Rekabet kurumlara kayıyor

Son 3 yıldaki büyümede özellikle kurumsal katılımın payı büyük. Sistem başlangıcından bu yana bir türlü istenilen ivmenin yakalanamadığı kurumsal katılımlar tarafında ciddi hareketlenme var. Yeni vergi düzenlemesi (vesting) sonrasında sisteme katılan şirketlerin sayısı artıyor. Halihazırda çok uluslu şirketlerin öncü olduğu tabloda, yeni dönemde, henüz sisteme dahil olmamış yaklaşık 350 büyük şirket ve KOBİ'ler tarafında hareketlilik bekleniyor. Bireysel Emeklilik Sistemi, faaliyete geçtiği 2003 yılından bu yana memnun edici bir performans gösteriyor. 2,7 milyon katılımcıya ulaşan sektörün fon büyüklüğü 15 milyar 731 milyon TL'ye yaklaşmış durumda. BES, bu performansına büyük ölçüde bireylerin lokomotifliğinde ulaştı. Emeklilik Gözetim Merkezi'nin açıkladığı verilere göre, sektördeki bireysel ve kurumsal katılım oranları hala bireysel sözleşmeler lehine. Kurumsal sözleşmeler, toplam sözleşmelerin sadece yüzde 16'sını oluşturuyor. Oysa en başından bu yana asıl potansiyelin kurumsal tarafta olduğu konuşuluyor. Peki BES şirketleri kurumsaldaki bu potansiyeli neden açığa çıkaramadı? AvivaSA CEO'su Meral Eredenk, "İşveren katkılı sözleşmelerde, özelikle 2008 yılına kadar mevcut sistem hakkındaki yönetmelik, işveren katkılı planları ve kurumların ihtiyaçlarını destekleyecek noktada değildi" diyor. 2009 yılında gerekli düzenlemeler yapıldı ama bu kez de global kriz beklenen büyümeyi kısıtladı. Türkiye'de kurumsal katılımın öncüleri uluslararası şirketler, kriz nedeniyle yatırımlarına ara verdi. Ancak, yine de geçtiğimiz yıldan bu yana dikkat çeken bir ivme yakalanmış durumda. Yeni vergi uygulamasının (vesting) başlangıcından sonra 1 yıl içinde kurumsal katılımcı sayısında yüzde 29 büyüme yakalandı. 2010'dan 2011'e bu oran yüzde 41'e ulaştı. Son açıklanan verilere göre sistemde 115 bin 440 işveren katkılı grup emeklilik sözleşmesi ve 595 bin 948 gruba bağlı bireysel emeklilik sözleşmesi bulunuyor. İşveren katkılı grup emeklilik sözleşmelerinde 480 milyon 949 bin TL'nin üzerinde fon büyüklüğüne ulaşılmış durumda. İşverenin ödemeye dahil olmadığı gruba bağlı sözleşme türünde ise toplam fon büyüklüğü 2 milyar 873 milyon TL düzeyinde.
500'ün yüzde 30'u sistemde
Kurumsal tarafta iki grup var. Birinci grupta çalışanlarının bireysel emeklilik sözleşmelerini tamamen ödeyen şirketler yer alıyor. Diğer grupta ise gruba bağlı sözleşmeler söz konusu. Burada şirketler çalışanlarının sözleşmelerinin bir bölümünü ödüyor ya da şirket çalışanları bir araya gelip sözleşme yapıyor. Tamamen kurum katkılı sözleşmeler tarafında uluslararası ilaç, tütün gibi şirketler öncü. Emeklilik şirketlerinin çalıştığı firmaların ortak bir takibini yapma olanağı yok.~
Dolayısıyla net bir veri de yok. Ancak Capital 500'deki şirketlerin özellikle İstanbul, Ankara ve İzmir merkezli olanlarında yüzde 70 oranında kurumsal katılım olduğu tahmin ediliyor. Meral Eredenk, "Bu oran içinde şu an çalışanları adına ödeme yapan firma sayısının yüzde 30'un altında olduğunu söyleyebiliriz" diye konuşuyor. Son 3 yıldır vakıf, dernek ve sandıklardaki birikimlerin BES'e aktarımı gündemde. Ancak, bunların önemli bir bölümü henüz sisteme dahil olmadı. Dolayısıyla bu yıl da bu grup BES şirketlerinin takibinde olacak. Vakıf Emeklilik Genel Müdürü Mehmet Bostan, "Geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi bu yıl da çok uluslu ve yabancı sermayeli şirketlerin ağırlıklı olarak takip edileceğini ve bunun yanı sıra KOBİ çalışmalarına da ağırlık verileceğini öngörüyoruz" diyor. Görünen o ki BES şirketleri bu yıl ve sonrasında ilk 500 şirket arasında yer alan henüz sisteme dahil olmamış 350 büyük şirketi ve KOBİ'leri yakın takibe alacak.

Şirketlerin planı
Vakıf Emeklilik geçtiğimiz yıl iki büyük şirketle işbirliği yaptı. İlksan ve Polsan şirketlerinin 400 bin çalışanını sisteme kattı. Vakıf Emeklilik Genel Müdürü Mehmet Bostan, Vakıf Emeklilik portföyünün yüzde 38'inin işveren katkılı ve gruba bağlı sözleşmelerden oluştuğunu söylüyor ve ekliyor: "Sektördeki işveren katkılı ve gruba bağlı sözleşmelerden yüzde 17,3'ü portföyümüz içerisinde yer alıyor." AvivaSA, kurumsal pazarda, işveren katkılı sözleşmelerde yüzde 31'lik pazar payıyla lider. AvivaSA CEO'su Meral Eredenk, gruba bağlı bireysel emeklilik sözleşmelerinde 2011'in son çeyreğinden başlayarak pazar payını artırma eğiliminde olduklarını söylüyor. Eredenk, "Büyüme stratejimiz çerçevesinde 2012 sonuna kadar, banka kanalı üzerinden ve kanallar arası referans yoluyla kurumsal pazar payımızda büyük bir artış yaratmayı hedefliyoruz" diyor. Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü Mete Uğurlu, işveren katkısı içeren grup emeklilik planlarının yeni dönemde sistemdeki büyümenin lokomotifi olacağını söylüyor. Anadolu Hayat'ın toplam 147 bin 535 adet kurumsal sözleşmesi var. Uğurlu, yeni dönemde daha çok şirketi sisteme katarak kurumsal pazardaki pazar paylarını artıracaklarını söylüyor. Garanti Emeklilik'in ise grup planlarında 153 bin sözleşmesi var. Yüzde 25,7 pazar payıyla pazarda lider konumda. Garanti'nin portföyünün sözleşme bazında yüzde 26,3'ü, yatırıma yönlendirilen katkı payında ise yüzde 28,6'sı grup planlarından geliyor. Sadece işveren katkılı planlarda bu oranlar yüzde 2,3 ve yüzde 1,7 düzeyinde. Garanti Emeklilik Genel Müdürü Erhan Adalı, "Sektörün geleceğinin kurumsal işlerde olduğunu düşünüyoruz ve bu paralelde önümüzdeki dönemde toplam portföyümüzün içindeki kurumsal işlerimizin ağırlıklarını artırmayı planlıyoruz" diye konuşuyor.

Yeni dönem ne getirecek?
Gelişmiş ülkelerde toplam fonlarının yarısından çoğunu kurumsal katkılı fonlar oluşturuyor. Bu da Türkiye'nin önünde uzun bir yol olduğu anlamına geliyor. Vakıf Emeklilik Genel Müdürü Mehmet Bostan, "Yasal düzenlemelerin tamamlanması ve şirketlerin insan kaynakları politikalarında insana yatırım bilincinin yerleşmesiyle kurumsal katılımdaki gelişim, sisteme ciddi bir fon büyüklüğü sağlayabilir" diyor. Anadolu Hayat Genel Müdürü Mete Uğurlu, halihazırda çok uluslu şirketlerin sisteme olan ilgisinin artarak devam ettiğini söylüyor. ~
"Yerli şirketlerin ise en azından çok uluslu şirketlere benzer bir ivme yakalamaları için zamana ihtiyaçları var" diyor. Bireysel Emeklilik Sistemi'nin bu yıl 20 milyar TL düzeyinde bir fon büyüklüğüne ulaşması bekleniyor. Katılımcı sayısının da 3,1 milyona çıkacağı öngörülüyor. Meral Eredenk, bu yıl ve sonrası için şu değerlendirmeyi yapıyor: "Gelecek dönemde büyüme getirecek 3 ana konu kurumsal katılım, yeni yasal düzenlemeler ve çeşitlenen fonlar olacak. Kurumsal katılımda yüzde 30 büyüme bekliyoruz. Vergi teşviği beklediğimizden daha iyi gelirse büyüme yüzde 35 olur. Fonlarla ilgili gelişim daha hızlı olursa sistemdeki büyüme yüzde 40'a kadar gider. "

METE UĞURLU / ANADOLU HAYAT EMEKLİLİK GM.
TAKİPTE HANGİ ŞİRKETLER VAR?
MEVCUT PORTFÖY
Daha çok yurtdışı merkezli, çok uluslu firmaların ya da turn-over oranlarının yüksek olduğu ilaç, bilişim ve finans sektörlerinde faaliyet gösteren şirketlerin çalışanları adına katkı payı ödeyerek sisteme dâhil olduklarını görüyoruz. İşverenlerin çalışanları adına ödedikleri katkı payı tutarları şirket bünyesinde istihdam edilen personel sayısı ve mevzuatta belirtilen vesting süresine bağlı olarak değişkenlik gösterebiliyor.
YENİ DÖNEM PLANI
Anadolu Hayat Emeklilik olarak bu yıl hedefimizde henüz sisteme girmemiş çok uluslu firmalar, insan kaynağına önemli yatırımların yapıldığı otomotiv, hizmet ve hızlı tüketim sektörlerinde faaliyet gösteren şirketler var. Bunlara ek olarak, şirket bünyemizde bulunan şirketlere yönelik tutundurma ve derinleştirme faaliyetlerimize hız vermeyi planlıyoruz.

MERAL EREDENK / AVIVASA CEO
KOBİ'LERİN İLGİSİ ARTTI
Son dönemde BES şirketlerinin KOBİ portföyüne önemli yatırım yaptıkları görülüyor. Her ay onlarca KOBİ'ye sistemin sağladığı vergi ve rekabet avantajını anlatan şirketler var. KOBİ'lerin de BES'e ilgisi artıyor. AvivaSA CEO'su Meral Eredenk, AvivaSA'nın işveren katkılı fon büyüklüğünde KOBİ'lerin payının yüzde 10 düzeyinde olduğunu söylüyor. KOBİ kesiminin sisteme bakışını şöyle özetliyor: "KOBİ'lerle yaptığımız görüşmelerde, bünyesinde profesyonel yöneticilere yer veren ve kurumsallaşma yolunda ilerleyen firmalardan daha kolay sonuç alıyoruz. İşveren katkılı BES uygulamalarına alışık çalışanlar, bu tip firmalara transfer edildiklerinde bu yan faydayı talep ediyor. Buna karşılık, KOBİ'lerde sıklıkla karşılaşılan patron tipi yönetimlerde, özellikle yönetsel kademelerde çoğunlukla aile fertleri olduğundan ilerleme kaydetmek daha güç oluyor."