Umut veren gelişmeler

YURTİÇİNDE TIRMANAN TERÖR OLAYLARI, SÜREGİDEN Suriye savaşının etkileri, ihracat pazarlarından yükselen sorunlar, düşen tüketici güven endeksi, çift haneye çıkan işsizlik ve son olarak 15 Temmuz darbe girişimiyle büyük bir kaos ortamı yaşanması Türkiye ekonomisinde moralleri oldukça bozdu. Hatta yılın ilk yarısında hem içeride hem dışarıda düşen talep nedeniyle birçok sektör daralmayla karşı karşıya kaldı. Özellikle bazı sektörlerde planlar alt üst oldu. Örneğin gayrimenkul ilk 6 ayda yüzde 4 küçüldü, bilişim sektörü yüzde 20 daraldı. Otomotivde son 7 aylık daralma yüzde 3,6 düzeyinde gerçekleşti.
Ancak tüm bu mevcut tabloya rağmen ekonomide umut vadeden olumlu gelişmeler de oluyor. Bu gelişmelerin başında da ekonominin ilk çeyrekte yüzde 4,8 ikinci çeyrekte ise yüzde 3,1 büyümesi geliyor. Hükümetin iç talebi ve yerli üretimi canlandırmak adına devreye aldığı uygulamalar da bazı sektörlere hareket getirmiş durumda. Teşvikler ve kredi maliyetlerinde düşüş ve ödemede kolaylık gibi tedbirlerle birlikte birçok sektörde büyümenin tüm yılı toparlayacak ölçüde iyileşme yaşaması bekleniyor. Yatırım ortamını canlandıran, yerli üretimi öne çıkaran, katma değeri artıran uygulamalar da orta ve uzun vadeye yönelik moralleri düzeltiyor.

ATAK GETİRECEK DÜZENLEMELER
Birçok sektörde devlet eliyle yapılan ve yapılması beklenen düzenlemeler umut verici gelişmeler doğurmuş durumda. Bireysel emeklilik sektöründe otomatik katılım uygulaması bu yıl ağustos ayında yasalaştı. Bu uygulama sayesinde kademeli olarak 14 milyon kişinin bireysel emeklilik sistemine girmesi bekleniyor. Fiba Emeklilik Genel Müdür Yardımcısı Nehir Aksın Bahar, “Yeni dönemde mevzuatta 18 yaş altı kişilerin de BES’e katılımına olanak sağlanması söz konusu” diyor. Bu gerçekleştiğinde 25-26 milyonluk yeni bir katılımcı potansiyelinin sektöre pozitif etkisi olacağını ifade ediyor. Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği’ne göre 2017’ye kadar mevcut binalara Enerji Kimlik Belgesi alma zorunluluğu getirildi. Daikin Türkiye CEO’su Hasan Önder, bu gelişmenin iklimlendirme sektörüne büyük etkisi olacağını söylüyor. “Çünkü bu uygulama daha verimli ürünlerin, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını teşvik ediyor. Bu gelişmenin sektöre etkisi önümüzdeki 2 yıl içinde büyümede yüzde 25’lik bir artış olarak yansıyacak” diye konuşuyor. Ağaç ürünleri sektöründe Başbakanın Türkiye İhracatçılar Meclisi üyeleri ile buluşmasında orman ürünlerindeki tüm fonların kaldırılması, navlun desteği ve taşıma faaliyetlerinin azaltılması ve gümrük muafiyeti konuları gündeme geldi. AGT Satış ve Pazarlamadan Sorumlu Grup Başkanı Şirzat Subaşı, sektörde bu uygulamaların devreye girmesiyle birlikte geçtiğimiz yıl 4 milyar dolar olan sektör ihracatının 14 ila 16 milyar dolara ulaşmasının mümkün olacağını söylüyor.

TÜKETİM HAREKETLENİYOR
Merkez Bankası’nın faiz indirim kararı, KDV indirimi, kredi kartlarında taksit sayısının 9’dan 12’ye, tüketici kredilerinde ise vade sınırının 36 aydan 48 aya çıkarılması birçok sektörde tüketimi hareketlendirecek gibi görünüyor. Örneğin bu yıl ilk çeyrekte daralan yılsonunda da yüzde 5 büyüyeceği tahmin edilen mobilya sektörünün tekrar çift haneli büyüme rakamlarını yakalaması bekleniyor. Doğtaş Kelebek Genel Müdürü Ersin Serbes, hükümetin kredi kartlarında taksit sayısının artırılması başta olmak üzere iç tüketimi artırmak adına aldığı teşvik ve önlemlerin sektöre olumlu katkıları olacağını söylüyor. Yine son dönemde TOKİ, Emlak Konut ve GYODER önderliğinde başlatılan ‘Gayrimenkulde Güç Birliği Daha Güçlü Türkiye’ kampanyası ve ardından bankacılık sektörünün konut faizlerini indirmesiyle mobilya sektörünün de harekete geçeceğini belirtiyor ve ekliyor: “İç pazara yönelik yatırımlar, teşvikler ve ekonominin önünü açacak reformlarla mobilya sektöründe çift haneli büyüme oranlarını görmeyi bekliyoruz.” MOSDER Başkanı İsmail Doğan da bankaların faizlerini yüzde 13 bandından yüzde 10’a çekmelerinin sektörde yüzde 10’luk büyümeye sebep olacağını ifade ediyor. Ömrünü tamamlamış araçlara verilecek destekler ve Merkez Bankası’nın almış olduğu faiz indirim kararı da otomotiv sektöründe heyecanla karşılandı. Bu gelişmelerin iç pazarı hareketlendireceğini ifade eden Hyundai Genel Müdürü Önder Göker, ilk 8 ayda yüzde 5 düşüş gösteren sektörde kalan 4 ayda yüzde 8’lik bir artış beklediklerini söylüyor. “Yılın kalan son 4 ayından umutluyuz ve satışların eski seyrine döneceğini tahmin ediyoruz” diyor. Toyota Genel Müdürü Ali Haydar Bozkurt da otomotiv sektörüne yönelik teşviklerle sektörün ivmeleneceğini belirtiyor. “Bu yöndeki teşviklerle; vergi gelirleri artacak, istihdama katkıda bulunulacak ve otomotiv ile doğrudan ilişkili sektörlerdeki verimlilik üst seviyeye çıkacak” diye konuşuyor.~TOPARLANMA SİNYALLERİ
İhracat ayağında da güzel gelişmeler yaşanıyor. Rusya ve İsrail’le ilişkilerin yeniden düzelmesi yolunda atılan adımlar bu ülkelere yapılan ihracatta olumlu sinyaller olarak geri dönüyor. Akdeniz Ağaç Mamülleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği (AKAMİB) Başkanı Bülent Aymen, İsrail’le ilişkilerin düzelmesiyle sektör olarak şimdiden geçen yılın ihracat rakamlarını geçtiklerini belirtiyor. Aymen, “Ağustos ayı ihracatı, geçtiğimiz yılın ağustos ayına göre yüzde 10 artışla 52 milyon dolar oldu” diye konuşuyor. Rusya ile ilişkilerin yeniden normalleşme sürecine girmesi gıdadan hazır giyime birçok sektörün ihracatına olumlu yansıyor. Yıllık büyümesi son dönemde yüzde 7’lere düşen gıda sektörünün son gelişmelerle birlikte yüzde 10’luk büyüme yakalaması bekleniyor. Elvan Grubu Başkanı Hidayet Kadiroğlu, Rusya pazarındaki düzelme, Uzakdoğu, Afrika ve Güney Amerika pazarlarındaki ilerlemelerin son dönemin güzel gelişmeleri olduğunu belirtiyor. Özellikle ihracat müşterileriyle gerçekleştirdikleri güven verici temasların da etkisiyle eylül ayında bir önceki aya göre siparişlerinin 3 kat artış gösterdiğini ifade eden Kadiroğlu, gıda sektöründe yıllık yüzde 10 büyüme için toparlanma sinyalleri geldiğine dikkat çekiyor. Tekstil sektörü de Rusya ile yeniden olumlu ilişkiler kurulmasıyla rahat bir nefes alıyor. Türkiye’nin Rusya’ya yaptığı ihracat 2015 yılında yüzde 39,5 oranında azalarak 3,59 milyar dolara indi. Uludağ Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (UHKİB) Başkanı Şenol Şenkaya, ağustos ayındaki görüşmelerde dış ticarette iki ülke arasında olması gereken seviyelere tekrar hızla taşıyacak kararlar alındığını belirtiyor. “Özellikle yılın son çeyreğinden itibaren hazır giyimde süratli bir toparlanma ve artış bekleniyor” diye konuşuyor. İTHİB (İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği Başkanı) İsmail Gülle de önümüzdeki süreçte Rusya ile ihracatta yüzde 100’e varan artış beklediklerini ifade ediyor.

KREDİ HACİMLERİ BÜYÜYECEK
Finans sektöründe aslında birçok olumlu gelişme söz konusu. Öncelikle Merkez Bankası’nın zorunlu karşılıklarda yaptığı 100 baz puanlık indirim sektörde moralleri düzeltti. Burgan Bank Genel Müdürü Murat Dinç, bu indirimin piyasaya 2,3 milyar TL ve 1,3 milyar dolar olmak üzere toplam 6 milyar TL’nin üzerinde bir likidite sağlamasını bekliyor. Türkiye’de kamunun yatırımlara devam ediyor olması da finans sektörü için umut vadeden önemli bir gelişme olarak görülüyor. Finansbank Kurumsal ve Ticari Bankacılık Genel Müdür Yardımcısı Ömür Tan, özellikle 2017 yılının proje finansmanı açısından oldukça yoğun geçeceğini ifade ediyor. 2017 yılı yatırım programında önemli bir değişiklik olmaması durumunda gelecek yıl proje finansman kredilerinde TL bazında yıllık yüzde 20-25’lik bir büyümenin de söz konusu olabileceğini söylüyor. Albaraka Türk Genel Müdürü Dr. Fahrettin Yahşi de özellikle konut sektöründe kredi faizlerinin düşürülmesi ile bankaların bireysel segmentteki kredi hacimlerinin büyüyeceğini dile getiriyor. Faktoringde 2015 yılında sürekli artış gösteren karşılıksız çek oranının 2016 yılında belli bir seviyeye oturmuş olması da sektörün en olumlu gelişmesi olarak gösteriliyor. Temmuz sonunda, adet bazında yüzde 3,6, tutar bazında ise yüzde 3,8’lik bir karşılıksız çek oranı olduğunu açıklayan TEB Faktoring Genel Müdürü Çağatay Baydar, “Artış artık durdu diyebiliriz” diyor. Yeni çek kanununun da sektör için umut veren bir gelişme olduğunu ifade eden Baydar, bunun sonuçlarını şöyle paylaşıyor: “Çekin bir ödeme aracı olarak kredibilitesi tekrar düzelecek.”

YATIRIM DA BÜYÜME DE HIZLANDI
GSM sektöründe 4,5G ve beraberinde mobilleşme ve dijitalleşme, sektörü büyüten önemli bir unsur olarak öne çıkıyor. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından hazırlanan “Türkiye Elektronik Haberleşme Sektörü 3 Aylık Pazar Verileri Raporu”na göre 15 Ağustos itibarıyla 622 farklı işletmeci BTK’dan elektronik haberleşme hizmeti sunmak üzere bin 9 yetkilendirme aldı. Bunların yılın ikinci çeyreği itibarıyla toplam gelirleri 11,2 milyar TL’ye yaklaştı, toplam yatırımları da 1,7 milyar TL’ye ulaştı. Geçen yılın aynı dönemine göre gelirler yüzde 16,2, yatırımlar ise yüzde 39,4 arttı. Vodafone İcra Kurulu Başkan Yardımcısı Hasan Süel’e göre bu büyümeyi 4,5G, mobilleşme ve dijitalleşme sağladı. Süel, 4,5G ile uygulama ekonomisinden nesnelerin internetine, bulut bilişimden kodlamaya pek çok alanda değişim yaşanacağını söylüyor. “Sektörümüzün hayat verdiği ekosistem hiç olmadığı kadar büyüyecek” diye konuşuyor. Sektörün yaşadığı büyümeyi Vodafone ve Turkcell’in finansal performansında görmek de mümkün. Vodafone Türkiye’nin servis gelirleri 2016-2017 mali yılının ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 19,5 artış gösterdi. Veri gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 65 arttı. Turkcell de yılın ilk yarısında hem gelir hem FAVÖK ile tüm zamanların en yüksek sonuçlarına ulaştı. Turkcell Genel Müdür Yardımcısı Bülent Aksu, “Yılın ilk yarısında Turkcell Türkiye’de yüzde 8,9 büyüme ve yüzde 31,0 FAVÖK marjı kaydedildi. 2017’den daha da umutluyuz” diyor.~AHMET ZORLU / ZORLU HOLDİNG YÖNETİM KURULU BŞK.
“BİRKAÇ MİLYAR DOLARLIK YATIRIM PLANLIYORUZ”
ÖNEMLİ SONUÇLAR
Zorlu Grubu olarak Türkiye’de en çok istihdam yaratan 3 gruptan ve en büyük 4 ihracatçıdan biriyiz. Orta vadede birkaç milyar dolarlık yatırım yapmayı planlıyoruz. 15 Temmuz darbe girişimi sonrası alınan tedbirler bu süreci ekonomik olarak bir sorun olmadan atlatmamızı sağladı. Rusya ile ilişkilerin yeniden tesisi, turizmin yeniden canlanmasının yanı sıra enerji projelerinin yeniden başlaması ve iki ülke arasındaki ticari ilişkinin yeniden güçlenmesi gibi önemli sonuçları olacak.
“DIŞA BAĞIMLILIĞI AZALTIR”
Benzer şekilde İsrail ile ilişkilerin normalleşmesi de enerji başta olmak üzere bölgedeki ticari ilişkilere önemli katkılar sağlayacak. “Türkiye Ulusal Varlık Fonu”nun da kredi bulma maliyetleri düşünüldüğünde, büyük yatırımların ve dev projelerin finansmanında sağlayacağı desteğin çok önemli olduğunu düşünüyorum. Bu da ülke olarak dışa bağımlılığımızı azaltır. Ayrıca piyasalardaki ani dalgalanmalara da bu fon sayesinde hızlı şekilde cevap verilebilir. Krizlere dayanıklılığımız daha da artar.
AKILLI TEŞVİK DEVRİ
Yapılacak düzenlemelerle görülüyor ki, artık ‘akıllı teşvik’ devrine geçiriyoruz. Her şeyin giderek akıllandığı bir dönemde bunun gerçekten faydalı bir değişim olduğunu düşünüyorum. Stratejik sektörleri hedefleyen ve ihtiyaca göre teşvikler ortaya koyan bu yaklaşım bizi daha verimli kılacak. Dünyada ekonomi alanında önemli atılımlar yapmış Güney Kore gibi ülkelerin hepsi bu tür modellerle başarıyı yakalamıştır.

KATMA DEĞER ARTACAK
AR-GE MERKEZİ SAYISI 4’E KATLANIYOR
Bu yıl açıklanan Ar-Ge reform paketinin ardından katma değerde artış yaratacak çalışmalar için düğmeye basıldı. Bu kapsamda Ar-Ge, yazılım ve tasarım faaliyetlerinden elde edilen kazançlar 31 Aralık 2023’e kadar gelir ve kurumlar vergisinden muaf tutulacak. Teşviklerle mevcut durumda 267 olan Ar-Ge ve tasarım merkezi sayısının 5 yıl içinde 1.000 olması hedefleniyor.
YENİ PROJE SAYISINDAKİ DEĞİŞİM
İnoksan Yönetim Kurulu Başkanı VEHBİ VARLIK, AR-GE merkezlerine yönelik bu düzenlemeyle endüstriyel cihazlar üreten şirketlerde yaratılan katma değerin yükseleceğini söylüyor. Sektörel olarak yeni proje üretiminde adetsel olarak yüzde 30-50 arasında artış, katma değerde de 2017 yılı için yüzde 2-3, 2018 yılı için yüzde 5-8 arası artış olabileceğini tahmin ediyor.
İHRACAT HEDEFİ
Plastik sektöründe de katma değeri artıracak önemli bir gelişme yaşanıyor. PAGEV (Türk Plastik Sanayicileri Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Vakfı) ile T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı birlikte PAGEV Plastik Mükemmeliyet Merkezi kuruyor. PAGEV Başkanı YAVUZ EROĞLU, stratejik iş birliğiyle kurulacak merkezde yüksek teknoloji gerektiren ürünlerin üretimini sağlayacaklarını ifade ediyor. En önemli hedeflerinin katma değerli üretim sayesinde ilk aşamada kilo başına 2,8 dolar olan ihracat birim fiyatını 4 dolara çıkarmak olduğunu belirten Eroğlu, “Ayrıca katma değerli üretim sayesinde sektörümüzün direk ve dolaylı toplam ihracatını da dolar bazında yüzde 43 artıracağız” diyor.~GAYRİMENKULDE YÜKSELİŞ TRENDİ
DÜŞEN FAİZ ETKİSİ
15 Temmuz sonrasında GYODER sektördeki satışları canlandırmak için 39 üyesiyle 100’e yakın projeyi 10 yıl vadeli aylık 0,70’lik bir kredi faiziyle tüketiciye sunan geniş çaplı bir kampanya başlattı. Bu kampanyanın da etkisiyle Türkiye genelinde ilk defa satılan konut sayısının ağustosta geçen yılın aynı ayına göre yüzde 1,1 artarak 53 bin 784 olduğunu belirten NEF Yönetim Kurulu Başkanı ERDEN TİMUR, “Sektörün yaşanan olumsuzluklara rağmen yılı, geçen yılın 1-2 puan üstünde kapatmasını bekliyoruz” diyor.
FARKLI HASSASİYET
Timur, tüketici talebinde de özellikle Emlak Konut GYO ve GYODER kampanyalarının ardından bir yükseliş trendi gözlemlediklerini söylüyor. Önümüzdeki döneme dair beklentilerini de şöyle paylaşıyor: “Bu, gayrimenkul şirketlerinin yeni projelere odaklanmasını beraberinde getirecek. Ayrıca şirketlerde 15 Temmuz sonrası farklı bir hassasiyet oluştu. Finans, gayrimenkul gibi sektörlerin birbirini destekleyen adımlarını da hep beraber takip ediyoruz.
YUKARI YÖNLÜ REVİZYON
Biz de 14 Temmuz 2016’ya kadar bu yıl içinde Türkiye’de 1 proje daha yapalım mı diye kararsızken 15 Temmuz sonrası 3 yeni projenin startını verdik. 1,5 milyar TL yatırım tutarındaki bu 3 yeni projede toplam 3 bin 500 kişi istihdam edilecek. Bu süreçte bankaların faiz düşürme kararı da yine satışları doğrudan desteklemesi nedeniyle olumlu bir katkı sağladı.”

İNŞAAT MALZEMELERİNDE CANLANMA
Öte yandan hükümetin 23 ila 67 bin konut projesi gerçekleştirileceğini açıklaması inşaat malzemeleri sektörünü de heyecanlandırdı. Bu yıl yüzde 2,5-3 oranında büyüyeceği tahmin edilen sektörde büyüme beklentisi arttı. İMSAD Başkanı F. FETHİ HİNGİNAR, kısa ve orta vadede bu gelişmenin etkisiyle sektörde yüzde 5-10 arasında büyüme beklediklerini dile getiriyor.

LEVENT BOSUT / INHERA CAPITAL YÖNETİCİ ORTAĞI
“YATIRIM İŞTAHINDA SIÇRAMA YAŞANACAK”
“10 MİLYAR DOLARIN ÜSTÜNE ÇIKACAK”
2015 yılında Türkiye’de satın alma ve birleşme işlemlerinin toplam değeri 16 milyar dolara ulaşmıştı. İçinde bulunduğumuz konjonktür sebebiyle 2016’da bu işlem değerinin 10 milyar seviyesinin çok altında kalacağını tahmin ediyoruz. 2017’de dış ilişkilerdeki yeni açılımlar ve politik istikrar neticesinde yatırım iştahının pozitif etkileneceğini ve işlem değerinin 10 milyar dolar seviyesinin oldukça üstüne taşınacağını öngörüyoruz.
“GERİ DÖNÜŞLER YAŞANACAK”
Bu düşüncemizi paylaşan bazı yatırımcılar da gelişmelerden bağımsız olarak Türkiye’ye ilgilerini devam ettiriyor. Yavaş yavaş geri dönüşler yaşanacak. Son dönemde Cevher Döküm’ün Meksikalı Tenedora Nemak’a, Oasis Medikal’in İsveçli Wellspec’e, Bome Sanayi Ürünleri’nin Hintli Trivitron Healthcare’e, BCS Teknoloji’nin Japon Hitachi Kokusai’ye, inHERA Capital olarak danışmanlığını yaptığımız Monopoli Sigorta’nın hisselerinin bir kısmının EMF Capital Partners’a satılışı yabancı ilgisinin kaybolmadığını gösteriyor.
 ULUSLARARASI İLGİ
IFC, EBRD gibi uluslararası büyük kalkınma ve yatırım kuruluşlarının Türk şirketlerine yatırım yapıyor olmasını da olumlu gelişmeler arasında değerlendiriyoruz. Rusya ve İsrail’le ilişkilerin normalleşme süreci içine girmesi gibi olumlu gelişmelere tanık olduk. Bu pozitif faktörlerle, yatırım iştahının orta vadede düzeleceğini ve 2017’de bir sıçrama yaşanacağını düşünüyoruz.