İdeal süre ne olmalı?

Nilüfer Gözütok
[email protected]

Son 10 yılda birçok yeni proje hayata geçerken birçok KSS projesi de hedeflerine ulaşıp misyonunu tamamladığı gerekçesiyle delist oldu... PepsiCo’nun son 10 yılda hayata geçirdiği 6, Turkcell’in 5, Penti’nin 3, Konya Şeker’in 2, Eti ve Boyner Holding’in 1 projesi sona erdi. Bu projeler içinde uzun yıllar yoluna devam edenler de var... Boyner Holding’in 2009 yılında başladığı “Nar Taneleri: Güçlü Genç Kadınlar Mutlu Yarınlar” projesi 7’nci yılını tamamladı. Projenin Türkiye genelinde uygulandığını belirten Boyner yetkilileri, proje kapsamında lise mezunu genç kadınların eğitime devam etmelerinin teşvik edildiğini ve iş gücü piyasasına hazırlanmalarının desteklendiğini anlatıyor. “Projenin bu yıl kamuya devredilmesi planlanıyor” diye konuşuyorlar.
Turkcell’in 15 yıl süren Kardelenler, 2008’de başlayan Gönül Köprüsü ve 2011’de gerçekleştirilen Van için Türkiye Kumbarası projeleri de bugün artık devam etmeyen KSS projeleri arasında yer alıyor… PepsiCo’nun da son 10 yılda hayata geçirip tamamladığı 6 proje, ağırlıklı PepsiCo çalışanlarının gönüllülük esasıyla hayata geçen projelerinden oluşuyor. 2015 yılında PepsiCo’nun 50’nci yılına özel yapılan Çekül Vakfı Bilgi Ağacı ile ortak eğitim çalışması da bu projelerden biri… PepsiCo Kurumsal İlişkilerden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Esra İren, proje kapsamında hazırlanan doğayı koruma temalı eğitim içeriğinin 50 öğretmene ulaştırıldığını ve öğretmenlerin de edindikleri bilgileri 5 binin üzerinde öğrenciyle paylaştığını söylüyor. Yapı Kredi’nin 2006 yılında başlattığı “Sınırsız Mavi” projesi de 6 yıl sürdü. Yapı Kredi Bankası Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Sürdürülebilirlik Yöneticisi Nurcan Erhan, ilköğretim ve lise çağındaki öğrencileri doğal varlıkları korumak konusunda bilinçlendirmeyi ve konuyla ilgili farkındalık yaratmayı amaçlayan projenin, hedefi olan 6,6 milyon öğrenciye ulaştıktan sonra sona erdiğini söylüyor.

İDEAL ÖMÜR OLUR MU?
Söz konusu KSS olduğunda bu alanda ortaya çıkarılan projelerin hep sürmesi bekleniyor. Ancak örneklerde de görüldüğü üzere hedeflerine ulaşan projeler ömrünü tamamlamış oluyor. Peki bir KSS projesi için ortalama yaşam süresi ne olmalı? Bu konuda uzmanlar net bir rakam veremiyor. KSS projelerinin uzun süreli stratejilerle geliştirilmesi gerektiğine vurgu yapıyorlar. Örneğin Koç Üniversitesi Sosyal Etki Forumu Direktörü Gonca Ongan, yapılan birçok araştırmaya dayanarak artık KSS projelerinin şirketlerin iş stratejilerinin olmazsa olmazı ve şirketler için sürdürülebilirlik vurgusu yapabilmenin önemli bir aracı olduğunu dile getiriyor. Yaptığı gözlemlere dayanarak “KSS projelerinin sürelerinde son yıllarda önemli bir değişim yaşandığını belirtiyor. “Şirketler artık belirli bir stratejisi olan uzun vadeli projeler hayata geçiriyor” diye konuşuyor. Gönüllülük eğitmeni ve yazar İnal Aydınoğlu da bir kerelik yapılan kısa süreli projelerin önemli bir etkinlik ve verimlilik kazandırmayacağını söylüyor. “Bunlar bir alev gibi yanar ve söner. Oysaki kurumsal yapılar süreklilik, kurumsal projeler ise sürdürülebilirlik ister” diye konuşuyor. Strategic Social Responsibility (Stratejik Kurumsal Sosyal Sorumluluk) kitabının yazarı David Chandler da kurumsal sosyal sorumluluğun bir bakış açısı olduğunu, bir proje için net bir ömürden bahsetmenin mümkün olamayacağını ifade ediyor. Bu alanda ortaya konulacak projelerin orta ve uzun vadeli olduğunda başarıya ulaşabileceğini söylüyor. Okan Üniversitesi İşletme Fakültesi akademisyenlerinden Doç. Dr. Elif Yolbulan Okan ise dünya standartlarında 8-10 yıllık bir projenin uzun süreli olduğunu dile getiriyor. Genel olarak 1’den 3 yıla kadar süren KSS projelerinin ideal ömre sahip olduğunu belirtiyor.

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ETKİSİ
Türk iş dünyasındaki genel tabloya baktığımızda ise çok sayıda uzun soluklu ve güçlü etki yaratmış proje olduğunu görmek mümkün... “Pınar Çocuk Tiyatrosu”, “Ateş Böceği Gezici Öğrenim Birimleri”, “Her Kızımız Bir Yıldız”, “81 İlden 81 Öğrenci”, “Okuyorum Oynuyorum” ve “Kadın İçin Teknoloji” uzun süreli olanlara sadece birkaç örnek... Ağırlıklı eğitim odaklı olan bu projelerin yarattığı etkiye gelince... Pınar’ın 30 yıldır sürdürdüğü “Pınar Çocuk Tiyatrosu” 3 milyondan fazla çocuğa ulaştı. Bosch’un 15 yıldır sürdürdüğü, Anadolu’yu dolaşarak çocukların yaratıcı düşüncelerini geliştirmeye katkıda bulunmaya çalıştığı projesi Ateş Böceği Gezici Öğrenim Birimleri, 100 bine yakın çocuğa ulaşmış durumda. PepsiCo’nun 14’üncü yılındaki projesi “GAP-Cheetos Gelişim Merkezleri” toplam 70 binden fazla okul öncesi ve okul çağındaki çocuğa ders çalışma, kitap okuma ve araştırma yapma imkanı sağladı. Mercedes’in 13 yıldır Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği ile birlikte yürüttüğü “Her Kızımız Bir Yıldız” projesinde, kadınlara sosyal ve ekonomik hayatta fırsat eşitliği tanınması amaçlanıyor. Mercedes-Benz Türk Direktörler Kurulu Başkanı Süer Sülün, “Bugüne kadar 56 ilde 3 bin 950 kız öğrenciyi desteklediğimiz projede, halihazırda 200’ü üniversite olmak üzere toplam 1.200 öğrenci burs alıyor” diyor. 2005 yılında Doğan Gazetecilik’in başlattığı “Baba Beni Okula Gönder” projesi 300 bine yaklaşan destekçisiyle 50 bine yaklaşan kız çocuğuna burs desteği sağladı. Doğan Gazetecilik yetkilileri, 33 kız öğrenci yurdu ve 12 köy okulunun da proje kapsamında hayata geçirildiğini söylüyor. Yapı Kredi, 10 yıldır Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı iş birliği ile yürüttüğü “Okuyorum Oynuyorum” projesi ile 130 bine yakın çocuğa ulaştı. TeknoSA 2007 yılından itibaren devam eden “Kadın için Teknoloji” projesi kapsamında 61 ilde 15 bini aşkın kadını teknolojik eğitimlerle buluşturdu. İş Bankası’nın “81 İlden 81 Öğrenci” projesi kapsamında 9 yılda Darüşşafaka’da eğitime devam eden öğrenci sayısı 565’e ulaştı.~KISALARIN PERFORMANSI
Her ne kadar iş dünyasında daha uzun soluklu projeler yapma eğilimi giderek artsa da şirketlerin hayata geçirdiği KSS projeleri arasında sadece 1-2 yıl ya da birkaç ay sürenler de var. Bu projeler ağırlıklı olarak bağış toplama ya da belli sosyal konularda farkındalık yaratma amacını taşıyor. Örneğin Turkcell’in 2011 yılındaki Van depremi sonrasında oluşturduğu “Van için Türkiye Kumbarası” projesi 2 yılda misyonunu tamamladı. Türkiye Kumbarası’nda 9,5 milyon TL toplandı. Doğan Gazetecilik bünyesinde faaliyetlerini sürdüren Fanatik Gazetesi de geçtiğimiz yıl Beşiktaş-Bursaspor maçı sonrasında yaşanan terör saldırısında yaşamını yitiren şehit polislerin ailelerine destek olmak için #turkiyeninfanatigiyiz hashtagi ile başlatılan sosyal sorumluluk kampanyası kapsamında 15 Aralık 2016 günü elde edilen tüm gazete satış gelirini Türk Polis Teşkilatını Güçlendirme Vakfı’na bağışladı. Hürriyet Gazetesi de BM İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 60’ıncı yılına denk gelmesi nedeniyle, 2008 yılında “Hürriyet Hakkımızdır” özel treni oluşturdu. Tren 2008-2009 ve 2011 yıllarında Türkiye’yi 3 kez kat etti. Trende aile içi şiddet ve çocuk hakları üzerine atölyeler, konferanslar gerçekleştirildi. Gazete geçtiğimiz yıl da “Gönül Örgüsü” adıyla tüm üşüyen çocuklar için seferberlik çağrısında bulundu. Kampanya kapsamında örülen malzeme Kızılay şubelerinde ve D&R mağazalarında toplanarak ihtiyaç sahiplerine ulaştırıldı. Her ne kadar projelerin süresi kısa olsa da Hürriyet yetkilileri, Hürriyet erişimi en yüksek şirketlerden biri olduğu için, gerçekleştirdiği tüm projelerin toplumda ciddi etkiler yarattığını söylüyor. Penti de kısa süreli KSS projelerine imza atıyor. Şirketin, “Penti ve Florence Nightingale ile Sağlıklı Bir Hayata Doğru” çalışması 2008 ve 2009 yıllarında gerçekleştirildi. “Meme Sağlığını Birlikte Göğüslüyoruz” projesi 2014 yılında başladı ve bitti. Penti Yönetim Kurulu Başkanı Sami Kariyo, dokunmak istedikleri çok fazla konu ve alan olduğu için kısa süreli projelerle de birçok alanda farkındalık yaratmaya çalıştıklarını söylüyor.

ROJE ÜRETME HIZI
Şirketlerin son 10 yıldaki proje üretme hızları da değişiyor. Rakamlarla konuşmak gerekirse son 10 yıllık periyotta Garanti Bankası 12, OMV 10, Turkcell 9, Hürriyet 9, PepsiCo 8, Türk Telekom 7, Akbank 7 KSS projesi oluşturdu. Boyner Holding, Koç Holding ve Eti 3, Bayer Türk, Bosch, Teknosa, Doğan Gazetecilik ve Eczacıbaşı Topluluğu 2, Anadolu Efes, Avon ve Anavarza Bal ise 1 KSS projesi hayata geçirdi. Proje hazırlamak için belli bir dönemleri ya da zaman aralıkları olmadığını belirten şirketlerin genel yaklaşımları oluşan ihtiyaçlar karşısında harekete geçmek yönünde. Garanti Bankası Genel Müdürü Fuat Erbil, hayata geçirdikleri KSS projelerinde bir zaman standardı koymadıklarını söylüyor. Erbil, “Bunun yerine her bir projenin toplumun ihtiyaçlarını karşılayabilmek üzere gerekli farkındalığı da yaratabilecek şekilde sürdürülebilir olması yaklaşımını benimsiyoruz” diyor. Önceliklendirme analizleri ile toplumun ihtiyaçları, çeşitli paydaş gruplarının hayatında olumlu etki yaratacak alanlarda eksikliği hissedilen projeleri tespit ettiklerini ifade eden Erbil, sözlerine şöyle devam ediyor: “Bankamızın stratejisi, değerleri ve sürdürülebilir büyüme kriterleri ışığında projeleri hayata geçiriyoruz. Bu konudaki yaklaşımımız, zamandan bağımsız olarak, toplumun ihtiyaç ve beklentilerine uygun şekilde evrilerek çok sağlam ve kalıcı bir zemine oturuyor.”
Mercedes-Benz Türk Direktörler Kurulu Başkanı Süer Sülün de “Toplumsal ihtiyaçları gözetleyerek geliştirdiğimiz sosyal sorumluluk projelerimizin uzun soluklu olması için gayret gösteriyoruz. Dolayısıyla bu konuyla ilgili periyodik bir takvimimiz bulunmuyor” diye konuşuyor. Eczacıbaşı Topluluğu ise projeleri için bir süre belirlemiyor, hedeflerle ilerliyor. Kurumun uzun soluklu KSS projelerinden Eczacıbaşı Hijyen Projesi son 10 yılda 38 okulda yürütüldü. Topluluk yetkilileri, “Proje ile 2020 yılına kadar 60 okula ulaşılması hedefleniyor” diyor.

AJANDADA NE VAR?
Yeni projeler hayata geçerken şirketlerin son 1-2 yıldır KSS gündemine giren konular da
çeşitleniyor. Eğitim ve kadına odaklanan projelerin yanı sıra girişimcilik ve engelliler gibi dezavantajlı grupların hayatını kolaylaştıracak projelerin sayısı artıyor… Örneğin Akbank 2016 yılında girişimcilik alanında 2 önemli çalışma başlattı. Bunlardan biri Endeavor Derneği ile birlikte CaseCampus Programı diğeri de Ankara ve İzmir’de hayata geçen İyi Girişim Kentler Projesi. Akbank yetkilileri, “Amacımız bu şehirlerdeki etkin girişimcilere ulaşarak, onları destekleyip rol modelleri yaratmak ve şehir ve bölge bazlı girişimcilik ekosisteminin gelişimine katkıda bulunmak” diyor. Boyner Grup, 2016 yılında sosyal girişimcileri destekleyen “Buluşum” projesini hayata geçirdi. Garanti Bankası’nın eğitim alanındaki yeni projesi ise Geleceği Yazıyorum. Avon 2015 yılında da Aile İçi Şiddetle Mücadele Projesini, Türk Telekom 2015 yılında az gören çocuklara eğitim vererek görme yetilerini geliştirmeyi hedeflediği Günışığı projesini başlattı. Turkcell de 2015 yılında Engelsiz Eğitim Programı ile engelli öğrencilerin eğitim ve istihdama yönelik gelişimine destek olma kararı aldı. Şirket geçtiğimiz yıl hayata geçirdiği Zeka Küpü Projesi ile de özel yetenekli gençlerin yeni nesil teknoloji ve eğitimlere ulaşmasını sağlamaya çalışıyor. Coca-Cola da 2015 yılında sosyal sürdürülebilirlik adına Kız Kardeşim Projesi’ne başladı. Coca-Cola yetkilileri bu yılki hedeflerini şöyle paylaşıyor: “Coca-Cola olarak 2020 yılına kadar tüm dünyada 5 milyon kadının güçlenmesi hedefiyle çıktığımız yolda Türkiye’de de Kız Kardeşim Projesi ile kadınlarımıza ulaşıyoruz. Geçtiğimiz yıl Kayseri, Malatya, Gaziantep, Trabzon, İzmir, Adana ve Sakarya’da kadınlarla buluşan projemiz 2017 yılı eğitimlerine şubat ayında Denizli ile tekrar başladı. Yıl boyunca 15 ilde vereceğimiz eğitimlerle kadınlarımızın hayatına dokunmaya devam edeceğiz.”~ DOÇ. DR. ELİF YOLBULAN OKAN OKAN ÜNİVERSİTESİ İŞLETME FAKÜLTESİ
“PROJELER SOSYAL GİRİŞİMCİLİĞE DÖNÜŞMELİ”
“1 YILDAN FAZLA SÜRMELİ”
KSS projelerinin uzun vadeli stratejik planların içinde yer alması gerekiyor… Bu hem faydanın sürdürülebilir olması hem kurum için faydanın sürdürülebilir olması için önemli. 1 yıldan daha az süren projeleri kısa süreli olarak nitelendiriyoruz. Kısa süreli KSS projeleri farkındalık yaratabilir. Bir toplumsal fayda elde edilebilir ama verimli ve etkili olması için bir şekilde uzun vadeli kurumsal sosyal sorumluluk projesinin bir parçası olmalı. Türkiye’deki uzun vadeli projeler daha çok kültür ve sanat alanında konumlanıyor.
YAPILAN HATA
Projelerin uzun vadede sürdürülebilir olması için sosyal girişimciliğe dönüşmesini önemsiyoruz. Şirketler sosyal sorumluluğu sosyal girişimcilik olarak kurguladıklarında daha katma değerli sonuçlar yaratabilir. 1 yıldan 3 yıla kadar ideal süre… Türkiye’de projelerin süreleri kısa değil… Türkiye’dekilere baktığımızda yapılan hata projelerin kurumsal iletişim ya da pazarlama departmanlarına teslim edilmeleri. Oysa bağımsız departmanlara devredilmeli, denetimi sıkı yapılmalı ve üst yönetim de bu konuyu sahiplenmeli. Türkiye’de KSS proje üretme hızı da gayet yüksek. 

OYA ÜNLÜ KIZIL / KOÇ HOLDİNG KURUMSAL İLETİŞİM VE DIŞ İLİŞKİLER DİREKTÖRÜ
YATIRIMI ŞEKİLLENDİREN 3 MİHENK TAŞI
10 İLKE
KSS ve sürdürülebilirlik alanında, Koç Holding’in toplumsal yatırımlarının son 10 yılını şekillendiren üç mihenk taşı olduğunu söyleyebilirim. Bunlar; BM Küresel İlkeler Sözleşmesi’ne taraf olmamız ve Koç Topluluğu’nun 80’inci yılında başlayan Meslek Lisesi Memleket Meselesi ile Ülkem İçin Projeleri. BM Küresel İlkeler Sözleşmesi’nin imzalanmasından bu yana Koç Topluluğu şirketlerinde insan hakları, çalışma koşulları, çevre ve yolsuzlukla mücadele konularında belirlenen 10 ilkenin hayata geçirilmesi ve diğer şirketlere yaygınlaşması için çalışıyoruz.
UYGULAMALAR VE ETKİLERİ
Mesleki eğitimin özendirilmesi amacıyla 2006 yılında 8 bin meslek lisesi öğrencisine sağlanacak staj destekli eğitim bursu ve istihdamda öncelik fikri ile başlayan Meslek Lisesi Memleket Meselesi Projesi, daha sonraki yıllarda farklı bileşenlerin eklenmesiyle çok daha kapsamlı bir yapıya kavuştu. Öğrencilerin kişisel ve profesyonel gelişimine katkı sağlamak için ‘Meslek Lisesi Koçluğu’ (MLK) programı geliştirildi. Projenin Meslek Lisesi Koçları ayağı 2013 yılında Özel Sektör Gönüllüleri’ne devredildi. Bu şekilde, uygulamalar ve etkileri hala sürüyor.
CİNSİYET EŞİTLİĞİ
Aynı dönemde başlatılan ve hala devam eden bir diğer çalışmamız “Ülkem İçin” projesi. Ülkem İçin, Koç Topluluğu şirketleri, çalışanları, bayileri ve tedarikçileri arasında sosyal sorumluluk anlayışını yaygınlaştırmayı hedefleyen bir çatı projesi. Ülkem İçin’in bu dönemki teması “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği”. Toplumsal cinsiyet eşitliği kapsamında oldukça önemsediğimiz bir diğer platformumuz HeForShe. HeForShe, UN Women tarafından geliştirilen toplumun her kesimini toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadın hakları için değişimin savunucusu ve temsilcisi olmaya çağıran bir dayanışma hareketi. HeforShe hareketi içerisinde toplumsal cinsiyet eşitliği alanında küresel şirketlerle çözüm ortağı olmak için çalışıyoruz ve 2020 yılına kadar deneyimlerimizi, iyi örneklerimizi birbirimizle paylaşmaya devam edeceğiz. 

SALİM KADIBEŞEGİL / KURUM İTİBARI YÖNETİMİ UZMANI
KSS KARNESİ NE DİYOR?
BÜTÜNSEL PROJE
Kurumsal sosyal sorumluluk felsefesi içinde değerlendirirsek işletmelerin kuruldukları günden itibaren topluma karşı sorumlulukları olduğundan yaşadıkları sürenin bütünsel bir proje olması gerekir. Bu nedenle, yaptığı ana işin kıyısında köşesinde bir sosyal proje yapıyor olması ve bunun birkaç ay veya birkaç yıl sürüyor olması biraz anlamsız. Bu işe projeler ve bunların süreleri bazında bakanlar aslında “yasak savar” bir anlayışı temsil ediyor. Çünkü kendilerini bir sosyal projenin sınırları içine hapsediyorlar.
İTİBAR RİSKİ
2000’lerle birlikte moda gibi algılanan KSS aslında iş dünyası için bir “itibar riski” niteliğinde. Şirketlerin sosyal projelere kaynak ayırması ve bu alanlardaki sivil toplum kuruluşlarını desteklemesi onların KSS karnelerine “aferin” olarak geçmiyor, tam tersine yerel ve evrensel değerler karşısındaki performanslarının ne durumda olduğunun sorgulanmasını gündeme getiriyor. Bu sorgulamanın sonucunda da şirketler KSS projeleri ile aferin alacaklarını ümit ederken itibarlarını kaybedebilirler!