Sınır ötesi alım dalgası

Dünya zor bir dönemden geçiyor. Trump’ın politikaları, Brexit, AB’deki sıkıntılar, iş iklimini derinden etkiliyor, riskleri artırıyor. Bütün bu zorluklara rağmen şirketler cephesinde globalleşme tam gaz sürüyor. 2018 verileri de bunun bir göstergesi. JP Morgan’ın raporuna göre 2018’de dünya çapında 4,1 trilyon dolarlık birleşme ve satın alma gerçekleşti. Rutgers Üniversitesi’nden Doçent Dr. Can Uslay, gelişmekte olan ülkelerin de global birleşme ve satın almalarda seslerinin yükselmeye başladığını düşünüyor. Hint şirketi Tata’nın İngiliz diplomatlarının resmi araç olarak kullandığı Jaguar’a sahip olmasını örnek gösteriyor ve şöyle devam ediyor: “Güney Afrika’dan SAB ile Brezilya’dan Ambev birleşerek ABD lideri Anheuser-Busch’u 106 milyar dolara alacak duruma geldi. Bunlar çok değil 20-25 yıl önce düşünülemezdi. Eskiden gelişmiş diye nitelendirdiğimiz ülkeler, gelişmekte olan ülkelerden alım/yatırım yaparken şimdi birleşme ve satın almalar daha dengeli olmaya başladı.” Dünyada globalleşme trendi bu yönde evrilirken Türk şirketleri de bu yarışta yerini almak için mücadele ediyor. Pek çoğu globaldeki fırsatları yakından izliyor. Capital Dergisi’nin bu yıl 12’nci kez hazırladığı “Yurt Dışında Kurulu En Büyük Türk Şirketleri” araştırması da işte bu şirketlerin performansını her yıl analiz ediyor. Bu yılki çalışma, globaldeki Türk şirketlerinin inorganik büyüme planlarının ivme kazandığını ortaya koyuyor. 

İNORGANİK ADIMLAR

2018, globalleşme hamleleri yapan Türk şirketlerinin önemli satın almalara imza attığı bir yıl olarak geride kaldı. Bu süreçte Şişecam’dan Arçelik’e Çimsa’dan Netlog’a pek çok iddialı Türk devi, yeni şirketler alarak globaldeki güçlerini artırdı. Geçtiğimiz günlerde OYAK’tan gelen haberse 2019 yılının en büyük satın alması olmaya aday. OYAK, geçen mayısta satışa çıkarılan İngiliz sanayi devi British Steel’i satın almak üzere ön anlaşmaya vardı. British Steel’e başta Avrupalı üreticiler olmak üzere dünya genelinden 80’e yakın çelik üreticisi talip olmuştu. OYAK Genel Müdürü Süleyman Savaş Erdem, “Ülkemizin her alanda dünya liginde oyunculara sahip olmasının önemine inanıyoruz. Bu doğrultuda Türk çelik sektörünün son yıllardaki en büyük başarılarından birine imza attık ve İngiliz sanayi devi British Steel’i satın almak üzere ön anlaşmaya vardık. Ülkemizde ve dünyada fırsat olarak gördüğümüz adımları atmaya devam edeceğiz” diyor. Öte yandan Çimsa da Meksikalı çimento devi Cemex’in, İspanya Bunol Fabrikası’nı 180 milyon dolara satın alıyor. Satın alma tamamlandığında Çimsa, beyaz çimentoda dünyanın en büyük oyuncusu olacak. Çimsa Genel Müdürü Ülkü Özcan, yurt dışında Almanya, İtalya, İspanya, KKTC, Romanya ve Rusya’daki tesislerinden 65’i aşkın ülkeye beyaz çimento ve özel ürünler ihraç ettiklerini dile getiriyor. Şirket ayrıca bu yıl Amerika’daki beyaz çimento değirmeni yatırımını da devreye alacak. 

FIRSAT PEŞİNDE

Yurt dışında iddialı gruplar büyümek için her fırsatı değerlendiriyor. Örneğin Kastamonu Entegre CEO’su Haluk Yıldız, 2019’da yurt dışında büyümeye odaklandıklarını söylüyor. Yıldız, İtalya ve Bulgaristan’daki yatırımlarını, Romanya’daki üretim tesisleriyle birlikte Balkanlar ve Orta Avrupa’daki pazar paylarını ve güçlerini daha da artırma niyetinde olduklarını belirtiyor. Yıldız, hedeflerini şöyle paylaşıyor: “İtalya’nın Pesaro kentinde açılan Kastamonu Design Center, global vizyonumuzu ortaya koyan yatırımlar arasında. Globalleşme yolunda yeni pazar ve hammadde kaynaklarına yakın olmak için yurt dışı yatırım fırsatlarını takip etmeyi sürdüreceğiz. Bu yıl devreye giren İtalya ve Bulgaristan yatırımlarımızla birlikte 2019 için hedefimiz, mevcut pazarlarda büyümek ve pazar payımızı artırmak olacak.” Kordsa, Türkiye’den çıkan dünya devleri arasında yer alan önemli bir şirket. Amerika, Avrupa, Orta Doğu, Afrika ve Asya Pasifik’te üretim yapan şirket, 2018’de toplam 4 milyar TL ciro elde etti. Bu cironun yüzde 70’i yurt dışındaki şirketlerden geldi. Kordsa CEO’su Ali Çalışkan, son iki yılda yaklaşık 300 milyon dolarlık yatırımla ABD’de 4 önemli şirketi satın aldıklarını söylüyor. Kordsa, bu yatırımlarla global ölçekte ileri malzeme teknolojileri üreten bir şirkete dönüşerek yıllık 150 milyon doları aşan bir iş kolu yarattı. Netlog Başkan Yardımcısı Gökalp Çak, satın alma planlarını şöyle anlatıyor: “2019 ve 2020 yıllarını Netlog için ciddi bir yatırım yılı olarak görüyoruz. Geçtiğimiz aylarda tamamladığımız anlaşmayla Bleckmann’deki hisse oranımızı yüzde 50’den yüzde 90’ın üzerine çıkardık. Şimdi de Netlog’un Avrupa’daki varlığını güçlendirmek için kıta genelinde 7 farklı şirket belirledik. Hollanda ve Belçika’da 2, Almanya 1, Polonya 2, Fransa 1 ve İngiltere’de 1 firmayla ilgileniyoruz. Avrupa’daki satın almalarımızın toplamı değeri 350 milyon Euro civarında olabilir. Bu satın almalar grubumuza yıllık 600 milyon Euro gelir katacak. Bu işlemleri 2 yıl içinde tamamlamak istiyoruz.” Aksa Jeneratör CEO’su Alper Peker, hedeflerinin Güney Amerika’ya yönelmek olduğunu söylüyor ve “En kısa sürede bu hedefimize ulaşacağız” diyor. Peker, “Yurt dışında öncelikli hedef pazar olarak belirlediğimiz Asya Pasifik, Afrika ve Güney Amerika pazarlarında hızla gelişim sağlıyoruz ve bu pazarlarda gelişimizi daha da hızlandırmayı hedefliyoruz” diyor. 

HEDEFTEKİ BÖLGELER

Türk şirketleri, pek çok coğrafyayı radarlarına almış durumda. Örneğin TAV Grubu’nun yurt dışında 48 şirketi bulunuyor. TAV Havalimanları Başkan Yardımcısı ve CFO’su Burcu Geriş, Schiphol Havalimanı’nın ek terminal binası inşaat ihalesini Rönesans Holding grup şirketi Ballast Nedam ile birlikte kazandıklarını söylüyor ve “Schiphol Havalimanı TAV’ın kıta Avrupası’na girişi için çok stratejik bir proje” diyor. Geriş, Afrika, Asya-Pasifik ve Körfez bölgelerinde fırsatlara odaklandıklarına dikkat çekiyor. İnşaat tarafındaysa Orta Doğu, Sahraaltı Afrika ve Güneydoğu Asya’da fırsatları izlediklerini söylüyor. Koton Yönetim Kurulu Başkanı Yılmaz Yılmaz, artık toplam cirolarının yüzde 31’inin yurt dışından geldiğini söylüyor. 31 ülkede faaliyet gösterdiklerini belirten Yılmaz, “Rusya, Kazakistan, Romanya, Fas ve Orta Doğu ülkeleri en öncelikli pazarlar arasında yer alıyor” diyor. 2019 yılında yurt dışı operasyonlardan yüksek beklentilerinin olduğunu ifade eden Yılmaz, hedeflerini şöyle anlatıyor: “Özellikle Balkan ülkelerinde ve Kuzey Afrika’da gerek doğrudan girişimlerimizle gerek franchise ortaklarımız aracılığıyla yeni satış noktaları oluşturduk ve oluşturmaya devam ediyoruz. Orta vadede Uzak Doğu ve Amerika pazarlarına geçişi gündemimize aldık. 2023 yılında, 5 kıtada yer almayı ve Türkiye’nin global hızlı moda markası olmayı hedefliyoruz.” Ditaş Yönetim Kurulu Başkan Vekili ve Murahhas Üye Selim Baybaş ise gelecek dönemde Almanya ve Fransa’da büyüme hedefleri olduğunu söylüyor. Baybaş, “Ditaş olarak var olduğumuz pazarlarda ve yeni pazarlarda büyümeyi hedefliyoruz. Yurt dışında ABD, Kanada, İngiltere, Almanya, Rusya ve Macaristan’da büyümek istiyoruz” diyor. 

BÜYÜTEN İŞ BİRLİKLERİ

Global devlerin büyüme planları aksamaksızın sürüyor. Arçelik de bu devlerden biri. Arçelik temsilcileri yaptıkları açıklamada, “İpek Yolu üzerindeki ülkelerde liderlik stratejimiz kapsamında önemli bir yatırım daha yaparak Bangladeş pazarına girdik. Bangladeş beyaz eşya pazarının en büyük perakende ağına sahip oyuncusu Singer Bangladesh’i çoğunluk hisselerini satın alarak bünyemize kattık. Romanya’da 150 milyon Euro yatırımla hayata geçirdiğimiz sektörün Avrupa’nın en yüksek otomasyon seviyesine sahip çamaşır makinesi fabrikamız geçen yıl sonuna doğru faaliyete geçti. Hindistan’da Beko Voltas ortaklık şirketimizin geçen yıl temellerini attığımız buzdolabı fabrikasının açılışını da 2019 sona ermeden gerçekleştirmeyi planlıyoruz” diyor. AE Arma-Elektropanç CEO’su Burak Ç. Kızılhan, yatırımlarını öncelikle bulundukları coğrafyalardaki sektörel liderliklerini kurmak ve bu coğrafyalarda yer alan nitelikli projelerin teknik müteahhidi olmak üzerine kurguladıklarını söylüyor. Kızılhan, dünyanın önde gelen müteahhit ve teknik müteahhitlik şirketleriyle iş birliklerinin de gündemlerinde olduğunu belirtiyor. Kızılhan, şöyle devam ediyor: “Kısa vadeli hedeflerimiz arasında Balkanlar gibi yeni pazarlara girmek var. Bosna- Hersek’te 2018 yılında bir iştirak hayata geçirdik. Orta vadede ise Güneydoğu Asya ve Sahraaltı Afrika ülkelerindeki nitelikli projelerde yer almak istiyoruz. Altyapı, petrol/gaz ve demiryolu projeleri odağımızı oluşturuyor. Şirketimizin orta ve uzun vadeli stratejileri çerçevesinde her türlü yatay ve dikey büyüme opsiyonlarını değerlendiriyoruz. Rusya ve Azerbaycan pazarları da oldukça hareketli. Bu bölgelerdeki varlığımızı da güçlendirmeyi planlıyoruz.” 

YATIRIMA DEVAM MI?

Global Türk devleri yatırıma da devam ediyor. Tosyalı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Fuat Tosyalı, dünyanın üç farklı kıtasında, 20’nin üzerinde tesisle üretim yaptıklarını hatırlatıyor. Tosyalı, yatırım planlarını şöyle aktarıyor: “Tosyalı Holding’in yatırım yaptığı yurt dışı destinasyonlarının başında Cezayir ve Karadağ var. Tosyalı Algeria’nın ilk üç fazını tamamladık ve dördüncü faz için hazırlıklara başladık. 2018 yılını yaklaşık 2,5 milyar dolar ciroyla kapattık. Dördüncü fazın bitmesiyle birlikte Cezayir’deki bu yatırımın toplamı 6 milyar doların üzerine çıkacak. Tüm fazlar bittiğinde ise Tosyalı Algerie’nin cirosunun 5 milyar dolara ulaşmasını bekliyoruz. Hedefimiz çelik sektörünün lider global oyuncusu olmak. Farklı coğrafyalara yatırım yapıyoruz. Son olarak Senegal’de bir demir çelik yatırımı için Senegal hükümeti ile iyi niyet anlaşmasına imza attık. Afrika’da özellikle 2 ayrı ülkede pazar araştırmalarımız yoğunlaştı.” Anadolu Grubu İcra Başkanı Hurşit Zorlu, dünyanın en büyük bira üreticisi AB InBev ile gerçekleştirdikleri birleşme sonrası en büyük pazarları Rusya ile birlikte Ukrayna’da pazar lideriyle başa baş konuma geldiklerini söylüyor. Zorlu, “Kazakistan, Moldova ve Gürcistan operasyonlarımızda da pazar lideriyiz. Şirketimiz, Adriyatik’ten Çin’e en büyük bira şirketi olma vizyonu doğrultusunda yeni fırsatları sürekli gözlemliyor ve değerlendiriyor” diyor. Gübretaş Genel Müdürü İbrahim Yumaklı, yurt dışında her zaman fırsatları takip ettiklerini ve değerlendirmeye hazır olduklarını söylüyor. Yeşim Tekstil CEO’su Şenol Şankaya, yurt dışında Mısır’da büyümeye devam ettiklerini belirtiyor. Mısır’da 2019’da üçüncü tesisin de devreye girmesiyle yıl sonunda 115 milyon dolarlık ciroya ulaşmayı planladıklarını söyleyen Şankaya, “Mısır’da yıl sonunda 2018’e göre yaklaşık yüzde 35’lik bir büyüme sağlamış olacağımızı öngörüyoruz. 2019 yılı yurt dışı operasyonlarımız açısından da oldukça hareketli geçiyor. Mısır’ın İsmailiye şehrinde 70 milyon dolarlık yatırımla hayata geçen yeni fabrikada aynı çatı altında örme, boyama ve hazır giyim üretimi gerçekleştireceğiz” diyor. 

BEKLENTİLERİN YÖNÜ 

Türkiye’nin global devleri yurt dışında oldukça iddialı hedeflere sahip. Örneğin İş Bankası’nın Almanya merkezli iştiraki İşbank AG’nin Almanya’da 10, Hollanda’da 1 olmak üzere toplam 11 şubesi bulunuyor. JSC Isbank Georgia, Batum ve Tiflis şehirlerindeki birer şubesiyle faaliyetlerine devam ediyor. Rusya’daki iştirak JSC İşbank’ın ise Moskova, Saint Petersburg ve Kazan’da birer 3 şubesi bulunuyor. Şirketin yurt dışı iştiraklerinin 2018 yılı brüt faaliyet gelirleri bir önceki yıla göre yüzde 7,4 artarak yaklaşık 105 milyon dolar oldu. Banka yetkilileri en hızlı büyüyen İşbank AG’nin 2019’da daha hızlı büyümesini beklediklerini ifade ediyor. Ayrıca Orta Doğu, Balkanlar ve Kafkasya gibi bölgelerdeki piyasaları yakından izlediklerini belirtiyorlar. Yurt dışında bir diğer güçlü grup Borusan. Borusan Mannesmann’ın Houston (ABD) ve Vobarno’da (İtalya) tesisleri bulunuyor. Ayrıca Borusan Makina ve Güç Sistemleri’nin Rusya Federasyonu’na ek olarak Kazakistan, Azerbaycan, Kırgızistan ve Gürcistan’da operasyonu mevcut. Gruptan yapılan açıklamada yurt dışı şirketlerinin cirosunun son 3 yılda önemli büyüme göstererek 2016 yılında 427 milyon dolardan 2018’de ise 965 milyon dolara geldiği belirtiyor. Borusan, bu rakamın 2019 sonunda 1 milyar 49 milyon dolara yükseleceğini öngörüyor. Aktaş Holding İcra Kurulu Başkanı İskender Ulusay ise 2018’de grup olarak yurt dışı şirket cirolarının 102 milyon dolar olduğunu söylüyor ve 5 yılda bu ciroyu 250 milyon dolara çıkarma hedeflerinin olduğunu ifade ediyor.