Gider kısma operasyonu

Ayçe Tarcan Aksakal

[email protected]

Son yıllarda pek çok CEO ve iş insanının gündeminde bu konu, ilk sıralarda yer alıyor. Masrafları kısmak için enerji verimliliğinden dijitalleşmeye, kadroyu daraltmaktan daha az üretim yapmaya kadar farklı uygulamalar ön plana çıkıyor. Üretimde yerli tedarikçilere yönelip dış kaynak kullananların sayısı hiç de az değil. Yeni pazarlar belirleyip onlara özel ürünler üretmek de gider azaltıcı yöntemler arasında…

Kâr etmek için oynanabilecek tek bir alan var; o da operasyonel giderler.” Boyner Holding Yönetim Kurulu Başkanı Cem Boyner, artan maliyetlere karşı yapılması gerekeni bu sözlerle özetliyor. Gerçekten son dönemde rekabetin artması, dalgalı piyasa koşulları nedeniyle şirketler kârlılıkta büyük sıkışıklık yaşıyor. Şirketlerin çoğu çözümü, operasyon giderlerini kısmakta buluyor. Tüketicilerin hassasiyetinin artması nedeniyle şirketlerin kâr etmek için fiyatlarla oynayamaması da bu durumu tetikliyor. Çoğu şirket, müşterisine ekstra yük bindirmeden tasarruf etmeye çalışıyor. Bunu da tüm süreçlerini mercek altına alarak yapıyorlar. Özellikle son 5 yılda operasyonel giderlerde önemli bir düşüş yaşandığı görülüyor. Artan hammadde ve işçilik maliyetlerine rağmen operasyonel giderlerini 1-2 puan aşağı çekmeyi başaran şirketler mevcut. Bu şirketler ürün ve hizmet fiyatlarında büyük değişiklikler yapmadan pazardaki yerini koruyabiliyor. 

ZARAR ETTİRİYOR

Maliyet artışını, fiyat olarak tüketiciye yansıtamayan şirketler hızlı kâr kaybı yaşıyor. Bu nedenle yatırım dönemindeki az sayıdaki şirket hariç pek çok büyük grup kâr marjını artırmak için fiyatlara yüklenmek yerine operasyonel maliyetlerini kontrol altına almaya, verimlilik projeleriyle giderlerde tasarruf sağlamaya çalışıyor. “Maliyet artışını yansıtamadığımız için gayrimenkullerin tamamını zararına satıyoruz” diyen Tahincioğlu Yönetim Kurulu Başkanı Özcan Tahincioğlu, artan maliyetleri fiyatlara yansıtamadıkları için operasyonel giderleri aşağı çekmeye çalıştıklarını belirtiyor. Ariş Yönetim Kurulu Başkanı Kerim Güzeliş, dolar bazında yüzde 7-12 arasında artan maliyetleri yönetmek için işletme giderlerini azaltmayı hedeflediklerini belirtiyor. Little Caesars Genel Müdürü Banu Arıduru’nun da müşteriye zam yapamadıkları için operasyonel maliyetleri aşağı çekmek ajandasının en önemli maddeleri arasında yer alıyor. “Müşteri bir ürünü alırken başka bir ürünü de yanında daha uygun fiyatla sunarak operasyonel maliyetlerimizi aşağıya çekmeye çalışıyoruz” diyen Arıduru, bu konuda çapraz eğitimden yararlandıklarını söylüyor. Arıduru, şöyle konuşuyor: “Restoranlarda mutfak çalışanlarımıza çapraz eğitim vermeye başladık. Eskiden sadece pizza yapan kişiler, şimdi hem pizza yapabiliyor hem müşteriye ön tarafta hizmet verebiliyor ya da telefonlara bakabiliyor. Bu sayede çalışanların verimliliğini artırdık.” 

SEKTÖRLERE GÖRE ORAN NE?

Operasyonel maliyetlerin oranı faaliyet gösterilen sektöre ve şirkete göre değişiyor. Örneğin enerji sektöründe operasyonel maliyetlerin oranı yüzde 2-3 arasında değişirken bu oran araç kiralama sektöründe yüzde 40’lara kadar çıkabiliyor. Perakende sektöründe ise operasyonel maliyetlerin oranı ortalama yüzde 25’ler seviyesinde. Müşteri sayısı da operasyonel maliyeti etkileyen önemli unsurlar arasında yer alıyor. On binlerce abonenin olduğu elektrik tedariki işinde operasyonel maliyetlerin oranı yüzde 3’lere ve hatta özel tedarik şirketlerinde bunun da altına düşüyor. “Maliyetlerimiz abone sayımız arttıkça düşüyor” diyen Kolen Elektrik Genel Müdürü Uğur Karayurt, son 5 yılda operasyonel maliyetleri yüzde 2’nin altına düşürmeyi başardıklarını söylüyor. Bunu daha fazla teknoloji kullanarak ve daha butik çalışarak başardıklarını söyleyen Karayurt, “Eskiye göre daha memnun ve daha az insanla çalışıyoruz” diyor. Operasyonel giderlerin yüksek olduğu sektörlerden biri de inşaat ve gayrimenkul. Sektörde arsa maliyeti yüzde 50, inşaat maliyeti yüzde 30-35, operasyonel giderlerin oranı ise 15-20 arasında değişiyor. Sera Group CEO’su Ozan Şener, “İnşaat sektöründe kullanılan çoğu malzeme yurt dışından geldiği için maliyetler son dönemde aşırı arttı. Ancak giderlerdeki fiyat artışını talep artmadığı için satış fiyatlarına yansımadık” diyor. Şener, projelerinde doğru taşeronları bulup en doğru maliyet ve zamanda bitirebilmeye odaklanarak maliyetlerini azalttıklarına dikkat çekiyor ve “Son 2 yılda sektörde inşaat malzemelerinin yanı sıra işçiliğe de ciddi zam geldi. Operasyonel giderlerini fiyatlarına yansıtamayan inşaat şirketleri projelerini durdurmak ya da azaltmak zorunda kaldı” diye konuşuyor. 

5 YILDA BÜYÜK DEĞİŞİM 

Peki müşteriye ekstra yük bindirmeden operasyonel maliyetlerini azaltmayı başaran şirketlerin sırrı ne? Son 5 yılda bu konuda önemli sonuçlar elde eden şirketler, satın alma ile perakende satış arasındaki tüm işlemlerini mercek altına aldığı için başarıyı yakalıyor. LCWaikiki de bu şirketlerden biri. Yönetim kurulu başkanı Vahap Küçük, son 5 yılda operasyonel maliyetleri 2 puan aşağıya çektiklerini söylüyor. Küçük, bu düşüşü verimsiz mağazaları kapatarak kira giderlerinde yaptıkları tasarruf ve personel maliyetlerinde gerçekleştirdikleri verimlilikle yakaladıklarını belirtiyor. Ayrıca genel giderlerde tasarruf ettiklerine dikkat çekiyor. Operasyonel giderlerin en yüksek olduğu sektörlerden araç kiralamada, artan döviz kuru ve azalan taleple birlikte sıkıntılı günler yaşanıyor. Pazardaki oyuncular, operasyonel giderleri azaltmak için teknolojiden yararlanıyor. Hertz Türkiye Genel Müdürü Nur Hidayetoğlu, son 5 yılda operasyonel maliyetleri yüzde 35’lerden 25’lere kadar düşürdüklerini belirterek bunu teknoloji yatırımı yaparak, araç yapılandırmalarını gözden geçirerek, bulundurma maliyeti yüksek araç sayısını azaltarak gerçekleştirdiklerini belirtiyor. Hidayetoğlu, “Operasyonel giderleri büyük ölçüde teknoloji yatırımlarıyla kıstık. Sistem altyapısına yaptığımız yatırımlarla kiralama süreçlerini çok kısalttık. Manuel yapılan işler artık otomatik olarak yapılabilir hale geldi. Bu sayede son 5 yılda yüzde 15-20 arasında tasarruf sağladık” diyor. 

MASRAFLAR NASIL AZALDI?

Mobilya üreticisi Aslandağ Grubu, verimlilik projeleriyle operasyonel giderlerini son 5 yılda yüzde 20’lerden 10’a düşürmeyi başarmış şirketlerden biri. Grubun yönetim kurulu başkanı Cemal Aslandağ, operasyonel maliyetlerin büyük kısmının montaj işçiliğinden kaynaklandığını belirterek giderleri kısmak için daha az hata yapmaya ve üründe standartlaşmaya odaklandıklarını belirterek şunları söylüyor: “Operasyonel giderlerimizi azaltmak için eskiye göre mümkün olduğunca az hata yapmaya ve müşteri taleplerini iyi anlamaya çalışıyoruz. Ayrıca ürünlerimizi olabildiğine standart hale getiriyoruz. Bu da stok, satın alma ve üretim operasyonlarındaki maliyetlerimizi düşürüyor.” Polonez Genel Müdürü Andaç Günsoy, ana işlerinin üretim olduğunu belirterek son 5 yılda operasyonel işlerini şirket dışındaki firmalara outsource ederek giderlerini düşürdüklerini belirtiyor. “Aslen üreticisiyiz. Bu nedenle operasyonel çalışmalarımızı, alanı sadece bu olan profesyonellere vermeyi tercih ettik” diyen Günsoy, bu şekilde maliyetlerini ciddi şekilde düşürdüklerini söylüyor ve ekliyor: “Lojistikte araç sayımızı azaltarak bu işi out source etmeye başladık. Lojistiği yaptığımızda dolu giden araçlarımız boş dönüyordu. Bu da ekstra bir maliyet ve zaman kaybı demekti. Depolama sistemini de fabrikadan çıkardık. Depolama, elleçleme ve sevkiyat bölümünü de outsource ettik. Şimdi daha profesyonel bir çalışma şekline sahip olduk ve zaman ve ekstra emek kaybımız önlendi.” 

DİJİTALE YATIRIM

Operasyonel giderleri düşürmenin son dönemdeki en etkili yollarından biri de dijitale ve otomasyona yönelmek. Uipath Avrupa Başkan Yardımcısı Tansu Yeğen, dijital dönüşüm ve yapay zeka yatırımlarıyla operasyonel giderleri yüzde 50 düşürmenin mümkün olduğunu söylüyor. Global Ports Holding CEO’su Emre Sayın, yapay zeka yatırımlarıyla operasyonel giderleri yüzde 10’a çektiklerini belirtiyor. Kibar Holding CEO’su Haluk Kayabaşı, üretim ağırlıklı bir grup olduklarını belirterek operasyonel giderlerini düşürmek için otomasyona ve dijital dönüşüme ağırlık verdiklerini belirten bir başka yönetici. Kayabaşı, “Ürettiğimiz ürünü dünyanın her yerine satılabilir maliyette ve fiyatta üretmeye odaklanıyoruz. Giderlerimizi düşürmek için stoklarımıza, işletme sermayesine ve firelerimize odaklanıyoruz. Bunları da dijital ortama taşıyarak verimlilik sağlıyoruz” diyor. Sarkuysan Yönetim Kurulu Başkanı Hayrettin Çaycı, operasyonel maliyetlerini azaltmak için otomasyona odaklandıklarını söylüyor. Çaycı, “Son dönemde işçilik maliyetleri çok arttığı için işçilik giderlerini azaltmaya çalışıyoruz. Makinelerdeki enerji tüketimini azaltıcı, tasarruf sağlayıcı ekipmanlar ilave ediyoruz. Bu sayede son 5 yılda operasyonel maliyetlerimizi yüzde 2 azalttık” diyor. Operasyonel maliyetlerin eskiye oranla önemli iyileşmeler sağlandığı sektörlerden biri de finans sektörü. KPMG Türkiye Finansal Hizmetler Sektör Lideri Kerem Vardar, bankaların son 5 yılda iç süreçlerini otomatik hale getirerek giderlerini optimize ettiğini söylüyor. Vardar, “Bankacılık sektöründe personel sayısı teknoloji ve etkin maliyet yönetiminin sonucu azalıyor. Eylül 2018- Eylül 2019 arasında bankalarda personel sayısı 207 bin 870’den 204 bin 374 kişiye geriledi” diyor.