Müthiş atılım

Nilüfer Gözütok Ünal

[email protected]

2017’de dünya ekonomisi son 6 yılın en yüksek büyüme hızına ulaştı ve yüzde 3,8 oranında büyüdü. Avrupa Birliği ülkelerinde bu büyüme yüzde 2,5 olurken dünyanın son 10 yılda en hızlı gelişen ülkeleri Çin yüzde 6,9, Hindistan yüzde 7,1 ve Endonezya yüzde 5,1’lik bir büyüme kaydetti. Bu konjonktürde Türkiye ise önemli bir büyümeye imza attı. 2016’da yüzde 2,9’luk büyüme gerçekleştiren Türkiye ekonomisi, 2017’de kaydettiği yüzde 7,4’lük büyüme oranıyla OECD ülkeleri içinde yüzde 8,4 büyüyen İrlanda’dan sonra en hızlı büyüyen ülke oldu. Dünyadaki büyüme trendinin ülkemize olumlu yansımasının yanı sıra içeride büyümenin en büyük tetikleyicisi olarak Kredi Garanti Fonu uygulaması ve ekonomik faaliyeti desteklemeyi hedefleyen teşvikler öne çıktı. Bu tabloda özel sektörün aynası Capital500 şirketlerinin performansına gelince… 2016 yılında nominal olarak yüzde 10,2 büyüme yaşayan Capital500 şirketlerinin toplam cirosu, 2017 yılında nominal anlamda yüzde 31 oranında büyüyerek son 10 yılın en ciddi artışını sergiledi. Reel anlamda da 2016’da yüzde 2,3’lük büyüme yaşayan Capital500 cirosu, geçtiğimiz yıl yüzde 18,3’lük reel büyüme yakaladı. Bu da 2011’den itibaren yaşanan en yüksek büyüme oranı. 

KÂRLILIK REKOR KIRDI 

2017 yılının olumlu finansal sonuçları kârlılıkta da kendini net olarak gösteriyor. Her ne kadar seçim öncesinin belirsizliği, kurlardaki dalgalanmalar, yükselen enflasyon ve girdilerdeki maliyet artışları yıl boyunca şirketlerin gündemlerindeki yerini korusa da en çok kâr konusunda hassas olan şirketler, bu yaklaşımlarının meyvelerini topladı. 2016 yılında Capital500’de nominal olarak kârlılık yüzde 11 oranında artış kaydederken, 2017’de bu artış yüzde 67,1’e çıktı. Bu son 10 yılı baz aldığımızda da en yüksek artış.

Reele baktığımızda aynı artışı görmek mümkün. 2016’da reelde yüzde 2,7 oranında yükselen Capital500 şirketlerinin toplam kârı, 2017’de yüzde 50,8 arttı. Zarar açıklayan şirketlerin sayısında da düşüş dikkat çekiyor. 2016’da 317 şirket kârını açıklarken 2017’de 311 şirket kârını paylaştı. Ancak 2016’da 317 şirketten 56’sı zarar ederken, bu yıl 311 şirketten sadece 34’ü zarar yazdı. 

DEVLERİN PAYI DEĞİŞTİ Mİ? 

Capital500’ün zirvesinde son 5 yıldır devlerin payı giderek düşüyordu. İlk 10 şirketin toplam cirodan aldığı pay 2009 yılından 2012’ye yüzde 25’te sabitlenmişken devam eden yıllarda 1’er puanlık düşüşle 2016’da yüzde 21’e gerilemişti. 2017 yılında devler cirodan yine yüzde 21 pay alarak listedeki yerlerini korumuş oldu. 2017’da Capital500’ün zirvesinde de bir değişiklik olmadı. Tüpraş yine ciroda en büyük şirket olarak birinciliği bırakmadı. Ancak ikinci ve üçüncü oyuncu yer değiştirdi. 2016 listesinin ikincisi OMV, 2017’de el değiştirince bu kez Petrol Ofisi olarak listede üçüncü olarak kendine yer buldu. Türk Hava Yolları da üçüncülükten ikinciliğe atılım yaptı. Bu değişimle birlikte aslında 5 yıl sonra ilk kez ilk 3 listesindeki oyuncuların yeri değişmiş oldu. Listenin ilk 10’unda yer alan dev oyuncular arasında geçtiğimiz yıl bir değişim yaşanmazken bu yıl değişim var. 2016 yılında Capital500’de 10’uncu sırada yer alan Turkcell 2017’de 13’üncü sıraya geriledi. Bir önceki yıl 14’üncü sırada yer alan Ereğli Demir Çelik ise ilk 10’a 9’uncu sıradan giriş yaptı. Zirvede ağırlığını hissettiren sektör yine enerji oldu. 10 dev oyuncudan 4’ü enerji sektöründe faaliyet gösteriyor. BARİYERDEKİ YÜKSELİŞ Capital500 listesine giriş yükselmeye devam ediyor. Listenin 500’üncü şirketi Arslan Alüminyum’un cirosu 592 milyon 38 bin 49 TL. Bu rakamı dolara çevirdiğimizde 162,2 milyon dolarlık bir giriş bariyeri oluşturuyor. 2016 yılında Capital500’e giriş bariyeri 152,9 milyon dolardı.10 yıl öncesiyle bir kıyaslama yaptığımızda ise 2007 yılında Capital500’e girmek için aşılması gereken bariyer 98,3 milyon dolardı. Bariyer yükselirken listeye yeni giren çok sayıda şirket de oldu. 2016 yılında 68 yeni şirket listeye girerken, 2017 yılında 70 yeni şirket katıldı. Yeni katılan şirketlerin sektörel dağılımına baktığımızda 70 şirketin 14’ü enerji ve petrol, 9’u demir-çelik, 6’sı metal, 5’i gıda ve içecek, 5’i inşaat, 4’ü otomotiv sektöründe yer alıyor. Tekstil ve turizmde 3’er, ağaç-orman, bilişim, kimya, maden ve ulaştırmada 2’şer, ticaret-hizmet, savunma, plastik, perakende, makine, lojistik, kuyum, kağıt-ambalaj, hızlı tüketim, gemi inşaat ve dış ticarette 1’er şirket Capital500’e giriş yaptı. 

~

MAKASTA SON DURUM

 Bu yıl zirvedeki en büyük iki oyuncu arasındaki makas ciddi anlamda açıldı. 2016 yılında zirvenin birincisi Tüpraş ve ikincisi Petrol Ofisi arasındaki ciro farkı 4 milyar TL iken, geçtiğimiz yılın birincisi Tüpraş ve ikincisi Türk Hava Yolları arasındaki ciro farkı 14,1 milyar TL oldu. Bu durum hiç kuşkusuz zirvenin istikrarlı lideri Tüpraş’ın cirosunda yüzde 55 oranında büyüme kaydetmesinden kaynaklandı. Bu rekor büyüme zirvenin en alttakiyle arasındaki makası da açtı. 2016 verilerine göre zirvedeki şirketle 500’üncü şirket arasındaki ciro farkı 75,5 kat iken 2017 yılında 1’inci şirket ile 500’üncü şirket arasındaki ciro farkı 91,1 kat oldu. Ancak değerlendirmeyi son 10 yılı baz alarak yaptığımızda makasın hala ciddi şekilde kapanmakta olduğunu görüyoruz. 2016 yılında listenin birinci ve son sırasında yer alan şirketin ciro farkı 213 kat iken, bu 2007 yılında 176 kata düşmüştü. Bugün 91,1 kat olan fark da tavan ve taban arasındaki makasın ciddi bir daralma yaşadığını ortaya koyuyor. 

DEMOKRATİKLEŞMEDE YOL ALINDI 

Capital500 büyüyor. Büyümenin demokratikleşme karnesinin nasıl olduğuna gelince… Ciroya göre aritmetik ortalamayı yakalayan ve aşan şirket sayısına bakarak bu soruya yanıt bulmaya çalıştığımızda, bu konuda önemli bir gelişme olduğunu söylemek mümkün. 2014 yılında toplam ciroyu 500’e böldüğümüzde ortalama ciro 1 milyar 734 milyon TL idi. Bu ortalamayı yakalayan şirket sayısı da 103’tü. 2015 yılında 1 milyar 858 milyon TL olan aritmetik ortalamayı 100 şirket yakalarken, 2016 yılında 2 milyar 50 milyon TL olan aritmetik ortalamayı tutturabilen şirket sayısı 99’da kaldı. 2017 yılında ise şirketlerin gösterdikleri büyüme iştahı aritmetik ortalamayı yakalama anlamında da onları 2014 performansının bile üstüne taşıdı. 2017 yılında 2 milyar 685 milyon TL olan aritmetik ortalamayı yakalayan şirket sayısı 104’e ulaştı. Ancak duruma ilk 100 şirket ile en alttaki 100 şirket açısından baktığımızda demokratikleşmenin çok da istenen seviyelerde olduğunu söylemek mümkün değil. Burada ciro makası hala çok açık. Zirvedeki ilk 100 şirketin Capital500’ün toplam cirosu içindeki payı yüzde 64,7. En alttaki 100 şirketin toplam cirodaki payı ise sadece yüzde 5.

SEKTÖRLERİN PERFORMANSI

Capital500’de şirket sayısı olarak en çok varlık gösteren sektörlere baktığımızda bu sektörlerin başında 60 şirketle gıda-içecek, 58 şirketle enerji-petrol ve 48 şirketle otomotiv geliyor. Onları demir-çelik, tekstil-konfeksiyon, inşaat ve perakende takip ediyor. Gelirler açısından yapılan katkıya baktığımızda ise tablo değişiyor. Capital500 cirosuna en büyük katkıyı yapan sektör yüzde 19,4’lük payıyla açık ara enerji-petrol. İkinci sırada yüzde 13,1’lik payla otomotiv geliyor. Bu sektörleri de sırasıyla gıdaiçecek, demir-çelik, perakende, inşaat, elektrik-elektronik, ulaştırma, telekom ve tekstilkonfeksiyon takip ediyor. 2016’dan 2017’ye sektörlerin Capital500’e yaptığı katkı sıralamasında kayda değer bir değişiklik olmadı. Son 10 yılı baz alıp bir değerlendirme yaptığımızda da yine ilk 3 sektörün gelirdeki payını değiştirecek çok büyük bir fark dikkat çekmiyor. Ancak bazı sektörlerin payındaki ciddi değişimler Türkiye ekonomisinin son 10 yıllık ekonomik politikalarını ve büyümenin yeni yönünü ortaya koyuyor. Örneğin 2007 yılında Capital500 cirosundaki payı yüzde 3,5 olan inşaat sektörünün payı 2017’de yüzde 6,1’e, perakendenin yüzde 4,9 olan payı yüzde 7,1’e, ulaştırmanın yüzde 2,3 olan payı yüzde 4,5’e çıkarken, elektik-elektronik sektörünün yüzde 6 olan payı yüzde 4,6’ya, telekomun yüzde 6,8 olan payı yüzde 3,8’e, tekstilkonfeksiyonun yüzde 4,2 olan payı da yüzde 2’ye geriledi. 

MİLYAR TL KULÜBÜ ATAĞA KALKTI

Türkiye ve şirketler büyürken en radikal değişimlerden biri hiç kuşkusuz milyar TL’lik şirketler kulübünde yaşandı. 2017’de Capital500’ün milyar TL’lik şirketler kulübüne tam olarak 68 yeni şirket katıldı. 2016 yılında kulübe katılan yeni üye sayısı 23’dü… Capital500’ün milyarlık şirketler liginin son 17 yılına baktığımızda aslında bu artışın en büyük artış olduğunu görüyoruz. Türkiye’de 2000 yılında 1 milyar TL’yi aşan şirket sayısı sıfırken, ekonominin toparlanmaya geçtiği 2003 yılında milyar TL’yi aşan şirket sayısı 20 oldu. Bir sonraki yıl sayı 38’e çıkarken devam eden her yılda önemli bir artış gösterdi. 2010 yılında milyar TL’lik kulübün üye sayısı 94 oldu. Son birkaç yıldır da kulüp genişlemeye devam ediyor. 2015’te 211 olan üye sayısı 2016’da 234’e ve son olarak 2017 yılında da 302’ye ulaştı. Bu durum da Türkiye’de özelikle büyük şirketlerin büyüme konusunda hala çok dinamik olduğunu ve ekonomik büyümeden en çok onların yararlandıklarını ortaya koyuyor.