade ediyor:

“Satış kanallarımızı konsept mağazalara dönüştürerek kullanıcılara daha yakın olmak istiyoruz. 2014 yılında 20-25 bayi için bu yeniliği planlıyoruz. 2015’te yüzde 15 büyüme ile 100 milyon TL ciro barajını aştıktan sonra halka açılmayı planlıyoruz.” Erkunt Traktör Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Zeynep Erkunt Armağan da hiçbir yatırımlarını ertelemediklerini belirtiyor ve ekliyor:

“Yan sanayiden aldığımız önemli komponentleri üretebilmek için başlattığımız yeni tesis yatırımı devam ediyor. Buna bağlı olarak istihdamın artması planımızı da ertelemedik. Mart ayına kadar kadro tamamlanmış olacak. 2 yeni ürünümüzün tasarımı devam ediyor. Bu ürünlerin lansmanı mart ve eylül ayında yapılacak.

Yurtdışı marka tanıtım yatırımlarımızı aksatmak bir yana bu ay bütçe revizyonuna giderek yüzde 50 oranında artırdık. Çünkü, ihracatın, ülke krizdeyken önemli bir çıkış kapısı olduğunu düşünüyorum.” Papağan Kuruyemiş Genel Müdür Yardımcısı Ali Murat Çakan da kurdaki değişimin de katkısıyla, ihracatta çok ciddi büyüme gerçekleştirmeyi hedeflediklerini belirtiyor. ~
EBRU ÖZDEMİR / LİMAK YATIRIM YÖNETİM KURULU BAŞKANI
“GELİŞMELERİ İZLİYORUZ ERTELEME PLANIMIZ YOK”
DEVAM EDİYORUZ
2014'te ertelemeyi ya da durdurmayı planladığımız bir yatırımımız bulunmuyor. Gelişmeleri yakından takip ediyor ve iş planlarımıza uygun olarak çalışmalarımıza devam ediyoruz. Faaliyet gösterdiğimiz tüm sektörlerde büyümeye, kapasite artırımlarına ve yeni yatırımlarımıza devam etmeyi öngörüyoruz.

ENERJİDE FIRSATLAR
Enerji faaliyetlerimizde ideal portföy büyüklüğüne ulaşmak için mevcut tesis yatırımlarımızı gerçekleştirirken yeni yatırım fırsatlarını da takip ediyoruz. Enerji üretim portföyümüzdeki 3 HES ve 1 jeotermal santral yatırımlarımıza devam edeceğiz. Hamitabat Doğal Gaz Çevrim Santrali'ni 450 milyon Euro tutarında yatırım yaparak. 1,200 megavat gücünde Türkiye'nin en modern ve verimli doğalgaz santrallerinden birine dönüştürmeyi hedefliyoruz.
KAPASİTE ARTACAK
2014 yılı içinde Trakya ve Balıkesir Çimento fabrikalarımızdaki kapasite artışı ve yeni hat yatırımlarını tamamlayacağız. Ortaklarımızla birlikte İstanbul Yeni Havalimanı ve Ankara Hızlı Tren Garı yatırımlarımızla ilgili hazırlık çalışmalarımızı yapıyoruz.

Sabiha Gökçen'de, 2'nci paralel pist projesini 2014 içinde hayata geçireceğiz. LimakPort İskenderun Limanı'nda yıllık kapasitemizi 1,3 milyon TEU'ya ulaştıracağız, Nihai konteyner elleçleme kapasitemizi yıllık 3 milyon TEU'ya ulaştırmayı hedefliyoruz.

TURİZM VE GIDA
Bugün 8 oteli ile Türkiye'nin ilk 5 otel zincirinden biri olan Limak Turizm Grubu olarak, yeni yatırım fırsatlarına her zaman bakıyoruz. Kıbrıs'taki Limak Babylon Deluxe Hotel'in inşaatına devam ediyoruz, Tarsus'da bir de golf oteli projemiz var. Gıda sektöründeki temsilcimiz Limkon'un Adana'daki fabrikasında ise 5 milyon Euro ile başlayıp 20 milyon Euro tutarına tamamlayacağımız hat yatırımı ile ilgili hazırlıklarımızı yapıyoruz.~
TEKFEN’DEN DEV YATIRIMLAR
TARIMA 300 MİLYON DOLAR
Tekfen Holding ve şirketleri 2014'te yatırıma ara vermeyecek, Tekfen Tarımsal Sanayi Grubu adına konuşan Toros Tarım Yönetim Kurulu Başkanı Esin Mete, yatırım planlarını şöyle aktarıyor: “Yatırımlarımızı uzun vadeli stratejik hedeflerimize ulaşmayı ve bu yönde hammadde tedariğindeki ithalat bağımlılığını azaltmayı amaçlayarak gerçekleştiriyoruz.Türk çiftçisinin sonbahar ekim döneminde yoğun olarak kullandığı DAP'ı ve kompoze gübre üretiminde gerekli ara maddeyi imal etmek ve üretim maliyetlerini düşürmek için Samsun'da 300 milyon dolar yatırım yapıyoruz.

İKİ PROJEYE 470 MİLYON DOLAR
Tekfen Emlak Geliştirme Grubu da 2014'te dev yatırımlara imza atacak, Tekfen Holding CEO'su Osman Birgili, bu projeleri şöyle aktarıyor: “2014 yılında, Tekfen payına düşen toplam yatırım değeri 470 milyon dolar mertebesine ulaşan iki büyük projeye başlıyoruz, İstanbul'daki büyük çaplı konut projesi, Esenyurt'un ulaşım açısından en merkezi noktasında 57 dönüm arazi üzerinde yer alıyor, İnşaat çalışmalarına ocak ayında başlayacağız, 2016 yılının ikinci çeyreğinde tamamlamayı planlıyoruz.

İZMİR’E GAYRİMENKUL
Tekfen Emlak'ın yıl içinde başlayacağı ikinci büyük yatırımı ise Rönesans Gayrimenkul Yatırım ile ortak olarak hayata geçireceği, İzmir'in en önemli yerleşim alanlarından Karşıyaka, Konak ve Bornova semtlerinin kesişim noktasında yer almakta, Yaklaşık 40 bin metrekarelik alan üzerinde 300 adet rezidans, ofis ve alışveriş merkezinin yer alacağı proje 131 bin metrekare satılabilir / kiralanabilir alana sahip olacak.