Korona revizyonu

Küresel ticaret çıkmazda... Küresel salgın, hammaddeye ulaşım aksaklıkları, lojistik sıkıntılar, seyahat kısıtlamaları, nakit sıkışıklığı gibi nedenlerle dünya ticaretini vurdu. Kriz, Türkiye’yi de derinden etkiliyor.Sıkıntının global olması, çıkışı her zaman ihracatta bulan sektörleri belirsizliğe sürüklüyor. Pek çok sektörde 2020 büyüme hedefleri revize ediliyor. Temizlik, hijyen ve gıda ürünlerinde tüketici talebi artsa da ev dışı tüketim kayıpları bu sektörleri de olumsuz etkiliyor. Sektör temsilcilerinin çözüm önerisi ise nakitte kalmak yönünde. İşte sektör sektör pandeminin ilk etkileri…

Özlem Aydın Ayvacı

[email protected]

Capital Dergisi Nisan sayısından... 

Perakendede ilk vakayla birlikte satışlar hızla düşmeye başladı. Kayıp 1 haftada günlük yüzde 85’e ulaştı. İlk vakayı takiben 8’inci gün sektörün büyük çoğunluğu mağazaları kapattı. Yeni yatırımlar şimdilik durdu. Bu yıl negatif büyüme olacağı kesin. Bu yıl kâr değil nakit önemli. Mümkün olduğu kadar diri ve nakitte olmak zorundayız.” Ev tekstili perakendecilerinin önemli markalarından birinin sahibi, işte bu sözlerle korona virüsünün yarattığı etkileri anlatıyor. İş insanı, bu krizden en büyük zararı yurt dışında operasyonunu büyüten perakendecilerin alacağını söylüyor ve ekliyor: “Önceki krizlerde yurt dışı, çıkış noktasıydı. Bu krizde tam tersine oldu. Yurt dışında operasyonu büyüyen perakendeciler, bunun yükünü kaldıramayacak, ciddi küçülme olacak.” Yeşim Tekstil’in CEO’su Şenol Şankaya da yurt dışından büyük sipariş iptalleri geldiğine dikkat çekiyor ve “2020’de ihracatta yüzde 10 artış hedeflenmişti. Şu an korona virüsle birlikte tam bir kaos durumu var. Bu krizin 2-3 ay sürmesi durumunda daralma yüzde 15-20’de kalır. Kapasite kullanım oranımızı nisan ve mayısta yüzde 50-60’a düşüreceğiz” diyor. Sadece perakende ve hazır giyimde değil pek çok sektörde 2020 hedefleri korona kriziyle birlikte revize ediliyor. Peki etkinin seviyesi ne? İşte tahminler… 

RESESYON BEKLENİYOR

Euler Hermes’in tahminlerine göre korona virüsün global mal ve hizmet ticaretinde yaşatacağı kayıp, çeyreklik bazda 320 milyar dolara ulaşabilir. Çin ve Avrupa’dan gelebilecek talep yavaşlamasından dolayı oluşacak ihracat kayıplarının nisan sonunda 161 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Turizmde küresel çapta 125 milyar dolarlık, ulaşımda ise 33 milyar dolarlık kayıp öngörülüyor. 2020’nin ikinci yarısında iyileşmenin başlayacağına işaret edilirken küresel ticari büyüme tahminini yüzde 0,4 olarak güncellendi. Erbakır Genel Müdürü Macit Taşkın, küresel ticaretteki durgunluktan dolayı yaşanan hammadde sıkıntısına dikkat çekiyor. Bakırda yıllık 400 bin tonluk hammadde ihtiyacı bulunduğunu ve bunun sadece 70 bin tonunun iç piyasadan sağlanabildiğini belirtiyor. “Gümrüklerdeki sıkışıklık ithalatı ve ihracatı etkiliyor. Bulgaristan ve Yunanistan gümrükleri sıkışık. Sadece demiryolu alternatifi var. Demiryolu alternatifinde de 8-10 günlük sıkışıklık var. Hem üretmede hem ihracatta sıkıntı yaşıyoruz” diyor. Bakır sektöründe şu ana kadar sadece otomotivdeki üretim durdurmalarının sektörde yüzde 6’lık daralma yarattığına dikkat çeken Taşkın, “2020’de büyüme beklemiyorduk. Üretimimizin yüzde 15’ini otomotive gerçekleştiriyoruz. Şu an beyaz eşyada düşüş yok, üretime devam ediyorlar. İnşaat, enerji iletimi diğer üretim yaptığımız sektörler” diyor. Sarkuysan Yönetim Kurulu Başkanı Hayrettin Çaycı, 2019’da yüzde 12 küçülen sektörün 2020’de aynı seviyeleri korumayı hedeflediğini, ancak korona virüsünün yarattığı ekonomik sorunlar nedeniyle 2020 sonunda yüzde 20 küçülme öngördüklerini söylüyor. 

İÇ TALEP İYİ GİDİYOR

Otomotiv, dünyada korona virüs salgınından en fazla etkilenen sektörlerden biri. Çin ve Avrupa’da pek çok otomotiv üreticisi üretimini durdurdu. Öte yandan Türkiye’de de Ford Otosan 30 Mart’ta üretime ara verdiğini duyurdu. TAYSAD’ın yönetim kurulu başkanı Alper Kanca, Avrupa otomotiv pazarındaki düşüşün mart ayında daha da arttığını söylüyor. Kanca, araç satışlarındaki düşüş nedeniyle üreticilerin üretime ara vermeye başladığını belirtiyor ve “Türk otomotiv tedarik sanayisi de değişik seviyelerde önlem almak zorunda kalıyor. Krizin şu andaki görüntüsüne göre 2020 ihracatımızda yaklaşık yüzde 20 azalma riski olduğunu söylemek yanlış olmayacak” diyor. Öte yandan iç talepte düşüş beklenmiyor. Cardata’nın genel müdürü Hüsamettin Yalçın, 2020 için öngörülen 710 bin adetlik tahminde değişiklik olmayacağını söylüyor. Yalçın, “Salgının önümüzdeki 3 ayda tedarik zincirinde yaratacağı sıkıntılara rağmen, birikecek talep temmuz gibi satışa dönmeye başlayacak ve pazar yükselmeye devam edecek. Hatta salgına rağmen talep artmaya devam ediyor. İnsanlar hijyen endişeleri nedeniyle toplu taşıma kullanmak yerine otomobil satın almak istiyor. Bu da talebi canlı tutuyor” diye konuşuyor. Toyota Türkiye Pazarlama ve Satış CEO’su Ali Haydar Bozkurt, şu aşamada showroom trafiğine yansıyan olumsuz bir tablo görmediklerini belirtiyor. Bozkurt, “Tüm yaşananlar elbette sektörde bazı zorlukları beraberinde getirecek. Ancak pazarda büyük çaplı kayıp yaşanmayacağına inanıyoruz” diyor. 

TAHMİNLER NEGATİF 

2020’de büyüme hedefiyle yola çıkan sektörlerin çoğunda revizyonlar aşağı yönlü. Finansal kiralama sektörü, 2019’da ciro bazında yüzde 34 ve sözleşme adedi bazında yüzde 39 küçüldü. Finansal kiralama alacakları 49 milyar TL seviyelerinde ve aktif büyüklükse 58 milyar TL olarak gerçekleşti. Burgan Leasing Genel Müdürü Cüneyt Akpınar, 2020’nin başında ertelenmiş taleplerin devreye girmesiyle yüzde 20-25 bir büyümeyle 3-3,5 milyar dolarlık işlem hacmi gerçekleşmesinin beklendiğini söylüyor. Akpınar, korona virüs salgınından şu anda tüm sektörlerin etkilendiğine söylüyor ve şöyle konuşuyor: “Bu olağanüstü durum, üreticilerin üretim hacminde düşüşe sebep olurken finansman ihtiyacını da azalttı. Krizin finansal kiralama sektörünü negatif yönde etkilemesi kaçınılmaz. Böyle bir dönemden geçerken likit kalmaya özen göstereceğiz.” Mars Logistics Yönetim Kurulu Başkanı Garip Sahillioğlu, salgınının lojistikte de olumsuz etkileri olmasının kaçınılmaz olduğunu belirtiyor. Sahillioğlu, “2020’de ülke ekonomisine paralel olarak sektörde yüzde 4-5 civarlarında büyüme öngörmüştük. Gelişmeler çerçevesinde bütçe ve büyüme hedeflerimizi revize etmek durumunda kalabiliriz. Bu olumsuz sürecin sona ermesiyle birlikte ilk gündemimiz hedeflerimizi gözden geçirmek olacak” diyor. OSRAM Türkiye CEO’su Can Dikmen, 2020’de iç pazarın yıllık ortalama yüzde 15 büyüyeceğini öngördüklerini söylüyor ve şöyle devam ediyor: “Şu anda birçok ulusal fabrika üretimini durdurdu. Ülkeler havayolları ve ticari limanları kapattı. Ancak yılın sonunda ekonomik kayıpları toparlayacağımıza inanıyoruz.”

“KÜÇÜLECEĞİZ” DİYENLER 

Küçülme öngörülerinin yapıldığı sektörler de var. Betek Boya Satış ve Pazarlamadan Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Burak Basmacı, 2019’da hacim olarak yüzde 25 küçülen sektörün, 2020’de hacim olarak yüzde 10 büyüyeceğini düşündüklerini söylüyor. Basmacı, bugünse salgın etkisiyle sektörün, en iyi ihtimalle yüzde 10-15, kötü senaryodaysa yüzde 35-40 kadar küçüleceğini öngörüyor. İKMİB Yönetim Kurulu Başkanı Adil Pelister, “Dünya ekonomisinin küresel resesyona girebileceği öngörüleri var. Bu bağlamda geçen yılki rakamları yakalarsak başarılı olduğumuzu söyleyebiliriz” diyor. İnşaat ve konutta da 2020’de büyüme bekleniyordu. Konut satış adedinin yüzde 20 artacağı beklentisi salgınla birlikte yeniden belirsizleşti. Gülman Group CEO’su Polat Gülman, “Sürecin uzayıp uzamamasına bağlı olarak mutlak bir küçülme söz konusu, ancak bankaların ve devletin yaptığı destek politikalarıyla beklenmedik tek haneli büyüme bile söz konusu olabilir” diyor. Gülman önlem olarak bu süreçte nakit akışı dengesini korumanın önemine dikkat çekiyor ve “Büyük ölçekli işleri ötelemek gerekiyor” diyor. TÜYAP Fuarcılık Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Bülent Ünal, 2019’da yüzde 17-18 oranında büyüyen fuarcılık sektörünün 2020 büyüme öngörüsünün yüzde 20 olduğunu hatırlatıyor. Ünal, şimdiki yeni durumdaysa mart başından itibaren tüm etkinliklerin ertelendiğini söylüyor. Ünal, “Sektör, haziran ve temmuz aylarında ertelenen fuarların yeni tarihlerinde yapılması için hazırlıklarını sürdürüyor. Eğer virüsün etkisi mayıs sonu bitme noktasına gelirse büyüme tahminlerimizde büyük bir değişiklik yapmamız gerekmez. Fakat süreç uzarsa bambaşka bir tabloyla karşı karşıya kalırız” diyor. 

GIDANIN HESABI

Gıda ve alt kategorileri tüketiciye evde kalma çağrısı yapıldığı andan itibaren en çok talep gören alanlar arasında. Bunlar içinde makarna talebi başı çekiyor. Makarna Üreticileri ve Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Nihat Uysallı, 8 milyar TL büyüklüğündeki sektörün 2019’da büyümediğini, 2020 başında büyüme beklentilerinin olmadığını söylüyor. Makarnaya ilgi artmış gibi görünse de Uysallı, “Orta ve uzun vadede genel ekonomik olumsuzlukların sektörümüzü de etkileyeceğini düşünüyoruz. Dolayısıyla bu yıl için bir büyüme öngörmüyoruz” diyor. Gıdanın diğer kategorilerindeyse büyümede yavaşlama bekleniyor. Türkiye’nin en büyük gıda sanayicilerinden birinin üst düzey yöneticisi, gıdanın yüzde 15-20 olarak hedeflenen 2020 büyüme oranının salgın etkisiyle yüzde 10-15 olarak revize edildiğine dikkat çekiyor. Bunun nedeninin ev dışı tüketimdeki azalma olduğu belirtiliyor. Özellikle süt ve süt ürünleri sektöründe ev dışı tüketim oranının yüzde 20’leri bulduğuna dikkat çeken yönetici, alkolsüz içecekler, yağlar, şekerlemeler, dondurma ve diğer hızlı tüketim ürünlerinde de yüzde 15-20 arası olan büyüme hedefinin yüzde 10-15 aralığına revize edilebileceğini ifade ediyor. Oğuz Gıda’nın CEO’su Enes Örer, yılın başında alkolsüz içecekte yüzde 20 büyüme öngörürken şimdi bu hedefi enflasyon oranına doğru geriye doğru revize edeceklerini söylüyor. 

BÜYÜMEYE DEVAM 

Salgın nedeniyle büyümesini dolaylı olarak artıracak ya da hedefi değiştirmeyecek sektörler de var. Bunlar arasında ilaç, medikal ürünler, küçük ev aletleri, bazı elektronik ürünlerle temizlik ve hijyen ürünleri sayılıyor. Alliance Healthcare Yatırım Holding Genel Müdürü Selim Taso, ilaçta pazar büyüklüğünün 2019 sonunda yüzde 30,56 büyüyerek 61 milyar TL’ye ulaştığını söylüyor. Aynı dönemde kutu büyümesiyse yüzde 1,5 artarak 2,5 milyar adede yükseldi. Taso, 2020 pazar büyümesini TL’de yaklaşık yüzde 25, kutu adedindeyse yüzde 2,8 olarak öngördüklerini söylüyor. İlaç sektörünün büyüme hedefini koruduğunu da belirten Taso, şöyle devam ediyor: “Dönemsel olarak hijyen grubu, dezenfektan ürünleri, medikal malzemeler ve bağışıklık destekleyici ürünlerde artışlar görülebilir. Ancak pazar hacminin önemli kısmını teşkil eden kronik hastalıklar ağırlıklı ilaç tüketiminde radikal bir değişim öngörülmüyor. Devlet, kronik ilaçların raporlarının doktora gidilmeksizin haziran sonuna kadar geçerli olacağını açıkladığından bu anlamda da bir negatif etkilenme olmayacağını öngörüyoruz. Önümüzdeki günlerde sürecin gelişimine göre revizeler olabilir.” Zade Vital Genel Müdürü K.Taha Büyükhelvacıgil, OTC sektörünün yüzde 25-30 aralığında büyümesini sürdürdüğünü söylüyor. Büyükhelvacıgil, 2020’de de büyüme trendinin son iki yılda görüldüğü seviyelerde artmasının öngörüldüğünü belirtiyor. “Şu anda üretimimizde ek vardiya uygulamasıyla üretim kapasitesini artırdık. Özellikle bağışıklığı güçlendirmeye destek olan ürünlerimizde satış hacminin 3 kat arttığını söyleyebilirim” diyor. 

TALEBİ ARTANLAR 

Gıda takviyeleri ve vitaminler de bu süreçte tüketicinin talebinin arttığı bir diğer sektör. Beeo Kurucusu Aslı Elif Tanuğur Samancı, “Yılın başında yüzde 100 olan sektör büyüme hedefini yüzde 200 olarak çok rahat revize edebiliriz. Çünkü bağışıklığı artırıcı bütün ürünlere talep çok arttı. Üretim kapasitesini 3’e katladık. Hedeflerin çok üstüne çıkarız” diyor. Küçük ev aletleri ve medikal elektronik ürünlerde de büyümenin devam edeceği öngörülüyor. Hatta yapılan revizyonların yukarı yönlü olması dikkat çekiyor. Goldmaster Yönetim Kurulu Başkanı Sinan Bora, tüketicinin eve kapanmasının kahve makinesi, mutfak robotu, blender, hava temizleme makineleri, ateş ölçerler gibi ürünlere talebi artırdığına dikkat çekiyor. Bora, şöyle anlatıyor: “Herkes eve kapandı. Kahve makineleri ve mutfak aletleri satışında artış bekliyoruz. Küçük ev aletleri sektörü 2020’de TL bazında yüzde 25- 30 büyür. Büyümenin büyük kısmı çay ve kahve makinelerinden gelecek. Yine kişisel blender’ların büyümesi sürecek, çünkü bağışıklık sisteminin ne kadar önemli olduğu ortaya çıktı. Yine Ramazan ve Kurban Bayramı dönemi geliyor. Hijyene ekstra önem verilen bu ortamda kıyma makinesi satışları ciddi oranda artacak. Hava temizleme cihazı satışları son 1 ayda yüzde 100 arttı. Küçük ev aletleri sektörünün 2020 başında yüzde 15 büyüyeceğini öngörüyorduk, şimdi en az yüzde 25-30 büyüme bekliyoruz.”