"Enerjide kapasitemizi 4 katına çıkaracağız"

Ayçe Tarcan Aksakal
aaksakal@capital.com.tr

Galatasaray Spor Kulübü’nün eski başkanlarından Ünal Aysal, dünyanın önde gelen enerji yatırımcılarından. Belçika merkezli Unit Group’un kurucusu ve yönetim kurulu başkanı olan iş adamı, dünyanın farklı coğrafyalarında enerji yatırımı ve ticareti yapıyor. Sadece Türkiye’deki enerji yatırımları 2,5 milyar dolar seviyesinde. Son dönemde İran’da 4,2 milyar dolarlık enerji yatırımını alması ve Galatarasay’a tekrar başkan olma tartışmalarıyla gündeme gelen Aysal, darbe girişimi sonrası Belçika’da yoğun tanıtım faaliyetine girişti. Belçika Kralı’na ve başbakanına Türkiye’de demokrasiye destek olmaları için mektuplar yazdı. İnternet sitelerine yabancı yatırımcıları Türkiye’ye çekmek için ilanlar verdi.
“Doğru olduğuna inandığım için Avrupa kamuoyuna gerçekleri anlatmak istedim” diyen Unit Group’un 75 yaşındaki başkanı Ünal Aysal’la enerji piyasasını, yeni yatırım planlarını ve İran’ı konuştuk:
* İş hayatına Ram’da başladınız. Kendi işinizi nasıl kurdunuz?
1970’lerde Koç’un dış ticaret şirketi Ram’da işe başladım. 3 kişi ticari kısma bakıyorduk. Avrupa, Amerika ve Orta Doğu olmak üzere 3 ayrı bölgeye ayrılmıştık. Arkadaşlarım daha sempatik olan Avrupa ve Amerika bölgelerini seçti. Ben Orta Doğu’yu aldım. 2 yıl Ram’da çalışmak benim için iyi bir deneyim oldu.
* Neden iyi bir deneyim oldu?
 Ram’da “Bir şirket sıfırdan nasıl kurulur, nasıl geliştirilir?” birebir yaşadığım için sonrasında kendi başıma çalışabilme cesaretim oldu. 1974’te Belçika’da kendi şirketimi kurdum.
* Ram’dan neden ayrıldınız?
 Prim sistemimizden çok mutlu olmadığım için kendi başıma şansımı denemek istedim.
* Belçika’ya gittiğinizde ilk işiniz ne oldu?
 Genel ticaretle işe başladım. İlk 10 yılda demir çelik, sanayi mamulleri satışı ve petrol ticareti yaptım. Enerjiye ise 1988’den sonra girdim.
* Enerjide büyük bir oyuncu olmanızı sağlayan dönüm noktası ne oldu?
 Ortadoğu’nun ihtiyacı yenilikçi finansman gereksinimlerinin doğru düzgün kurgulanmasıydı. Bizim için dönüm noktası da bu yenilikçi finansman formülleri oldu. Bunları geliştirdik.
* Son dönemde, neden İran ve Irak’a yöneldiniz?
 Batıdaki ekonomik duraklamadan ilk darbesini yiyen sektör enerji oldu. Ancak doğuda hala enerji, gelişen ve yatırım yapılması gereken bir sektör. Biz de doğuya yöneliyoruz.
* Bu yıl ajandanızdaki öncelikli işler neler?
 Öncelikli projemiz Irak. Bu yıl sonunda Kuzey Irak’ta 840 megavat civarında yeni bir enerji yatırımına başlayacağız. 450 milyon Euro’luk bir yatırım olacak. Ancak gelecek mayıs ayından itibaren önceliğimiz İran’a kayacak. İran’da büyük bir enerji yatırımına başlıyoruz. Toplamda 5 bin 250 megavatlık 4,2 milyar dolar değerinde bir yatırım olacak. Büyük bir mesuliyet ve çok büyük bin kontrat. Bunu yaptıktan sonra da 3’üncü hedefimiz Endonezya piyasasına atlayış yapmak. Endonezya, İran piyasasından sonraki en büyük hedefimiz.~* İran’da kaç santral yapacaksınız?
 Yatırım şu anda 6 santrali kapsıyor. Tamamı doğal gaz santrali olacak ve İran’ın bugünkü enerji ihtiyacının yüzde 10’unu karşılayacak.
* İnşaatlar ne zaman başlayacak?
 2017’nin mayıs ayında inşaata başlayacağız. 30 ayda inşaatları tamamlayıp üretime geçeriz.
* İran’da enerjide arz-talep dengesi nasıl?
 İran’da yaptırımların kalkmasından sonra sanayi hareketlendi. İran talebin fazla olduğu ve arzın buna yetmediği bir piyasa.
* Sizinle İran’da ortaklık yapmak isteyen firmalar var mı?
 Tabii ortaklık teklifleri alıyoruz. Bizim yatırımlarımızda Fransız, İtalyan, Japon ve Türk ortaklarımız var. Multi kültürel bir çalışma yapıyoruz. Dünya Bankası da bizim ortaklarımızdan biri. Önümüzdeki dönemlerde buna Çinli ve Koreli ortaklar da katılacak.
* Enerjide başka yeni yatırım olacak mı?
 Hırvatistan’da biomass yatırımımız var. Önümüzdeki dönemde bunu geliştirip büyütmek istiyoruz. Ayrıca İtalya’da Napoli yakınlarında elektrik santrali yapıyoruz. Bu yatırımı Avrupa’da piyasa şartları iyi olmadığı için bir müddet beklettik. Ancak önümüzdeki yıl bu yatırıma başlamayı planlıyoruz. 250 milyon dolarlık bir yatırım olacak. Türkiye’de ise şu anda enerji konusunda arzın daha fazla olduğu bir dönemdeyiz. İleride sanayinin biraz daha hızlandığı ve güçlendiği bir döneme gelindiğinde denge noktasını bulabilir, hatta talebin daha fazla olduğunu görebiliriz. Ancak bunun 4-5 yıldan evvel olacağını tahmin etmiyorum. O dönem gelirse bizim gibi diğer yatırımcılar da Türkiye’de enerji yatırımıyla ilgilenecek. Ancak bugün için Türkiye enerji piyasası yatırımcılar için enteresan değil. Çünkü ürettiğiniz malı satamama riskiniz var.
* Nerede hata yapıldı?
 Hatayı sadece yatırımcılar değil, bankalar da yaptı. Çünkü yatırımcı, fırsat gördüğü pazara girer. Enerji sektörü Türkiye için çok cazip bir sektör reklamı yapıldı. Herkes yatırıma geldi, bankalar da destek verdi. Fakat arz-talep birbirini karşılamadı. Piyasa fiyatları çok düştü. Son 4 yılda elektrik fiyatları aynı kaldı ancak döviz arttı. Döviz borçlananlar borçlarını ödeyemez hale geldi.
* Türkiye’de enerjide sıkıntılar ne zaman biter?
 Enerji sektörü önümüzdeki 3-4 yıl daha bu sıkıntıyı içinde yaşayacak. Büyük firmalar çözümler bulacak. Küçük firmalar birleşip daha büyük gruplar haline gelip devam edecek.
* Bu dönemde Türkiye’de satın alma düşünüyor musunuz?
 Evet, düşünüyoruz. Biz sadece kendimiz santral yaparak değil, satın alarak da büyümeyi planlıyoruz. Önümüzdeki günlerde netleşecek. Özellikle satın almalar 2017’nin programında olan bir konu. Türkiye’de ve yurt dışında piyasada hissesini satmak isteyen enerji santralleri olursa biz bunlarla ilgileneceğiz.
* Hangi santraller hedefinizde?
 Kömür santralleri çok cazip olabilir ancak biz girmiyoruz. Prensip olarak doğal gaz ya da hidroelektrik santrallerle ilgiliyiz. Bunlardan da teknolojisi yeni olan ve yüzde 7-8’in üzerinde verim veren santrallerle ilgiliyiz.
* Enerjide hedefiniz nedir?
 10 bin megavatı yakalamak istiyoruz. Biz şu anda hedefimizin 4’te 1’i seviyesindeyiz. İran’daki işimiz olursa, bu hedefin yüzde 75’ini, Irak’taki bitince de yüzde 85’ini yakalamış olacağız. Eğer önümüzdeki günlerde Endonezya piyasasına girersek ve 1.500 megavatlık bir yatırım alırsak bu hedefimizi gerçekleştireceğiz.
* 10 bin megavata ulaşmak için ne kadar yatırım gerekli?
 10 bin megavatı önümüzdeki 5 yılda yakalamamız lazım. 10 bin megavat 10 milyar dolarlık yatırım demek. Hedefi yakaladığımızda yatırımlarımızın toplam tutarını bugünkünün 4 katına çıkarmış olacağız.
* Dünyada enerjide işler zorlaşıyor, sizin bu dönemi atlatmak için stratejiniz nedir?
 Daha garantili işlemlere gidiyoruz. Yatırımları yaparken özellikle ürettiğimiz malı satabileceğimiz, güvencelerin ve talebin olduğu ülkelere yöneliyoruz. Özellikle hazine garantileri alabildiğimiz ülkelere gidiyoruz. Rekabet kurallarının işlediği piyasalar şu anda zor piyasalar. Türkiye de Avrupa gibi serbest piyasanın oynandığı bir piyasa ve zor bir piyasa.
* Enerjide girmek istediğiniz başka pazarlar var mı?
 Şu anda açılmasını beklediğimiz piyasalar var. Önümüzdeki yıl programlarımız içinde Endonezya var. Endonezya, İran piyasasından sonraki en büyük hedefimiz. Irak ve Suriye’deki sorunlar biterse özelikle Irak iyi bir açılım sağlayacak.
* Hedefinizde yeni bir sektöre girmek var mı?
 Yeni sektör arayışında değiliz, ancak yatırımcılığın dışında elektrik ve gaz ticaretinde gelişmek istiyoruz. Bu alanda ciromuzu artırmak istiyoruz. Çünkü, bu sektörde sınır gökyüzü. Türkiye’de elektrik ticaretinde ciromuzu 2 katına yani 2 milyar dolar seviyesine taşımak istiyoruz.
* Bundan sonraki hayaliniz nedir?
 İdealimde personelin daha fazla güvence bulacağı kendi gayrimenkul sistemlerinizi kurmak ve ofis sistemlerini geliştirmek bulunuyor. Zaten yaşım 75’e geldi. Daha fazla hedefleyecek, planlayacak halim de yok. Benden sonrakilerin bundan sonrakini hedeflemesi lazım.~"TURİZM BİZE UYGUN DEĞİL"
REKABET ÇOK ARTTI
Türkiye piyasası rekabetin çok arttığı bir piyasa… “Çok iyi bildiğimiz sektörlerde kalalım, bilmediklerimizden çıkalım” gibi bir kararımız var. Turizm, çok iyi bildiğimiz bir sektör değil. Turizmde yatırımcının yatırımlarını gündelik olarak takip etmesi lazım. Oysa benim personelimin tamamı başka sektörlerde uzman. Bu nedenle turizm sektöründen çekilmek istiyoruz.
“İKİ OTELİ SATTIK”
Şu anda Türkiye’de iki otelimiz kaldı. Kiriş World ve Park Kimeros’u sattık. Elimizdeki oteller de butik projeler. Turizmden çekilme konusunda aldığımız kararın doğru olduğuna inanıyorum. Les Ottomans bizim için turizm yatırımından ziyade bir prestij yatırımı olduğu için kalacak. Antalya’da da 350 odalı bir otelimiz var. Adını Gazal olarak değiştirdik ve yeniledik. Bu oteli kiraladık, başkası işletiyor.
“MADENCİLİĞİ DE SEVMEDİK”
Bir dönem madenciliğe de girdik. Birkaç tane maden sahası satın aldık. Ancak madencilik de turizm gibi bizim bünyemize uygun değildi ve o sektörü de sevmeyip çıktık.

"HAYAL BİLE EDEMEZDİM"
“SIFIR MALİ DESTEKLE BAŞLADIM”
En başta kendi şirketimi kurarken bu kadar büyüyebileceğimizi hayal bile edemezdim. Çünkü iş hayatıma sıfır mali destekle başladım.
“TİCARET ŞANS VE DİKKAT İŞİ”
Yatırımcı olmak için evvela mali gücünüzün oluşması lazım. Mali gücü de ancak ticaretle bulabilirsiniz. Ticarette de çok dikkatli ve şanslı olmalısınız. Eğer şansınız iyi gitmezse ve biraz dikkatiniz dağıldıysa büyük zararlar yapabilirsiniz. Bir anda her şeyi kaybedebilirsiniz. O anlamda kendimi şanslı addediyorum.
“TEK SEKTÖRE ODAKLANDIK”
Her şey çok iyi gelişti, yatırım yapma gücü elde ettim ve yatırımcılığa döndüm. Bugün ağırlıklı olarak yatırımcıyız. Ancak ticarete devam ediyoruz. Fakat sadece enerji ticareti yapıyoruz. Dikkatimizi dağıtmadan enerjiye odaklanmak başarımızın ana kaynağı oldu.

“ATAŞEHİR’DE 200 MİLYON DOLARLIK PROJEYE BAŞLIYORUZ”
“FİNANS MERKEZİ YAPACAĞIZ”
Ataşehir Finans Merkezi’nde 100 bin metrekarelik bir inşaata başlıyoruz. Arazi dahil 200 milyon dolarlık bir yatırım olmasını planlıyoruz.
“NİŞ PROJELERİ SEVİYORUZ”
Türkiye gayrimenkulde her zaman iyi fırsatları olan, ümit verici bir ülke. Enteresan bir arazi bulursak yatırım yapmak isteriz. Türkiye’de finans merkezleri gibi daha çok niş projeleri seviyoruz.
“HAYALİM MODERN İŞ MERKEZLERİ KURMAK”
 Türkiye’de ileriye dönük olarak kafamda kurduğum ve fırsat olursa yapmak istediğim modern iş merkezleri hayalim var. Bunların içerisinde bahçeden kreşe, restoranlardan lojmanlara kadar birçok unsur bulunacak. Bu proje için iyi bir arazi arıyorum. Araziyi bulabilirsem hemen hayata geçirebilirim.
İRAN’DA 2 BÜYÜK KONUT PROJESİ
Gayrimenkulde Tahran ve Tebriz’de 2 projemiz var. Türkiye’deki büyük siteler gibi olacak. İki gayrimenkul projesi için 1 milyar doların üzerinde bir yatırım yapacağız.

İRAN'DA ÇOK BÜYÜK FIRSATLAR VAR
“ÇEKİNCEM YOK”
İran, yıllardır tanıdığım ve Türkiye kadar iyi bildiğim bir piyasa. Burayla ilgili çekincem yok. İranlılarla kontratı imzalayıncaya kadar çok sıkıntı çekersiniz. Çok iyi müzakere ederler, sonuna kadar sizi denerler. Müzakere süreci çok uzun sürer. Ancak kontratları imzaladıktan sonra bunlara riayet ederler.
“MÜZAKERELER 16 AY SÜRDÜ”
İran’da enerji sektöründe yabancı sermaye yatırımı yok. Biz ilk olacağız. Bunun için müzakere sürecimiz 16 ay sürdü. Bizden sonra gelen firmaların müzakere süreçleri daha az sürecek. Biz bu ülkeye bazı şartları kabul ettirmek için uğraştık.
İLK OLMANIN AVANTAJI
İran’da pazara ilk giren gruplardan biri olmamız bugün 4,2 milyar dolarlık yatırımı almamızı sağladı. Ambargo zamanında bile bürolarımızı açık tuttuk, diğer firmalar gibi hiçbirini kapatmadık. Bu da tabi takdir edilen bir davranış oldu.
TÜKETİM ÇOK İYİ
İran’ın demografik gücü çok yüksek. Halkın yüzde 60’ı genç. Okuma yazma bilenlerin oranı yüzde 90 seviyesinde. Tüketim ekonomisi çok iyi. İranlılar kaliteyi sever, kalitesiz mal almazlar. Onların kalite anlayışına hitap etmek lazım.
HANGİ SEKTÖRLER AVANTAJLI?
Birçok sektör için İran’da büyük fırsatlar bulunuyor. Özellikle inşaatta çok büyük fırsatlar var. Otelcilik ve petro-kimya alanlarında da yatırım yapılabilir.
DEVLET POLİTİKASINA UYUM
İran Hükümeti’nin tespit ettiği ülkenin gereksinmelerine dönük ana prensipler var. Buraya yatırım düşünenlerin bunun listesini muhakkak almaları lazım. Devletin gereksinim olarak göstermediği bir sektöre yatırımcı olarak girerseniz pek başarılı olamazsınız. Evvela devlet politikasına uyumlu projelere sizin katkı getirmeniz lazım.
KAZAN-KAZAN MODELİ
Kazan- kazan sistemi İran’da da işliyor. Bu stratejiyle hareket ederseniz İran Hükümeti size her türlü desteği veriyor. Şu anda İran’ın elektrik ve yabancı sermaye ihtiyacı var. Yabancı sermayenin daha pahalı değil daha ucuz teklif vermesi lazım.