SİNYALLER NE DİYOR?

Sanayinin toplam ekonomi içindeki payından hiç memnun değiliz. İstihdam yaratmayan veya kalitesiz istihdam yaratan büyümenin nedeni budur.”
Bu sözler, TÜSiAD’da başkanlık görevini Cansen Başaran Symes’a bırakan Haluk Dinçer’e ait. Dinçer, sanayinin toplam ekonomi içindeki payının azalmasını Türkiye için risk olarak değerlendiriyor. Büyüme ve verimliliğe dikkat edilmesi konusunda uyarıyor. Sadece Dinçer değil, Türkiye’nin önde gelen gruplarını yöneten CEO’lar da son dönemde ekonomide yolunda gitmeyen gelişmelere dikkat çekiyor. CEO’lara göre, 2015’te en kritik konular arasında kredi geri ödemeleri, nakit akışı ve alacakların tahsilatı ön sıralarda yer alacak. CEO’lar büyüme ve kârlılık konusuna da özellikle odaklanmış durumda. Burada rakamların iyice azalmasından endişe ediyorlar. Buna karşın bu yıl CEO’ları en mutlu eden gelişmeyse enerji fiyatlarında yaşanan düşüş gibi gözüküyor. Bunun sonucunda cari açığın düşmesi de CEO’lara göre 2015’in en olumlu kazanımları arasında yer alıyor.
PROTESTOLU ÇEK ARTTI CEO’lara göre 2015’te yolunda gitmeyen konuların başında ödeme güçlüğü, finansman ve nakit sıkıntısı bulunuyor. Sermaye sıkıntısı, talep durgunluğu ve ek vergilerin gelecek olması da sıkıntı yaratan diğer konular arasında. Risk sigortası şirketi Coface’in son araştırmas , TL’deki değer kaybının ve iç talepteki yavaşlamanın şirketlerin ödeme performansını olumsuz etkilediğini gösteriyor. Ayrıca BDDK’nın 2014 başında uygulamaya başladığı kredi kısıtlama önlemlerinin iç talebi yavaşlatması da şirketlerin ödeme ve alacak tahsilatlarını zorlaştırıyor. Protestolu ve karşılıksız çek tutarlarındaki artışlar da bu bozulmaya işaret ediyor. Türkiye Bankalar Birliği’nin yaptığı araştırmaya göre 2014’te protesto edilen 1 milyon adet senedin parasal tutarı 8,2 milyar TL’ye yükseldi. Protestolu çek tutarıysa yüzde 10 arttı.
HESAPLAR TUTMADI Gold Teknoloji Marketleri Yönetim Kurulu Üyesi Niyazi Bekiroğlu, geçen yıl kredi kartlarına getirilen limit ve taksit kısıtlamasının tüketici talebini azaltarak sektörde satışları düşürdüğünü bunun da şirketleri ödeme güçlüğüne soktuğunu söylüyor. Bekiroğlu, “Perakendede birçok giyim ve teknoloji mağazası ödeme sıkıntısından dolayı kapandı diyor. Sadece perakendede değil, enerjide de ödeme sıkıntısı baş göstermiş durumda. Akfen Holding CEO’su Süha Güçsav, 2014’te enerji sektörüne büyük yatırımlar yapan grupların bu yıl kredi ödemelerinde büyük sıkıntı yaşadığını belirtiyor. “Enerji yatırımlarında hesaplar tutmadı” diyen Güçsav, “2014 çok kurak geçtiği için hidroelektrik santralleri performans gösteremedi. Elektrik fiyatlarının düşmesi de doğalgaz santrallerinin çalışmasında sıkıntı yarattı” diyor. Güçsav’a göre 2014’te enerji sektöründe yaşanan bu sıkıntılar, 2015’te sektördeki yatırımcıların kredi geri ödemelerinde ciddi sıkışıklık yaratacak. Güçsav, “Santral yatırımlarının bir miktarı öz kaynak bir miktarı kredi kullanılarak yapıldı. Yatırımcıların kredi ödemelerinde 2015’te sıkışıklık yaşanacağı aşikar” diyor. 
~
NAKİT SIKINTISI SENDROMU CEO’lara göre piyasalarda yolunda gitmeyen konulardan biri de nakit sıkıntısı. Dumankaya İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Uğur Dumankaya, inşatta nakit akışı sıkıntısının arttığını söylüyor ve ekliyor: “Dünyada ekonomik parametrelerin belirsizliğinden dolayı tüketicilerin yatırım ve konut satın alma tutumlarını öngörmekte zorlanabiliyoruz. Bu durum, nakit akışını yönetmemizi zorlaştırıyor.”
Nakit akışında sıkıntı yaşamamak için temkinli davranıp harcamalarını ve yatırım kararlarını dikkatli verdiklerini söyleyen Dumankaya, bu duruma dikkat etmeyen şirketleri zor günlerin beklediğini düşünüyor. Ayrıca bu durumun sektörü de olumsuz etkileyeceğine inanıyor. Rusya’daki kriz de hazır giyimden tekstile, tarımdan gıdaya kadar birçok sektör için alacakların geri ödemesinde sıkıntı yarattığı için şirketlerin nakit akışını bozuyor. System Tekstil Yönetim Kurulu Üyesi ve Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği Başkanğ Şeref Fayat, “Hazır giyimciler Rusya’dan alacaklarını tahsil etmekle ilgili sıkıntılar yaşıyor” diyor. Timagro Genel Müdürü Murat Karagöz de “Rublenin dolar karşısında çok ciddi erozyona uğramış olması, tarım sektörünü nakit akışı anlamında zora sokuyor” diye konuşuyor. 
ARZ FAZLASI RİSKİ Son dönemde birçok sektörde yaşanan sorunlardan biri de arz ve kapasite fazlalığı... Enerjiden gayrimenkule, seramikten sigortaya kadar birçok sektörde yatırımlarda yaşanan arz fazlası, CEO’lar tarafından olumsuz gelişme olarak değerlendiriliyor. Alarko Holding Genel Koordinatörü Ayhan Yavrucu, gayrimenkul ve enerji yatırımlarında yaşanan arz fazlalığının sektördeki şirketler için tehdit oluşturduğu görüşünde. Yavrucu, “Taahhüt tarafında sıkıntı yok. Ancak konut ve ofis tarafında arz fazlalığından dolayı bazı sıkıntılar oluşabilir. Bu alana yatırım yapanların çok dikkatli olması gerekiyor” diyor. Yavrucu, piyasada arz, talep dengesini gözeterek yatırım yapılması gerektiğine dikkat çekiyor. Akkök Holding’in CEO’su Ahmet Dördüncü de hesap yapmadan gayrimenkul ve AVM yatırımı yapanların zarar ettiğini söylüyor. Dördüncü, “Bugün İstanbul’da yüzlerce AVM var. AVM’ler doyum noktasına geldi” diye konuşuyor. Sektördeki arz fazlalığının AVM yatırımcıları için sıkıntı yarattığını belirten Dördüncü, “AVM sektöründe yaşanan sıkıntıdan dolayı AVM’ler farklı konseptlere dönüyor. Yeni trend büyük caddelerde cadde mağazaları açmak olacak” diyor. Cushman&Wakefield Yönetici Ortağı Toğrul Gönden de master plan eksikliği nedeniyle AVM’lerin yan yana yapılmasının sıkıntı yarattığı görüşünde. 
KÂRLILIKTA AZALMA VAR Son dönemde CEO’ların baş etmekte zorlandığı konulardan biri de düşen kârlar oldu. Hemen her şirket, kâr marjlarının düşmesinden olumsuz etkilenmiş durumda. Denizbank Genel Müdürü Hakan Ateş de bankacılıkta kârlılığın düşmeye devam ettiğini söylüyor. “Bugün sektörde öz varlık getirisi yüzde 11 seviyesinde. 2015’te de bu seviye korunur” diyor. Birçok büyük grubun geleceğin sektörü olarak gördüğü enerjide de karlar düşmüş durumda. 1.600 megavatlık kurulu gücüyle enerjinin önde gelen grupları arasında yer alan Akkök’ün CEO’su Ahmet Dördüncü, enerjide geçen yıl yaşanan kuraklığın sektörde kârlılığı olumsuz etkilediğini belirtiyor. Dördüncü, “Kuraklık, enerji sektörünü olumsuz etkiledi. Doğalgaz ve elektrik fiyatları arasındaki marjın çok daralması sektördeki şirketlerin faaliyet kârlılığını düşürdü. Artık eskiye göre daha az para kazanıyoruz” diyor. Perakendede de CEO’lar kârsızlıktan şikayetçi. Cushman&Wakefield Yönetici Ortağı Toğrul Gönden, son dönemde perakendeciler ve AVM’ciler arasında artan rekabetin kârlılığı düşürdüğü görüşünde. Gönden, “Bu rekabetin içinde zaman zaman fizibilitelerin eksik yapıldığını gözlemliyoruz ki bu ilerleyen dönemde kârlılık anlamında sıkıntı yaratabilir” diyor. Kâr marjlarının düşmesi ihracatçıları da zorluyor. TGSD Başkanı Şeref Fayat, hazır giyimde uzun süredir devam eden düşük kâr marjlarının Euro/dolar paritesindeki gelişmelerden dolayı arttığını söylüyor. Fayat “İhracatını Euro ile yapan hazır giyimciler hammaddeyi dolarla alıyor. Sektör daha önce yaptığı kontratlardan dolayı zarar ediyor” diyor. Hızlı büyüyen sosyal medya sektöründe bile kâr sorunu mevcut. Sosyal medya uzmanı Akın Akıncılar, “Pazarda SaaS modeliyle çalışan veri şirketlerinin artması sonucunda şirketlerin fiyatları ve kâr marjları düştü” diyor.
~
KUR RİSKİ YÜKSELİYOR CEO’lara göre kur 2015’in en önemli risklerinden biri. Bursa merkezli otomotiv yan sanayi üreticisi Feka Automotive Yönetim Kurulu Başkanı Ferit Karslıoğlu, “ İhracat ve ithalata dayalı çalışan şirketler için kur hareketleri risk oluşturuyor” diyor. Karslıoğlu, batıda büyüme beklentisinin düşük olmasının da sıkıntıyı artırdığını belirtiyor. Daikin Türkiye CEO’su Hasan Önder de dolar ve petrol fiyatlarındaki dalgalanmaların 2015’te ithalat yapan şirketler açısından risk yarattığı görüşünde. Önder, “Sektördeki daralmayı, enerji verimliliği kriterlerine göre üretim yapan yerli şirketler çözecek gibi gözüküyor" diyor.Kira yükü aırlaştığı için perakendeciler açı sından da kur dalgalanmaları zaman zaman sıkıntı yaratabiliyor. Ayrıca perakendede yeni vergi yasası ayakkabı ve deri ürünlerini içeren yabancı perakendecileri ciddi sıkıntıya sokuyor. Cushman& Wakefield Yönetici Ortağı Toğrul Gönden, “Ek vergi yükünden dolayı birçok perakendeci büyümeyi durdurmuş durumda” diyor. Aktaş Holding İcra Kurulu Başkanı Sami Erol da devlet üreticileri teşvik ve vergiler anlamında desteklemezse kapanışların yaşanacağını söylüyor. OLUMLU SNYALLER CEO’lara göre bu yılın en olumlu gelişmeleriyse enerji fiyatlarının düşmesi, seçim yılı olması ve kentsel dönüşüm yatırımlarının artması olacak. Denizbank Genel Müdürü Hakan Ateş de 2015’teki en olumlu gelişmeyi, enerji ve emtia fiyatlar ında ya?anan dü?ü?ten dolayı cari açığın daha da daralacak olması olarak görüyor. Ateş, “Cari açığın daralmasından dolayı ülkenin ratingi yat ırım derecesinde kalacak. 2015’te en büyük artı mız bu olacak” diye konuşuyor. Bu yıl genel seçimlerin olacak olmasından dolay ı hareketlilik bekleyen pazarlar da var. Örneğin, erkek hazır giyiminden olumlu sinyaller geliyor. Ki- ğılı Yönetim Kurulu Başkanı Abdullah Kiğılı, bu yıl genel seçimlerin erkek hazır giyim pazarında satış- ları artıracağı görüşünde. Kiğılı, “Seçim dönemlerinde erkeklerin takım elbise ihtiyacı artıyor. Bu da satışlarımıza olumlu etki ediyor” diyor. HAREKETLENECEK SEKTÖRLER Bu yıl beklentilerin aksine inşaat sektöründen de olumlu sinyaller alanlar var. İç pazarda kentsel dönüşüm projelerinin sayısının artması ve konut yatırımlarının prim yapıyor olması gayrimenkul ve inşaat sektörü için umut veren gelişmeler arasında değerlendiriliyor. Seramiksan Türkiye Satış Müdürü M. Süreyya Çağlar, “Bu yıl tüm inşaat sektöründen beklentilerin aksine olumlu sinyaller alı- yoruz. Seçimlerin olması ekonominin de hareketli geçeceğinin işaretini veriyor” diyor. Çağlar, bu durumun seramik ve vitrifiye sektörüne olumlu yansıyacağını söylüyor. Tüm sıkıntılara rağmen lojistikte de 2015’te çift haneli büyüme bekleniyor. Ekol Lojistik Genel Müdürü Osman Ünal, “Global ekonomide yaşanan daralma, sınır kapılarındaki geçiş problemleri ve artan sabit maliyetler sektörü olumsuz yönde etkiliyor. Ancak lojistik sektörü buna rağmen 2014’te yüzde 10 büyüdü. 2015’te de çift haneli büyümenin devam etmesini bekliyoruz” diyor.
~
GÖKHAN ÖĞÜT / VODAFONE TÜRKİYE CEO'SU
YÜZDE 10 BÜYÜME GSM sektöründe son yıllarda büyüme yüzde 10’lar civarında oldu. 2015’te de büyüme bu orana paralel gider. Sektördeki en iyi giden gelişmeyse data kullanımındaki artışın devam etmesi oldu. Mobil internet kullanımındaki büyüme de aynı hızla devam etti. 
4G’YE GEÇİŞ OLUMLU Önümüzdeki dönemde pazardaki en iyi gelişmelerden biri de 4G’ye geçiş olacak. 4G kullanımıyla birlikte pazarda data paketi kullanımı daha da artacak. Ancak sektörde yolunda gitmeyen konu fiber altyapı yatırımlarının yetersizliği oldu. 4G’ye geçişle birlikte Türkiye’de fiber altyapı yatırımlarının hızlandırılması lazım. Türkiye’nin önceliği fiber altyapıyı 200 binden 1 milyon kilometre seviyesine çıkarmak olmalı. 
ENGELLER VAR 4G geldiğinde baz istasyonlarının da fiberle başlanması lazım. Bu başlanma olmazsa 4G’den de verim alamayız. Sektördeki şirketler olarak biz fiber altyapı yatırımını yapmaya hazırız. Ancak önümüzde engeller var. Bunlardan biri de paylaşım ve yatırımın nasıl yapılacağı konusunda yaşanan belirsizlik. Türkiye’de fiber altyapıyı genişletmek hükümet politikası olmalı. 

GÜLFEM ÇAKMAKÇI / LENOVO TÜRKİYE GN.MD
"PAZAR BÜYÜMÜYOR"
AYNI SEVİYEDE KALDI Geçtiğimiz yıllarda, Türkiye’de her yıl yüzde 10 ila 15’ler seviyesinde büyüyen PC pazarı vardı. Ancak son iki yıldır hem masaüstü hem de notebook’ta büyümeyen, aynı seviyede devam eden pazardan bahsediyoruz.
HEYECAN YOK! Pazarın büyümemesinin en önemli nedeni heyecanın kalmaması. Cep telefonunda piyasaya yeni çıkan ürünlere heyecan var. PC pazarını da büyütmek için heyecan yaratmak, yeni inovatif ürünleri pazara sunmak gerekiyor. 
NASIL BAŞARDIK? Son iki yıldır Türkiye’de PC pazarının büyümemesine rağmen bizim yüzde 25 seviyesinde büyümemiz pazara doğru ve yenilikçi ürünler sunmamızdan kaynaklandı. Ayrıca bunu doğru fiyat politikasıyla destekledik. Bugün, pazarda her 4 PC’den birinin Lenovo olduğu bir noktaya geldik. 
EN İYİ PAZAR Cep telefonu satışları Türkiye’de PC pazarının aksine büyümeye devam ediyor. Yıldan yıla yüzde 13 büyüme var. Tüketicinin elindeki en değerli şey cep telefonu oldu. Bu nedenle cep telefonu pazarının hiçbir zaman küçülmeyeceğini düşünüyoruz. 
~
HAKAN ATEŞ / DENİZBANK GENEL MÜDÜRÜ “KREDİ GERİ ÖDEMELERİ SIKINTILI”
LİKİDİTE SIKINTISI YOK Bankacılıkta kredi mevduat oranı yüzde 117’ye çıktı. Mevduatların ötesinde yurtdışından fonlama ihtiyacı var. Ancak ben bu konuda bir darboğaz görmüyorum. Merkez Bankası da uyguladığı munzam karşılık uygulamasıyla fonlamanın daha uzun olmasını teşvik ediyor. Bundan dolayı 5 yıllık bono ihraçlarının çok olacağını düşünüyorum. Dünyada da likidite bol olduğu için fonlamada sıkıntı olacağını sanmıyorum.
PROBLEMLİ KREDİLER Sektörde problemli kredi tutarı 37 milyar lira civarında. Geçtiğimiz yıl problemli kredi tutarı hız kazanır gibi oldu. Ancak daha sonra yılı yine yüzde 3’ler seviyesinde bitirdik. Toplam bankacılık sektörünün geneline çok büyük bir tehdit olmamakla birlikte adet olarak kredi geri ödeyemeyenlerin sayısında artış görüyoruz. Buradaki artış yıl içinde de devam edecek gibi gözüküyor. 
YÜZDE 3’E YÜKSELDİ 2008 ila 2009 yılında yaşanan krizde kredi geri ödemeyenlerin oranı yüzde 5,5’lere kadar yükselmişti. Daha sonraki süreçte yüzde 2,5’lere geri dönmüştük. Şimdi ise kredi geri ödeyemeyenlerin oranı yüzde 3’ler seviyesinde. 2015’te de bu oranın yüzde 3-3,3 arasında kalacağını tahmin ediyoruz.

AHMET DÖRDÜNCÜ / AKKÖK HOLDİNG CEO'SU
“PARALARI TAHSİL ETMEK ÇOK ZORLAŞTI” 
RUSYA OLUMSUZ ETKİLEDİ Akkök Holding olarak kimya sektöründe ürünlerimizi sattığımız sektörlerin başında halı ve triko sanayicileri bulunuyor. Bu sektörlerdeki ihracatçı şirketlerin en önemli dış pazarları Rusya ve Ukrayna’ydı. Ancak Rusya’da enflasyonun artması ve rublenin değer kaybetmesinden dolayı buraya ihracat yapan şirketler alacaklarını tahsil etmede zorluk yaşıyor. 
“TAHSİLAT SIKINTISI OLUŞTU” Özellikle halı ve triko sektörlerindeki şirketler için Rusya’dan paralarını tahsil edememe sorunu oluştu. Bizim de Rusya’dan alacakların gelip gelmemesi konusunda çok ciddi tereddütlerimiz var. 2015’te de bu endişemiz devam edecek.