7-8 sektöre bakıyoruz

Erhan Kamışlı, Esas Gayrimenkul'ün yönetim kurulu başkanı ve Esas Holding’in de yönetim kurulu üyesi. Holdingin gayrimenkul, sağlık ve Ro-Ro işlerinin başında. Toplamda 2 milyar dolarlık bir büyüklüğü yönetiyor. Koyu bir Beşiktaşlı olan Kamışlı, aynı zamanda Türkiye Futbol Federasyonu’nun da yönetim kurulu üyesi. 8 yıl önce Sabancı Holding’den ayrılıp eşi Emine Sabancı Kamışlı’nın babası Şevket Sabancı ve erkek kardeşi Ali Sabancı’yla birlikte kurduğu Esas Holding’e geçen Kamışlı, son dönemde en fazla mesaiyi gayrimenkule ayırdığını söylüyor. Gayrimenkulde yurtdışındakilerle birlikte ellerindeki portföyün büyüklüğünün 1 milyar doları bulduğunu belirten Kamışlı, bir yılda sadece yurtiçindeki gayrimenkul projelerine yarım milyar dolarlık yatırım yapacaklarını söylüyor. Hedefteki yeni projeler içinde 3 yeni AVM yatırımıyla İstanbul’da yapılması planlanan ofis projeleri bulunuyor. Kamışlı, çıkma kararı aldıkları sağlık sektörünün yerine ise “Biz aynı anda 7-8 sektörle ilgileniyoruz. Tek seçiciliğimiz işin büyüklüğü. 100 milyon Euro’nun altındaki işlerle ilgilenmiyoruz” diyor. Esas Holding Yönetim Kurulu Üyesi Erhan Kamışlı ile holdingin hedeflerini, yönettiği sektörle ilgili yeni planlarını konuştuk:
* Holdingde baktığınız alanın büyüklüğü ne kadar?
 Sorumluluğumda yaklaşık 1.200 çalışan var. 2 milyar dolarlık da bir büyüklüğü yönetiyorum. Bunun yarısını gayrimenkul oluşturuyor. Gayrimenkulde 1 milyar dolarlık yatırımımız var.
* Gayrimenkulde ne kadarlık süreçte 1 milyar dolarlık yatırım yapıldı?
 2010’dan itibaren gaza bastık. 5-6 yılda yurtiçinde ve yurtdışında önemli bir yatırım portföyü oluştu. Gittikçe artan bir şekilde gayrimenkulde büyüyoruz. Gayrimenkul çok inandığımız bir sektör. Bana göre inşaat, bütün sektörlerin patronu, bütün sektörleri hareketlendiriyor. Gelecekte büyüme teknolojiden değil inşaattan gelecek. Dünyada da bu böyle. Örneğin Amerika ile Avrupa’nın en büyük farkı bu. Amerika’da ekonomi biraz kötüye gittiği zaman inşaat hamlesi yapılıyor.
* 2010’dan sonra yurtdışında gayrimenkul yatırımlarınız arttı. Neden?
 2010’dan sonra yurtdışına çok fazla gayrimenkul yatırımı yapmaya başladık. Biz hiçbir işe başlarken hedef koymuyoruz. Esas holding 2000’li yıllarda kuruldu. Ondan sonraki 10 yıl, deneme yanılma, organizasyon kurmak ve altyapı oluşturmakla geçti. Bazı işler oldu bazı işler olmadı. Gayrimenkule de bir heves vardı ancak organizasyon yoktu. 2010’da, “Gayrimenkulde tam bir teşkilat kuralım” dedik. Bu işi usulüne uygun, farklı ve iyi yapalım diye yola çıktık. 2010’da da yavaş yavaş gayrimenkul yatırımlarımıza başladık. 2010’da Kurtköy’de büyük bir ofis projesi yaptık. Daha sonra İzmit, Bolu, Bursa ve Çanakkale’de 4 AVM yaptık. Şimdi de Kartal’da planladığımız bir ofis projemiz var. Yurtdışında İrlanda, İskoçya, İngiltere, New York, Belçika ve Almanya’da yatırımlarımız var.
* Yeni bir organizasyon kurarken hedefiniz neydi?
 Türkiye’de gayrimenkul ve inşaat çok kurumsal yapılamıyor. Bizse kurumsallaşmaya önem verdik. Yeni bir organizasyon kurarken hedefimiz, yaptığımız işi kurumsal yapmak oldu. “Patron işi” olmasın istedik. Daha kurumsal bir yapı kurmaya çalıştık. Kurumsal yapıya göre altyapımızı kurduk.~* Gayrimenkulde nasıl bir strateji izliyorsunuz?
 Yurtiçinde sadece AVM ve ofis yapıyoruz. “Burda” AVM markamız. Yurtdışında ise hazır olanları alıyoruz. Yurtiçinde bir anlamda taş üzerine taş koyuyoruz. Türkiye’de bu konuda çok hassasız, projelerimizi kendimiz yapmak istiyoruz. Ciddi istihdam yaratıyoruz. Son 8 ayda Bolu, Çanakkale, İzmit’i açtık. 5 bine yakın istihdam yarattık. Yeni açılacak AVM’lerimiz var. Bunlarla birlikte çalışan sayısı 7-8 bini bulacak.
* Kaç yeni AVM açacaksınız?
 Şu anda Türkiye’de 4 AVM’miz var. 3 tane daha yapım aşamasında, Türkiye’de 7 AVM olacak. Bunlara 300 milyon dolarlık yatırım öngörüyoruz. AVM’nin dışındaki yatırımlarımız için 200 milyon dolar yatırım planımız var. Bunlar ofis de olabilir karma projeler de olabilir.
* Konut da planlıyor musunuz?
 Konut mecburiyetten olabilir. Biz çok konutçu değiliz, konuta girmek de istemiyoruz. Konutla ilgili çok fırsatlar var. Bazıları geliyor, “Siz gayrimenkul yapıyorsunuz, çok da güvenilirsiniz. Bizim arsayı size verelim” diyorlar. Hatta yüzde 50 yerine yüzde 60 teklif ediyorlar. Bunlar çok büyük fırsat ancak biz kabul etmiyoruz.
* Neden?
 Herkesin bir işi olmalı. Bizim işimiz konut değil. Müteahhit değiliz, müteahhitlik yapmak istemiyoruz. Diğer taraftan ofis yapan çok yok. Çünkü ofisin zorluğu var. Ofis yaptığınızda beklemelisiniz, hemen veremeyebilirsiniz, boş durabilir. Dolayısıyla ofis işinin finansmanı daha zor. Halbuki konutta parayı önceden alıyorsunuz, sonradan veriyorsunuz. Biz parayı önceden alıp sonradan malı vermek gibi bir şeye girmek istemiyoruz. Bolu’da mecburiyetten konut yaptık. Yaptığımız konutları hemen almak istiyorlar. Bizse proje bir bitsin ondan sonra değerlendirmek istiyoruz. Türkiye’nin tam zıt mantığıyla hareket ediyoruz. Aynı mantıkla iş yaptığınızda her köşe başında açılan herhangi bir dükkandan ya da kestaneciden farkınız kalmaz.
* Türkiye’de mi yoksa yurtdışında mı daha hızlı büyüyorsunuz?
 Yurtdışında bayağı hızlı gidiyoruz. Yurtdışında yaptığımız yerlerin satışı da var. Satılan yerlerin yerine yenilerini koyuyoruz. Şu anda da yeni bir satın alma projemiz var. Türkiye’de sıfırdan yaptığınız için yatırımlarımız biraz daha yavaş gidiyor. Çünkü sıfırdan yaptığınız zaman süreç uzun. Bir tane bile belgesiz iş yapmıyoruz. “Yapın ne olacak” diyorlar, biz yapmıyoruz. Öyle olunca süre uzuyor. 6 ay bir belgeden, 5 ay birinden kaybediyoruz. Onun için Türkiye’deki yatırımlarımız daha yavaş gidiyor. Halbuki yurtdışında kurallar belli. Bir de yurtdışında hazır aldığımız için 1-2 ay içinde işi bitiyoruz. Yurtdışı her zaman daha hızlı.
* Yeni gireceğiniz pazarlar var mı?
 Yurtdışında yeni pazar düşünmüyoruz. Yurtdışında bizim odaklandığımız pazarlar İngiltere, İrlanda, İskoçya, Almanya, Belçika, ABD ve Hollanda.~* Yurtdışındaki stratejiniz nedir?
 Yurtdışında hiç konut yatırımız yok. Orada da ofis ve AVM alıyoruz. Ancak aldığımız AVM ve ofisleri geliştirip iyileştiriyoruz. Belli bir değer yaratıyoruz. Örneğin İskoçya’da bir AVM aldık. Sinema ve yemek alanı ekleyip sattık. Şu anda Londra’da üzerinde çalıştığımız ve almayı planladığımız bir ofis projesi var. Yaklaşık 300 milyon TL’lik bir proje bu.
* Gayrimenkuldeki hedefiniz nedir?
 Hedefimiz, Türkiye’de AVM’lerde büyümek kısmen de İstanbul’da ofis düşünüyoruz. Ancak AVM’lerin hiçbirinde emelimizde İstanbul yok. İstanbul’da AVM yapmak istemiyoruz. Çünkü İstanbul’da her köşe başında eczane gibi AVM var. Bizimse Anadolu’nun belli şehirlerinde AVM yapma hedefimiz var. Anadolu’da hem nicelik hem de nitelik açısından AVM’ler yetersiz. Anadolu’da AVM’lerle büyümek, İstanbul’da da olursa ofis yapmak istiyoruz. Ancak ofis işi gittikçe zorlaşıyor. Son birkaç yıldır birçok firma ofis işine girdi. Girenlerin hepsi pişman diye duyuyorum. Artık ofis işine kimse girmek istemiyor. Ofis yatırımlarında herkes A Plus’a döndü. A Plus ofis yaptığınız zaman işiniz daha da zorlaşıyor. Çünkü A Plus ofisleri A Plus şirketler tutuyor. A Plus şirketler de şu anda çok fazla Türkiye’ye gelmiyor. Olanlar da çok fazla ofis yerlerini değiştirmek istemiyor. Yeni gelenler de genellikle Maslak-Büyükdere civarında yoğunlaşıyor. Ofis sektöründe arz çok talep yetersiz. Ofis yapanlar da bu nedenle son dönemde zor bir dönemden geçiyor.
* İstanbul’da konut kesinlikle olmayacak mı?
 İstanbul’da konutta yokuz. İstanbul’da konut olursa çok özel ve çok niş bir proje olur. O da mecburiyetten olur. Kuzey Marmara’da Riva tarafında bir yerimiz var. Hobi olarak düşündüğümüz bir iş. Riva’da sosyal donatılı bir alan yaratmak istiyoruz. Onun da ne zaman olacağı belli değil.
* Yurtdışından ortaklık talepleri geliyor mu?
 Yurtdışından yabancı yatırımcılardan sürekli talep alıyoruz. “Gelelim, size yüzde 20-30 ortak olalım” diyorlar. “Beraber fon kuralım” teklifleri alıyoruz. Çünkü biliyorlar ki bizde her şey çok şeffaf. Ancak bunlar için şimdilik çok erken. Önce yapıyı kuruyoruz. Esas Gayrimenkul’e yabancı ve yerli bağımsız yönetim kurulu üyeleri alacağız. Zaten bizim bütün şirketlerde yabancı yönetim kurulu üyesi oluyor. Hatta hastane işinde bile vardı. Ancak sağlık sektörüne özel sıkıntılardan kendisi bir yıl dayanabildi. Yoksa Türkiye’ye gelen yabancılar bayılıyor, gitmek istemiyor.~* Neden bağımsız yönetim kurulu üyesi alacaksınız?
 Biz yaptığımız işlerde “Bir şey bilmiyoruz” diye düşünüyoruz. “Laf olsun” diye bağımsız yönetim kurulu üyesi almıyoruz. Bizim bir şeyler öğrenebileceğimiz insanları aramıza katmak istiyoruz. Zaten iş hayatında işi benden öğrenecek insanları işe almak istemem. Benden işi öğrenecek insanları sevmiyorum. Yurtdışından aldığımız insanlar da bizim tecrübelerinden öğrenebileceğimiz, faydalanabileceğimiz kişiler.
* Son dönemde en fazla hangi konularla uğraşıyorsunuz?
 Bizi en çok meşgul eden konular, bürokrasi. Gayrimenkul işinde bürokrasi çok zaman alıyor. Bürokrasi dışında teknik ve idari konularda çözüm buluyorsunuz. Ancak bürokrasiden dolayı süreçler çok uzuyor.
* Sağlıkta gelinen nokta nedir? Sağlıktan tamamen çıktınız mı?
 Sağlıktan çıkmak istiyoruz. Sağlıkta iki ayağımız var. Biri Medline Acil, diğeri de hastane ayağımız. Hastane ayağında Konya ve Adana hastanelerimiz kaldı. Konya hastanemizi de satma girişimimiz var. Ancak Adana hastanemiz duruyor. Adanalı olduğumuz için burayla duygusal bir bağımız var. Adana hastanemiz çok başarılı gidiyor, sürekli dolu. Adana hastanesini uzun yıllar tutabiliriz. Biraz da bunu hayır işi gibi düşünüyoruz. Diğer taraftan Medline Acil, kendi ayakları üzerinde duran bir iş. Ne çok kazanıyor ne çok kaybediyor. Çok sosyal bir iş. Üst tabakaya hizmet ediyor. Baktığınızda doktorlu ambulans hizmeti veren tek Medline kaldı. Artık kimse doktorlu ambulans hizmeti vermiyor.
* Sağlıkta bundan sonraki hedefiniz nedir?
 Sağlıkta küçülüyoruz. Sağlıkta bir emelimiz, amacımız yok. Adana dışında hepsini satıyoruz. Sağlık bizim için sosyal bir hizmet. l Sağlığın yerine düşündüğünüz yeni bir sektör var mı? n Yeni gireceğimiz çok alan var. Aynı anda 7-8 sektöre bakıyoruz. Özel girişim sermayesi olduğumuz için bize çok sayıda iş geliyor. Bu işlerden “Şunlara gireriz, şunlara girmeyiz” demiyoruz. Bu işlerden hepsini araştırıyoruz, hepsine bakıyoruz. Ona göre bir karar veriyoruz. Sektör seçiciliğimiz yok. En önemli seçiciliğimiz işin büyüklüğü. Gireceğimiz işin büyük olması lazım. Büyük işlere bakıyoruz. 100 milyon Euro’nun altındaki bir yatırıma çok sıcak bakmıyoruz. Çünkü ufak iş de büyük iş de aynı. Bir iş 10 milyonluk da olsa 100 milyonluk da olsa aynı zamanı, emeği ve insan kaynağını harcıyorsunuz. O zaman biz de bu vaktimizi, büyük işlere harcamayı tercih ediyoruz.
* Gireceğiniz yeni bir alan var mı?
 Öyle bir alan yok. Ancak kesinlikle girmeyeceğimiz sektörler var. Örneğin tekstil hayatta bakmayacağımız bir alan. Bedava tekstil yatırımı getirselerde hayatta bakıp tekstile girmeyiz. Bir de sağlığa girdik ve çıktık. Bir kere çıktığımız bir sektöre bir daha girmeyiz. Sağlık ve tekstil dışında her işe girebiliriz. İş konusunda ayrımcılığımız yok.
* Sağlıktan neden çıktınız? Ne kadar zarar ettiniz?
 Bu sektöre girerken bankalarla görüşmeden girdik, orada hata yapmışız. Biz doktorlara ne yazık ki daha fazla ameliyat yapın diyemedik. Ciddi yatırımlar yaptığımız bu sektörden zararla çıkacağız.~“YATIRIMLARIN HIZLANDIĞI BİR DÖNEMDEYİZ”
2016 DAHA İYİ BİR YIL
Esas Gayrimenkul açısından 2015 güzel geçti. Beklediğimiz gibi oldu, bir sürpriz yoktu. Yapmak istediğimiz yatırımları yaptık. Kendi açımızdan gayrimenkul tarafında 2016’nın daha iyi olacağını düşünüyoruz. Türkiye’de ekonomi her şeye rağmen iyi gidiyor.
“HEP POZİTİF OLDUM”
Bu ülkenin en zor zamanlarında bile biz bu ülkeye yatırım yapmaya devam ettik. Bu ülkeye çok inanan biriyim. Çok pozitif bir insanım. 25 yıldır iş hayatında olumlu olduğum için hep yatırımlara devam ettim. Yatırımlarımızda hiç erteleme olmadı. İçinde bulunduğumuz bu dönem bizim için yatırımların hızlandığı bir dönem diyebilirim.

“HAYALPEREST OLMAMAK LAZIM”
YARATAMAZSINIZ
Global marka üzerine çok konuşuluyor. Çok hayalperest olmamak lazım. Global bir marka yaratamazsınız. Global markayı satın alabilirsiniz. Bizim Esas Holding olarak global marka satın alma hayalimiz yok.
GLOBAL YATIRIMCIYIZ
Ancak kesinlikle global bir yatırımcı olma hedefimiz var. Şu anda da o hedefteyiz. Global bir yatırımcıyız. Çin’de, Almanya’da, İskoçya ve İrlanda’da yatırımlarımız var. Dolayısıyla global yatırımcı olma yönünde ilerliyoruz ancak hiçbir zaman global bir marka yaratacağız diye bir hedefimiz yok.

“YENİLİKÇİ VE FARKLI OLMAYA ÇALIŞIYORUZ”
AVM’LERDE DURUM NASIL?
Doluluk oranlarından memnunuz. Her ay 4 AVM’imizde 400 bin ziyaretçimiz var. Açtığımız yerlerin hemen hepsi iyi çalışıyor ve doluyor. Yaptığımız AVM’lerde herkesten farklı, alışılmamış şeyler yapmaya çalışıyoruz. Yenilikçi olmaya çalışıyoruz. Zaten yaptığımız AVM’lerin hepsinin mimarileri çok yenilikçi. Her yerde kutu gibi AVM’ler var.
HANGİ İLLER HEDEFTE?
Bizse AVM’lerde açık alanlar yapıyoruz. Kutu yapmıyoruz, farklı konseptler uyguluyoruz. Ayrıca Anadolu’ya gidelim “ortama” bir şeyler yapalım diye bir düşüncemiz yok. İstanbul’da kim ne yapıyorsa en iyisini hatta daha fazlasını Anadolu’ya yapıyoruz, yapmaya da devam edeceğiz. Anadolu’da Lüleburgaz, Balıkesir ve Adana’da AVM yapacağız. Bunları 2017 sonuna kadar açmayı planlıyoruz.