Devlerin yol arayışı

Risklerin yükseldiği, iç talebin daraldığı ve işsizliğin tırmanışa geçtiği yılda, Türkiye’nin dev grupları büyümede vites küçülttü. Yeniden atağa geçmek için tüm umutlarını 2020’ye bağladılar. Ancak beklentilerin ötesinde iyi başlayan yılda, COVID-19 salgınıyla mart ayından itibaren dengeler altüst oldu. Özel sektörün amiral gemisi dev şirketler, tüm planlarını revize etti. Yeni dönemi anlamaya çalışırken odaklarını ve hedeflerini de değiştirdiler.

Nilüfer Gözütok Ünal

ngozutok@capital.com.tr

Haziran ayı sayısından

2019 zor bir yıldı. Tekrarlanan yerel seçimler, Amerika ile zaman zaman yükselen tansiyon, Suriye ve Doğu Akdeniz’deki önemli siyasi gelişmeler, Türkiye’nin risk priminin yüksek seyretmesine neden oldu. Bir önceki yıl kur ve faiz şokunun şirket bilançolarında yarattığı tahribatın etkileri yıl boyunca yaşanmaya devam etti. Bunun sonucunda yatırımlar azaldı, işsizlik arttı, yurt dışındaki ekonomik yavaşlama ihracatı da negatif etkiledi. Yıl içinde Türkiye ekonomisi ilk iki çeyrek küçüldükten sonra son çeyrekteki yüzde 6’lık büyümenin etkisiyle yılı yüzde 0,9 büyümeyle kapattı. Tüm ekonomilerin en hassas karnı olan genç işsizliği yüzde 25’e çıktı. CEO Ajanda 2020 toplantısında 2019’u değerlendiren Eczacıbaşı Topluluğu CEO’su Atalay Gümrah, 2019’un, belirsizlikleri yönettikleri bir yıl olarak geçtiğini söyledi ve ekledi: “Dünyada da öngörülebilirlik son derece azaldı. Çeyreksel, aylık tahminlerle yoğun bir yıl geçirdik.” Zorlu Holding CEO’su Ömer Yüngül de, “2019 her şeyiyle zor geçti. Şirket olarak mevcut hayatı devam ettirecek yatırımlar dışında fazla bir şey yapmadık, erteledik” diye konuştu. Türkiye’nin en büyük grupları arasında yer alan 36 grubun 2019 finansal performansına baktığımızda aslında tablo daha net ortaya çıkıyor. Bir önceki yıl yani 2018’de 41 gruptan 34’ü çift haneli büyürken bu yıl araştırmamıza katılan 36 gruptan 25’i 2019’da çift haneli büyüme gösterdi. 2018 yılında Türkiye’nin en büyük grupları Koç Holding, yüzde 44,9, Sabancı Holding yüzde 32, Yıldız Holding yüzde 27,7 büyürken, 2019 yılında Koç Holding’in büyümesi yüzde 7,2, Sabancı Holding’in yüzde 10,3, Yıldız Holding’in de yüzde 14,8 seviyesinde gerçekleşti. 

HIZLILARIN SIRRI

Geçtiğimiz yıl zorlu ortama rağmen yüksek büyüme rakamlarına ulaşan gruplar da oldu. Yıldızlar Yatırım yüzde 36,7, LC Waikiki yüzde 33,7, Limak yüzde 29,1, Indeks yüzde 28,8, Rönesans yüzde 28,1, Global Yatırım Holding yüzde 27,7 ve Tosyalı Holding yüzde 27,4’lük ciro büyümesi yaşadı. Aslına bakılırsa bu hızlı büyümelerin bir kısmı TL kur farkından kaynaklandı. Örneğin Tosyalı Holding’in 2018’de 3,7 milyar dolar olan cirosu 2019’da 4 milyar dolar olarak gerçekleşti. Rönesans Holding’in de 2018’de 4,9 milyar dolar olan cirosu 2019’da 5,3 milyar dolara ulaştı. Böylelikle dolar cinsinden Tosyalı’nın 2019 büyümesi yüzde 8,1 iken Rönesans’ın da yüzde 9,1 oldu. Peki hızlılar nasıl büyüdü? 2019’da grupları en çok iç talepteki daralma zorlarken büyüyenlerin yurt dışında üretim gücü yüksek olan şirketler olması dikkat çekici. Yurt dışı yatırımlarına devam eden, yeni sektörlere girerek ivme kazananlar da büyümede önemli bir performans sergilemiş görünüyor. 3 kıtada 25 farklı tesiste üretimini devam ettiren Tosyalı Holding’in yönetim kurulu başkanı Fuat Tosyalı, Türkiye’nin yurt dışında en hızlı büyüyen şirketi unvanıyla yatırımlara devam ettiklerini söylüyor. 2019’un kendileri için yatırım ve büyüme yılı olduğunu dile getiren Tosyalı, “Yılı, yurt dışı yatırımlarımız da dahil 4 milyar dolar ciroyla kapatırken, global demir çelik şirketleri arasında dünyada ilk 10’daki yerimizi daha da güçlendirdik” diyor. Yıldızlar Yatırım Holding Yönetim Kurulu Üyesi Hakkı Yıldız, büyümeye devam ettikleri geçtiğimiz yılda kendileri için en önemli konunun demir çelik sektörüne yaptıkları yatırım olduğunu ifade ediyor. Yıldız, “Sektörlerimizin yanına demir çeliği de ekledik. Bu alanda hızlı büyümemizi sürdürüyor, yurt içinde ve yurt dışında çok önemli yol kat ediyoruz” diye konuşuyor. 

BÜYÜMENİN ADRESİ

2019’da tüm grupların odağında aslında kârlılık vardı. Nurol Holding CFO’su Kerim Kemahlı, savunma sanayi ile madencilik sektöründeki ciro artışları sayesinde ve gelirlerinin ağırlıklı döviz kaynaklı olması nedeniyle 2019 yılında ciro ve FAVÖK hedeflerini yakaladıklarını söylüyor. “Kur farklarından dolayı kaydettiğimiz kur farkı zararlarına rağmen 2019 yılını yaklaşık 157 milyon TL konsolide net kâr ile kapattık. 2019’un yüksek faiz ortamında birinci hedefimiz yılı net kâr ile kapatmaktı ve bunu başardık” diyor. Indeks Grubu da 2019 yıl başında yüzde 10 büyüme öngörürken konsolide cirosunu yüzde 28 büyüttü. Beklentinin üzerinde gerçekleşen büyümenin nedenini grubun genel müdürü Banu Sürek, şöyle açıklıyor: “Büyümenin temel nedeni, son çeyrekte özellikle sektörün perakende tarafından gelen yüksek talep oldu. Diğer yandan 2019 yılında da nakit akışımızı sağlıklı bir seviyede sürdürebilmeyi ve daha da önemlisi bayilerimizin nakit akışına bir miktar destek olabilmeyi önceliklendirdik.” Global Yatırım Holding Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Kutman, yüzde 27,7 büyüyerek kapattığı 2019’u, küresel büyüme stratejileri paralelinde birçok adım attıkları bir yıl olarak tanımlıyor. Bütün iş kollarının büyüme gösterdiğini ancak en iyi performansı sıkıştırılmış doğalgaz (CNG) ve liman işletmeciliğinin ortaya koyduğunu belirten Kutman, sözlerini şöyle sürdürüyor: “2019’da piyasalarda yaşanan dalgalanmalar nedeniyle büyüme, kârlılık ve verimlilik hedeflerimizle birlikte, likidite ve borçluluk yönetimine her zamankinden daha fazla önem verdik. Dengeli portföy yapımız, güçlü ihracat performansımız, etkin bilanço ve risk yönetimi anlayışımız finansal sonuçlarımıza olumlu yansıdı.” 

2020 PLANI

2020 tüm grupların beklentileri yükselttiği bir yıl olarak başladı. Ancak pandemi etkisiyle birlikte tüm planlar altüst oldu. Bugün çok az grup 2020 sonuna dair bir büyüme hedefinden söz edebiliyor. TAV CEO’su Sani Şener de yıla güçlü bir giriş yaptıklarını söylüyor. İlk iki ayda dış hat yolcuların yüzde 13 arttığını belirten Şener,“Ancak COVID-19 salgınıyla birlikte mart ayından itibaren yolcu trafiği durma noktasına geldi. Bu gelişmelerden ve süregelen belirsizlikten dolayı şu an 2020 için hedef koymamız mümkün görünmüyor” diyor. Sarkuysan Yönetim Kurulu Başkanı Hayrettin Çaycı, yıl başında 2020 hedeflerinin 2019 yılı seviyesinde bir realizasyon olduğunu ancak ilk 2 ayda bu hedefin gerisinde kaldıklarını ifade ediyor. “Bu yıl çok belirsizlik var, büyümeyi öngöremiyoruz” diye konuşuyor. Öte yandan belirsizliğe rağmen büyüme beklentisini rakamlarla ifade eden gruplar da var. Özdilek Holding CEO’su Sertaç Ünal, 2020’ye yüzde 19 büyüme hedefiyle girdiklerini belirtiyor. İlk ayın ve martın ilk yarısının çok iyi geçtiğini ifade eden Ünal, “Ancak salgınla hedeflerimizi revize etmek zorunda kaldık. Yılı yüzde 3-5 arası büyümeyle kapatacağımızı öngörüyoruz” diyor. İnci Holding Yönetim Kurulu Başkanı Neşe Gök de bu yıl yüzde 12 büyüme hedefleri olduğunu açıklıyor. Gök, büyüme yaklaşımlarını şöyle ortaya koyuyor: “Biz bu sürece temkinli bir iyimserlikle bakıyoruz. Hedef pazarlarımızdaki kademeli çözülmenin haziran ayında gerçekleşeceği öngörümüzle yılın bütününe yönelik gerçek resmin de haziran ayında netleşeceğini düşünüyoruz. Bu nedenle daha net bir tabloyla revize planımızın da ikinci çeyrek sonunda şekillenmesini hedefliyoruz.” Turkcell Genel Müdürü Murat Erkan da bu yıl için gelir hedeflerini yüzde 10-12 olarak güncellediklerini paylaşıyor. 

KRİTİK ÖNCELİK 

Tüm dengelerin değiştiği bu belirsiz dönemde grupların odakları da değişti. İstisnasız tüm devler, işin devamlılığını sağlamaya ve verimliliğe odaklanıyor. Yaşar Holding CEO’su Dr. Mehmet Aktaş, bu zor dönemde, işin devamını sağlamanın, bununla birlikte piyasa risklerini gözetmenin, operasyonlarında yeni çalışma düzenine göre verimliliği sağlamanın en öncelikli konuları olduğunu söylüyor. Akkök Holding CEO’su Ahmet Dördüncü, salgın nedeniyle üretime verilen aranın ekonomik açıdan durgunluğa yol açarken özellikle nakit akışını gözle görülür oranda kesintiye uğrattığına dikkat çekiyor. Dördüncü, bu dönemdeki yaklaşımlarını şöyle paylaşıyor: “Böylesi zorlu bir ortamda temkini elden bırakmadan, kontrollü ve dengeli bir stratejiyi devreye aldık. Ana sektörlerimize odaklanmaya devam ederken sürdürülebilirliğe ve rekabetçiliğe öncelik vereceğiz.” Kastamonu Entegre Grup CEO’su Haluk Yıldız’ın önceliği, mevcut tesislerini yeni yatırımlarla maksimum kapasitede çalıştırmak, yurt dışı pazarlardan elde ettiği ciroyu artırmak. Yıldız, “Dünya pazarlarını takip ederek büyüme fırsatlarını değerlendirmeye devam edeceğiz” diyor. Arkas Holding CEO’su Önder Türkkanı, Mart 2020’den itibaren oluşan koşullarda bütçe, ciro, kârlılık gibi kavramların artık ikincil derecede önemli olduğunu dile getiriyor. Türkkanı, sözlerine şöyle devam ediyor: “Odaklanılması gereken esas unsur bu koşullarda gösterilebilecek direnç kapasitesi. Bu kapasite sadece bilanço rakamlarıyla tanımlanamaz. İnsan kaynağı sermayesi ve yönetim kabiliyetiyle birlikte bütüncül bir direnme gücünü ifade eder. Bizim bu yıl hedefimiz filomuzla, liman hizmetleri ve lojistik faaliyetlerimizle ülke dış ticaretine azami desteği sürdürmek.” 

YENİ FIRSATLAR

Her ne kadar belirsizlik sürse ve öncelikler değişse de devler yine yatırım yapmaktan ve satın alma fırsatlarını değerlendirmekten vazgeçmeyecek gibi görünüyor. TAV CEO’su Sani Şener, salgın sonrası için yurt dışında yeni büyüme fırsatlarını izlemeyi sürdürdüklerini söylüyor. “Tüm dünyada finansal ve operasyonel yetkinliklerimize uygun fırsatları değerlendirmeye devam ediyoruz. Afrika ve Balkanlar’da yeni projeleri takip ediyoruz” diyor. Indeks Grup Genel Müdürü Banu Sürek, teknoloji sektörünün daha bakir olduğu uluslararası coğrafyalarda oluşabilecek tüm satın alma ve yatırım fırsatlarına açık olduklarını ifade ediyor. Turkcell Genel Müdürü Murat Erkan, yakın coğrafyalarla her zaman ilgili olduklarını belirtiyor. “Son olarak Digicel iş birliği ile Karayipler bölgesinde 30’dan fazla ülkeye açılmaya hazırlanıyoruz. Önümüzdeki dönemde dijital servislerimiz, farklı ülkelerde operatörlerle yapacağımız yeni iş birlikleri ile daha da yaygın şekilde kullanılacak” diyor. Sanko Holding Yönetim Kurulu Başkanı Zeki Konukoğlu, nakit akışı yönünden son derece rahat olduklarının altını çiziyor, her an önlerine çıkabilecek satın alma dahil fırsatları değerlendirme niyetinde olduklarını açıklıyor. Konukoğlu, “Yatırımların dağılımına gelince bu yıl enerji yatırımına ağırlık vermiş durumdayız. Buna ek olarak tekstil ve çimentoda kapasite artışı ve yenileme yatırımlarımız var” diye ekliyor. Tosyalı Holding de yatırımlara devam ediyor. Tosyalı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Fuat Tosyalı, Tosyalı’nın Afrika’daki yeni yatırım noktasının Angola olacağını, burada yatırım hazırlıklarına devam ettiklerini belirtiyor. “Türkiye’deki yatırımlarımızı da aralıksız sürdürüyoruz. İskenderun 2’nci Organize Sanayi Bölgesi’nde (OSB) yeni çelik yatırımı için düğmeye bastık. 1 milyar dolarlık bu yatırıma bu yıl başlıyoruz” diyor. 

5 YILLIK ROTA 

Dev grupların önümüzdeki 5 yıla dair hedeflerine gelince… Indeks Grup Genel Müdürü Banu Sürek, mevcut kontrat sayılarını markalarla uzun vadeli iş birliği yaparak artırmak istediklerini söylüyor. “Finansal büyüklük olarak Avrupa’daki en büyük beş distribütör arasına girmek hedeflerimizden bir tanesi” diye konuşuyor. Nurol Holding CFO’su Kerim Kemahlı, gelecek 5 yılda inşaatın toplam grup cirosundaki payının düşeceğini açıklıyor. “Bugün inşaat faaliyetlerinin grup cirosunda yüzde 50 olan payı gelecek 5 yılda yüzde 40’ın altına düşecek. Ancak bu durum inşaat alanında küçülmeden ziyade diğer alanlardaki büyümeden kaynaklanacak. Yıllık 1,6 milyar dolar olan ciromuzu 5 yıllık dönemde en az 2 kat artırmayı hedefliyoruz” diyor. Yaşar Holding CEO’su Dr. Mehmet Aktaş, 5 yılda, başta ana iş kolları olan gıda, içecek ve boya olmak üzere, faaliyet gösterdikleri tüm alanlarda sektörlerin üzerinde büyüme hedefleri olduğunu ifade ediyor. Son 5 yılda önemli yatırımlar gerçekleştirdiklerini hatırlatan Aktaş, “Yurt içi ve yurt dışı pazarlarda sürdürülebilir ve kârlı büyüme, yeni pazarlar yaratma ve bulunduğumuz pazarlarda derinlemesine büyüyerek marka ve ürünlerimizi daha çok tüketiciye ulaştırma hedefimizi her zaman koruyoruz” diye konuşuyor. İnci Holding CEO’su Neşe Gök, markalarını yurt dışına taşımak amacıyla Avrupa öncelikli olmak üzere uluslararası pazarlarda yatırım yapmayı hedeflediklerini dile getiriyor. Gök, “Yeni yatırımlar için otomotiv, enerji depolama, yenilenebilir enerji, otel ekipmanı ve teknoloji alanları başta olmak üzere inorganik bir büyüme stratejisi uygulamayı planlıyoruz” diyor.