Enerji işlerimizi çeşitlendireceğiz

Ayçe Tarcan Aksakal

atarcan@capital.com.tr

Yavuz Erkut’tan sonra Türkiye’nin en büyük şirketi Tüpraş’ın kaptan koltuğuna oturan İbrahim Yelmenoğlu, yeni görevinde 2’nci yılını doldurdu. İlk 2 yılda hedeflerinin yüzde 90’ından fazlasını gerçekleştirdiğini söyleyen Yelmenoğlu, Avrupa, Orta Doğu ve Afrika bölgesinin en büyük 2’nci enerji şirketi olan Tüpraş’ın performansından memnun olduklarını belirtiyor. Gelecek yıllarda kullanımı artacak elektrikli araçlar ve alternatif enerji kaynaklarına karşı şimdiden hazırlık yaptıklarını söylüyor. Yelmenoğlu, “Enerji sektöründe yenilenebilir enerjiden petrokimyaya kadar yeni iş alanlarını araştırıyoruz. Yıl sonuna dek bunlardan birine karar verip iş planımızı oluşturacağız” diyor. Yelmenoğlu, Socar’ın Star Rafinerisi’nin de sektörde rekabete yeni bir dinamizm getireceğini belirtiyor. “Rekabete dünden hazırız. Yatırımlarımızı tamamladık, yeni projelerimiz var” diyen Tüpraş Genel Müdürü İbrahim Yelmenoğlu, ilk kez Capital’e konuştu, petrokimyadan yenilenebilir enerjiye kadar yeni yatırım planlarını anlattı: 

Yeni görevinizde ilk 2 yıl nasıl geçti?

 Aynı şirkette 11 yıldır çalışıyor olmak, şirketi daha önceden tanımak avantaj oldu. Bu göreve atanmadan önce Türkiye’nin en büyük şirketi Tüpraş’ın genel müdürü olmanın çok zor bir görev olduğunu biliyordum ancak bilmek ve yaşamak arasında tabii ki fark oluyor. 

 Genel müdür olduğunuzda yaptığınız ilk iş ne oldu? 

 Aslında 2 yıl önce şansız bir başlangıç yaptım. Genel müdürlük görevine atandıktan hemen sonra birkaç arızamız ve yangınımız oldu. Göreve ilk başladığım dönemde bu süreçleri yönettim. Arızaları giderip ünitelerimizin tekrar tam kapasite çalışmasını sağlamak ve bunu bir an önce gerçekleştirmek gerçekten zordu. Ancak ekip arkadaşlarımızla hep birlikte başarılı bir şekilde bu sorunların altından kalktık. 

•  Son 2 yıldaki performansınızı nasıl değerlendiriyorsunuz? 

 Benden önceki genel müdürümüz Yavuz Erkut zamanında tamamladığımız “fuel oil” dönüşüm tesisi projemiz vardı. 3 milyar doların üzerinde yatırım yapılan büyük bir projeydi ve bu önemli yatırım, Tüpraş’ın basamak atlamasına neden oldu. Bu yatırım sayesinde İzmit rafinerimiz dünyanın en kompleks rafinerilerinden biri oldu. Bunu operasyonel rakamlarımızdan ve finansal sonuçlarımızdan görebilirsiniz. Bu büyük yatırım mali neticelerimizi neredeyse 2’ye katladı. 

•  Neden tam zamanında? 

 Çünkü, 2016 rafineriler için gerçekten zor bir yıldı. “Fuel oil” dönüşüm tesisiyle motorin, jet yakıtı ve benzin gibi beyaz ürünlerde verimliliğimiz arttı, doğal olarak bu durum kârlılığımızı da artırdı. Bu büyük yatırım sayesinde 2016 gibi zorlu bir yılı daha kolay yaşamış olduk. Fuel oil dönüşüm yatırımı tam zamanında devreye alınmış gerçekten önemli ve büyük bir yatırım oldu. 

•  Ne kadar küçüldünüz? 

 Geçen yıl, Tüpraş’ta miktarsal bir daralma yok. Sadece kârlılıklarda bir geriye gidiş vardı. Bu da tamamen rafinericilik sektöründeki konjonktürden kaynaklanan bir durumdu. Bu yıl da tam tersine uluslararası kâr marjları oldukça iyi olduğu için aynı marjların bize de olumlu olarak yansımalarını görüyoruz. 

~

•  Tüpraş’ın borcundaki son durum nedir? Tüpraş’tan gelen temettü Koç Holding ve Aygaz’a ne zaman ulaşacak? 

 Tüpraş’ın özelleştirilmesinden kaynaklanan herhangi bir borcu kalmadı. Temettü holding bünyesine ulaşmaya başladı. 

•  Gündeminizde yeni bir yatırım var mı? 

 Her ne kadar finansal açıdan gücümüzü artırsak da 3,2 milyar dolarlık fuel oil dönüşüm tesisi gibi büyük yatırımlardan sonra biraz soluklanmak gerekir. Biz o soluklanmayı yaptık, şimdi artık yeni büyük yatırımları araştırıyoruz. Bize yön verecek yatırım için sektörde entegrasyon ya da petrokimya dahil her şeye bakıyoruz. Kafamızda enerjiyle ilgili pek çok proje var. 

• Neden böyle bir araştırmanın içindesiniz?

 Elektrikli araçlar ve yenilenebilir enerji kaynaklarıyla birlikte önümüzdeki dönem için akaryakıtın sınırlı kullanımı rafineri sektörü için bir risk olarak görülüyor. Bu nedenle rafinericiliğin geleceği herkes tarafından sorgulanmaya başlandı. Biz de şimdiden diğer rafineriler gibi değişik yatırım alternatiflerini hep birlikte değerlendiriyoruz. İşlerimizi çeşitlendirme arayışındayız. 

Elektrikli araçlardan kaynaklanan risk ne kadar yakın? 

 Uluslararası araştırma kuruluşlarının hemen hepsi 2035-2040’larda hala fosil yakıtların en önemli enerji kaynağı olacağını gösteriyor. 2035’lerde elektrikli araçların, toplam araç stoku içindeki payının çok önemli olmayan oranlarda olacağı belirtiliyor. Ancak elektrikli araçlar belli bir ivme ile hayatımıza girmeye başladı. Araştırmalar ise ham petrole ve akaryakıta biraz daha iyimser yaklaşıyor. Oysa değişim her zaman beklendiğinden daha hızlı oluyor. Ben de değişimin biraz daha hızlı gelmesini bekliyorum. Buna karşın akaryakıtta yüzyıllardır yapılan alt yapının bugünden yarına hemen değişeceğini beklemek de yanlış olur. 

•  Değerlendirdiğiniz değişik yatırım alternatifleri arasında neler var? 

 Yenilenebilir enerji de petrokimya da daha farklı iş alanları da olabilir.

•  Önceliğinizde hangi enerji alanları var? 

 Şu anda bir öncelik belirtmek istemiyorum. Ancak dünyadaki diğer rafineriler gibi değişik yatırım alternatiflerini hep birlikte değerlendiriyoruz. 

•  Yenilenebilir enerjinin hangi alanında yatırım düşünüyorsunuz? 

 Rüzgar enerjisi 2 yıl önce çok popülerdi, ancak son günlerde güneş enerjisi büyük bir atılım yaptı. Biz de zaten 4 coğrafyada faaliyette bulunuyoruz. Bu bölgelerin özelliklerine göre yenilenebilir enerji yatırımlarında çeşitlendirme yapılabilir. Ancak, önceliğimiz kendi rafinelerimizin enerji ihtiyacını yenilenebilir enerjiyle karşılamak yönünde olacak. Bu da hem karbon ayak izimizi azaltmada hem de enerji maliyetini düşürmede yardımcı olacak. Ancak sonuçta bu kararların hepsi yapılmakta olan fizibilite çalışmaları sonunda alınacak. 

•  Planınız nedir? 

 Öncelikle kendi rafinelerimizin ihtiyacını karşılamak üzere Batman ve Kırıkkale rafinelerimiz için güneş enerjisi olabilir. İzmir Rafinerisi için rüzgar enerjisi santrali uygun gibi duruyor. Bunların hepsi projelerimiz arasında. 

~

•  Ne kadarlık bir yatırım öngörüyorsunuz? 

 Her yıl, şirket olarak en az 200 milyon dolar civarında yatırım yapıyoruz. Bu, geçtiğimiz yıllarda da böyleydi. 2017’de de aynı, değişmedi. 

•  2016 zor bir yıldı. 2017 nasıl geçiyor? 

 Bu yıl, rafinericiler için kârlı bir yıl. Uluslararası rafineri marjları oldukça iyi. Bunda da tabii ham petrol fiyatlarının geriye gelmesinin, maliyet bazının düşmesinin faydası oldu. Dünya ekonomileri de büyümeye başladı. Bu büyüme rakamları doğal olarak enerji tüketimine, rafineri kârlılıklarına yansıyor. Baktığınızda, bu yıl, rafineri kârlılıkları özellikle motorin ve jet yakıtında 2016’nın oldukça üzerinde. 

•  Tüpraş için bu yıl nasıl bir sene olacak?

 2017 bizim için hazırlık yılı. Bu yıl yapacağımız yeni büyük yatırımlara karar vermiş, hazırlıklarımızı tamamlamış, yol haritamızı belirlemiş olacağız. 2017, kesinlikle Tüpraş’ın geleceğini belirleyecek bir yıl olacak. Gelecek yıldan itibaren geleceğimizi şekillendirecek kârlı yatırımları gerçekleştirmek üzere çalışmalara başlayacağız. Bu yıl için özetle dönüm noktası diyebiliriz. 

• Dönüm noktası olacak bir yılda ajandanızın ilk sırasında neler var?

 Geleceği şekillendirmeye yönelik araştırma ve çalışmalarımızı tamamlamak istiyoruz. Pek çok fizibilite çalışması yürütüyoruz. Çok sayıda alternatifi değerlendiriyoruz. Artık bunlardan birisine karar verip yolumuzu netleştireceğiz, çünkü gelecek yıllarda bu yatırımları hızla gerçekleştirmek istiyoruz. Özetle 2017 sonunda artık ne yönde ilerleyeceğimize karar vermiş olacağız. Sektörümüzün özelliği gereği yatırım tutarı milyar dolarları bulabiliyor. Bu nedenle çok dikkatli olmamız gerekiyor. 

•  Son 2 yılda hedeflerinizin ne kadarını gerçekleştirdiniz? 

 Kişisel olarak baktığımda her sabah mutlaka “yapılacaklar” listemi kontrol ederim. Neler yapmışız, neler yapmamız gerekiyor diye bakarım. Son 2 yılda, hedeflerimizin önemli bir kısmını gerçekleştirdiğimizi söyleyebilirim. Ancak asıl yapmamız gereken geleceğimizi şekillendirecek yol haritamızı netleştirmek. 

•  Finans kökenli bir genel müdür olarak öncelikleriniz hangi konular? 

 Rafinerici olarak birinci önceliğimiz “Emniyetli Çalışma”. Mali kökenli bir yönetici olarak ise enerji tasarrufuna ve optimizasyonuna her zaman önem veriyorum. 

•  Radarınızda başka hangi konular var? 

 Verimlilik birinci planda olduğu için şu anda odaklandığımız konulardan biri de taşımacılık. Lojistiğimizi daha ekonomik yapmak için ayrı bir şirket yapılandırdık. Türkiye’nin ilk özel demiryolu taşıma şirketi lisansını aldık. Zaten taşımalarımızın önemli kısmını demiryolu ile yapıyorduk. Amacımız bundan sonra demiryolu taşımacılığının ağırlığını daha da arttırmak. 

•  2018’de Star Rafinerisi’nin açılması sizi nasıl etkileyecek? 

 Ülkemizde yeni bir rafinerinin olması her şeyden önce rekabete itici güç olacak. Biz de rekabete değer veriyoruz, bu nedenle yeni rafinerinin bir an önce tamamlanmasını ve de kazasız, emniyetli bir şekilde devreye alınmasını bekliyoruz. Rafinericilik uluslararası bir iş olduğu için aslında Türkiye’de yeni bir rafineri açılmasıyla Akdeniz’in herhangi bir ülkesinde açılması arasında bizim açımızdan çok büyük bir fark yok.

• Yeni durum sektörü nasıl etkileyecek? 

 Genel olarak ürün arz/talep dengesi değişecek. Yeni gelen bir arz olduğu için rafineri kârlılıklarına, kâr marjlarına olumsuz etkisi olacak. Ancak biz rekabete dünden hazırız. Yatırımlarımızı tamamladık, yeni projelerimiz var. Dolayısıyla yeni rafinerinin açılmasından şüphesiz etkileneceğiz ancak yıkıcı bir etki beklemiyoruz. 

•  Gelecekle ilgili beklentiniz nedir? 2018, sektör açısından bu yıldan daha iyi mi olur? 

 Global ekonomideki trend ve düşük ham petrol fiyat ortamının devamı halinde marjların 2018’deki kadar olmasa da sağlıklı seviyelerde olacağını ama her halükarda 2016’dan daha iyi olacağını öngörüyoruz.

~

TÜPRAŞ'IN YOL HARİTASINDA NELER VAR? 3 milyar dolarlık “fuel oil” dönüşüm yatırımı mali neticelerimizi neredeyse 2’ye katladı.  İzmit rafinerisi dünyanın en kompleks tesisi oldu. Bu sayede 2016’yı daha kolay yaşadık.  Biraz soluklandık, şimdi başka yeni büyük yatırım ne yapabiliriz diye araştırıyoruz.  Bize yön verecek yatırım için sektörde entegrasyon ya da petrokimya dahil her şeye bakıyoruz.  İşlerimizi çeşitlendirme arayışındayız. Yenilenebilir enerji, petrokimya ya da farklı alanlar olabilir.  Gelecek yıldan itibaren geleceğimizi şekillendirecek kârlı yatırımları gerçekleştirmek üzere çalışmalara başlayacağız.  Bu yıl yapacağımız yeni büyük yatırımlara karar vermiş, yol haritamızı belirlemiş olacağız.  2017, Tüpraş’ın geleceğini belirleyecek bir yıl olacak. Geleceği şekillendirmiş olacağız.

~