Eleştiriyle beslenenler

Özlem Aydın Ayvacı

oaydin@capital.com.tr

Profesyonel yönetim anlayışı her dönem değişiyor. Yeni dönemin bu anlamda en büyük gerçeği ise “eleştiri” kaldıran liderlerin profesyonel hayatta ön plana çıktığı yönünde. Şirket yöneticilerinin çoğu da bunun bilincinde. Bu nedenle sert eleştirileri şirketlerinin sürdürülebilirliği açısından kritik görüyor, olabildiğince bu eleştirilerden faydalanmaya çalışıyorlar. Her birinin sert eleştiri aldığı kişi ise farklılık gösteriyor.

Örneğin İnci Deri Yönetim Kurulu Başkanı Ali Murat Kızıltaş, kendisini en sert şekilde eşi Ela Kızıltaş’ın eleştirdiğini söylüyor. Karısının kendisinin çok sert baktığını ve bu nedenle kimsenin onu eleştiremediğini düşündüğünü belirtiyor. Kızıltaş’a göre bu gerçekten oldukça acımasız bir eleştiri. “İcra kurulu toplantılarımızda dinlerim, konuşmam. Başkaları konuşur en sonunda kararımı söylerim ama hemen eleştirirler, itiraz ederler. Bazen aklıma yatmasa da onların dediği olur. Yani icra kurulundaki herkes beni gayet güzel eleştiriyor” diye konuşuyor. Kızıltaş, özellikle gençlerden gelen eleştirilere fazlasıyla dikkat kesildiğini de ekliyor. Hayatında unutamadığı ve başlarda dikkate almadığı eleştiri öyküsünü ise şöyle paylaşıyor: “Kuzenim Ali Berk Tuncer, 23 yaşında şirkete girdi ve 3 yıl bizimle çalıştı. Amerika’da okumuştu. Geldi ve bana dedi ki ‘Sadece fiziksel mağazadan mal satmakla olmaz, internetten ayakkabı satmak gerekli.’ ‘Hadi ya! Türk insanı denemeden ayakkabı almaz’ dedim. Yine de bu eleştiriyi dinledim ve ona şans verdim. İlk defa İnci’nin internet sitesini kurdu, online satışa başladı. Orada önemli bir başarı elde ettik. Sonra Trendyol ve benzer şirketler kuruldu. Kendisinin hayali de Trendyol gibi bir site kurmaktı ama Trendyol çok ciddi büyüyünce kimsenin nefesi yetmedi. Orada gördüm ki insanlar yaşlanıyor, insanlar yaşlanınca fikirler de yaşlanıyor. Böyle olunca bazı şeyleri öngöremez hale geliyoruz. Bugün cironun yüzde 15’inin sanal kanallardan geleceğini öngörebiliyorsak bu Ali Berk sayesindedir.” 

GELİŞTİREN ELEŞTİRİLER 

Bazı eleştiriler muhatabını gerçekten değiştiriyor ve geliştiriyor. Bunu yaşayanlardan biri de Polat Holding CEO’su Baran Demir. Demir, iş yaşamında standartlara fazlı bağlı kalması ve aşırı risk almaması nedeniyle eleştiri aldığını dile getiriyor. Demir şöyle devam ediyor: “Örneğin 2000 krizinin olduğu yıllarda öğlen yemeği için asansöre bindiğimde personelime gülümseyip hatırını sordum. Kendisi de ‘Yöneticilerimizin güler yüzünü görmek ne kadar güzel’ dedi. O anda iş gerginliği nedeniyle personelimizle asık suratla temas kurduğumu fark ettim. Empati yaptım ve gerekli dersi aldım.” Sinpaş GYO Genel Müdürü Seba Gacemer, en çok eşinden ve patronu Avni Çelik’ten eleştiri aldığını söylüyor. Gacemer, unutamadığı ve kendisine katkı sağlayan eleştiriyi ise şöyle anlatıyor: “Başkanımız Avni Çelik, hazırlıksız olduğum bir konuda bazı rakamsal sorular sormuştu. Hepsini yanıtlayamadım. Bunun üzerine ‘İyi bir yönetici rakamlara hakim olmalı’ demişti. Ben de o günden beri her projemizde ‘Kaç dönüm alandayız, kaç konut geliştirdik, hangi ev tipinin salonu kaç metrekare’ gibi soruların önemli detaylarını çok iyi bilirim. Rakamsal motivasyonumu güçlendiren ve 3 boyutlu düşünebilme yetimi geliştiren bu deneyim, sayılar ve duygular arasındaki ilişkinin ruhuna da hakim olmamı sağlıyor.” Reeder Genel Müdürü Uygar Saral ise son dönemde çok işine yarayan bir eleştiriyi şöyle anlatıyor: “Son toplantımız sonrasında yönetim danışmanımız ‘Sözlerini çok uzatıyorsun, insanlar dağılıyor, bu da ortağının seni kesmesine sebep oluyor ve yönetim iradesi zayıf imajı yaratıyor’ dedi. O günden beri maksimum üç cümleyle kapatabileceğim konuşmalar yapmaya çalışıyorum. Bu eleştiri zamanımı çok daha iyi kullanmamı sağladı.” 

MÜŞTERİDEN GELEN UYARI

Ariş Yönetim Kurulu Başkanı Kerim Güzeliş, eleştiriye en açık patronlardan biri. On beş yıl önce bir müşterisinin eleştirisiyle hayatı olumlu anlamda değişmiş. Güzeliş, bu anısını şöyle paylaşıyor: “15 yıl kadar önce, işimizin çok yoğun bir gününde, yoğunluğun verdiği gerginlikle mağazada çalışanlara iş delege ediyordum. O sırada mağazada bir şirkette üst düzey yönetici olan bir müşterimiz de servis almaktaydı. Benim konuşmama şahit olmuştu. Daha sonra eşine aldığı tek taşın ölçüsü için beklerken biraz sohbet ettik. Sohbet sırasında az önceki gerginliğimi fark ettiğini, stresli olmanın sağlığa zararı olduğunu belirtti. Ben de defalarca anlattığım bir şeyin anlaşılmadığını belirterek durumu açıklamaya çalıştım. Kendisi ise belki onların anlamamasından çok anlatmamda bir eksiklik olabileceğini, belki duygu durumumun veya yorgunluğumun yansımalarının etkileri nedeniyle yanlış ifade edebileceğimi söyledi. İşte o konuşmanın ardından kendimi tekrar sorguladım. Gerçekten de iş yoğunluğunun psikolojime yansıdığını, beni stresli ve sabırsız hale getirdiğini fark ettim. Bu olay ve müşterimizin yapıcı eleştirisiyle birlikte verdiği tavsiye çok işime yaradı.” Güzeliş, bugünse aldığı her eleştiriyi armağan kabul ediyor. Her eleştiriden bir kazanç sağlamaya çalışıyor. En çok aşırı hoşgörülü olması ve taviz verdiği gerekçesiyle eleştiriliyor. Güzeliş, “İhmal, eksik, insani hata söz konusu olduğunda kestirip atmaktansa sorgulamayı, düzeltmeyi ve mümkünse onu kazanmayı tercih ederim. Bu özelliğimden dolayı sıklıkla eleştirilirim” diyor. 

“ÖNCELİKLE DİKKATE ALIYORUZ”

VİKO CEO’su Nusret Kayhan Apaydın, iş dünyasında aslında hiç kimsenin eleştirilmekten hoşlanmadığını düşünüyor. “Bu nedenle eleştirileri kabullenebilmek ve onlardan yararlanma yolunu seçmekten bahsetmek daha gerçekçi bir yönelim” diyor. Özel hayatında en çok eleştiriyi üniversite öğrencisi oğlu Burak’tan aldığını belirten Apaydın, şöyle açıklıyor: “Oğlum, Y kuşağı temsilcisi. İtiraf etmeliyim ki zaman zaman eleştirilerini tartışsak da çoğu zaman haklı olduğunu görüyor ve bazen açıktan bazen de çaktırmadan onun eleştirilerinden yararlanıyorum.” Apaydın, faydalandığı bir eleştiriyi ise şöyle hatırlıyor: “İlk yöneticilik yıllarımda mükemmelliyetçi yapım nedeniyle karar verme süreçlerinde zorlanıyordum. Üzerimde büyük emeği olan GE Aircraft Engines yöneticilerinden Amerikalı şefim Arthur Wrightson bunu fark ederek beni eleştirdi. ‘Vereceğin kararın yüzde 100 doğru olmasını bekleme, yüzde 51 eminsen yürü!’ dedi. Bu eleştiri ve tavsiye daha sonraki yıllarda bana ışık tuttu. Art’ı her zaman saygıyla anmama yol açtı.” Sarkuysan Yönetim Kurulu Başkanı Hayrettin Çaycı da özel yaşamında ailesinin iş yaşamında yönetici arkadaşlarının tatlı sert eleştirilerine hedef olan bir yönetici. En çok eleştirildiği konunun çok çalışkan olması olduğuna dikkat çekiyor. Çaycı, şöyle açıklıyor: “İş hayatında yöneticilerim bana ayak uydurmakta zorlanıyor. Özel hayatımda ise eve geç gitmek ve davetlere zaman zaman katılamayışım nedeniyle eleştiri alıyorum. Bu nedenle bir yakınımın nikahını kaçırmıştım. Eleştirildiğim yönlerimi düzeltmeye çalıştım. Mesela eve zamanında gitme alışkanlığı kazandım. Aşırı mükemmeliyetçi biri olduğumdan eleştirilere çok açık biri olduğum söylenemez. Eleştirilerden ders çıkarır, yalnız bunu kendime saklarım. Aynı konuda bir dahaki sefere dikkatli olurum.” 

“AYNA ETKİSİ YARATIYOR” 

Allianz Türkiye CEO’su Aylin Somersan-Coqui, özel yaşamında kendisini en çok ve en acımasızca eşinin eleştirdiğini söylüyor. İş hayatındaysa Allianz Türkiye’de açık kapı politikalarının olduğunu ve fikri olanın da, eleştirisi olanın da açıkça konuşabildiğini belirtiyor. Şirkette kapılar ve duvarların sadece birer sembol olduğuna değinen Coqui, “Biz yeni nesil sigortacılığın öncülüğüne soyunurken, eski nesil alışkanlıkları da geride bırakmaya hep beraber karar verdik” diye açıklıyor. Coqui’nin en fazla eleştirilen özelliklerine gelince… Eşi çok fazla çalıştığından şikayet ediyor. Ama bu konuda Coqui de eşine hak veriyor. Coqui, şöyle açıklıyor: “İkimiz de profesyonel hayatımızı yoğun bir tempoda yürütüyoruz. Bu tür eleştiriler çok doğal. İşte ise bazı ekip arkadaşlarım beni işin detayına ve derinine girmek istediğime dair eleştirirler. Bu arada bazen açık kapı politikamın da eleştirildiği olur.” Coqui, aldığı eleştirilerin kendisine olan katkıları hakkında ise şöyle düşünüyor: “İnsan eleştirildiğinde kendine bir ayna tutuyor. Eleştirinin türü ne olursa olsun, durup insanın kendisine bakması açısından çok kıymetli.” 

“ELEŞTİRENE GÜVENMEK LAZIM”

 Saran Holding Yönetim Kurulu Başkanı Sadettin Saran, özel hayatında kendisini en çok aile fertlerinin eleştirdiğini söylüyor. Eşi ve özellikle büyük kızı tarafından sert şekilde eleştirildiğini itiraf eden Saran, “Ben de onlara kulak vermeye gayret ederim” diyor. Saran, iş hayatındaysa güvendiği ve kendisine yakın kişilerden oluşan dar bir grubunun olduğunu söylüyor ve “Onlara da bir şey beğendirmek zordur. Net bir şekilde ‘Bu böyle olmamış, yanlış yapmışsın’ derler. Önemli konularda, kritik kararlarda onlardan geri dönüş almayı severim. Buna özen gösteririm” diye anlatıyor. Bir patron ve lider olarak karar olma konusunda esnek olduğunu söyleyen Saran, “Dediğim dedik olmayı tercih etmem. Sabah aldığım ve tebliğ ettiğim bir kararla ilgili, bir eleştiri gelirse ve aklıma yatarsa, hiç çekinmeden kararımı değiştirim, bundan da hiç gocunmam” diye devam ediyor. Kendisini en çok eleştiren kişi olan büyük kızının nelerini eleştirdiğini şöyle anlatıyor: “Sosyal medya hayatımıza yeni girdi. Sosyal medyada paylaştığım bir fotoğrafla, verdiğim bir mesajla ilgili özellikle büyük kızımdan çok acımasız eleştiriler alıyorum. Onlar bu işi bizden daha iyi bildikleri için farklı gözle bakabiliyorlar. Her yaptığım paylaşımdan sonra ‘Bakalım bu kez ne gelecek’ diye düşünüyorum.” 

GENEL MÜDÜRLERİ ELEŞTİRİYOR 

Doğanlar Yatırım Holding Yönetim Kurulu Başkanı Davut Doğan, eleştiriye açık olduğunu ve eleştirmeyi bir şirket kültürü haline getirdiklerini söylüyor. “Savaş odası toplantılarımızda ast üst rütbeleri kaldırıp işin gelişimi için herkes birbirini eleştirebilir. Beni en çok genel müdürümüz ile asistanım eleştirir” diye konuşan Doğan, en çok eleştirildiği konununsa hızlı karar vermesi olduğunu söylüyor. ODE Yalıtım Yönetim Kurulu Başkanı Orhan Turan, hem yapıcı eleştiriyi hem özeleştiriyi çok önemsediğini belirtiyor. Eleştirenden her zaman çözüm önerisi de beklediğini söyleyen Turan, “Sadece eleştirmek kolaycılıktır ama çözüm önerileriyle yapılan eleştiri ortak akıl yaratmak için en kullanışlı yoldur. Pisagor’un da dediği gibi ‘Ya susmak ya da suskunluktan daha kıymetli bir şey söylemek gerekir’” diyor. Turan, kendisini en sık eleştiren kişinin 20 yıldan fazla süredir birlikte çalıştığı genel müdürü Ali Türker olduğunu söylüyor.