"İlk 3 holdingden biri olacağız"

Aslı Sözbilir

[email protected]

Azerbaycan devlet petrol şirketi Socar, bugün 19,5 milyar dolarlık yatırımla Türkiye’nin en büyük dış yatırımcısı… 2008 yılında Petkim’i satın alarak Türk pazarına giren şirket, bugün tüm projeleriyle hâlihazırda toplam 35 bin kişilik istihdam yaratıyor. Bugün ise Petkim dışında Star Rafinerisi, TANAP gibi dev projelerle Türk ekonomisinin kalbinde önemli bir rol oynayan şirket, buradaki yatırımlarına devam etmekte kararlı gözüküyor. Socar’ın Türkiye CEO’su Zaur Gahramanov, “2018 sonunda sermaye harcamalarımız bitince Türkiye’nin en büyük 3 holdinginden biri olacağız” diyor. Türk hükümetinin desteğinden çok memnun olduklarının altını çizen Gahramanov, Türkiye konusundaki kararlılıklarını ise şöyle açıklıyor: “Türkiye bizim için stratejik önemde ve dünyaya açılan kapımız. ‘İki devlet, bir millet’ bakış açısıyla da buraya yatırım yapmamız çok kolay oluyor. İnsanlar bana ‘Türkiye’de nasıl bu kadar başarılı oluyorsunuz’ diye sorduğunda hep ‘Çeviriyle zaman kaybetmiyoruz’ diye şaka yapıyorum.” Gahramanov’la Socar Türkiye’nin yeni dönem planlarını konuştuk: 

• Socar’ın Türkiye’deki toplam yatırımı ne kadar?

 Türk piyasasına 2008’de girdik. Türkiye’deki toplam portföyümüz 19,5 milyar dolar civarında. Söylediğim miktar 2020’ye kadar yapmayı planladığımız yatırımların toplamı. Bu 19,5 milyar dolar yatırımın 12,6 milyarını hâlihazırda gerçekleştirdik ve bu miktar Türk ekonomisine yatırıldı. Geri kalan yatırım 2018, 2019 ve kısmen de 2020’de yapılacak. 

• Socar dünyada iş yaptığı 13 farklı ülke arasında en büyük yatırımı Türkiye’ye yapıyor. Türkiye’yi Socar için farklı kılan nedir?

 2006-2007 yıllarında dış yatırım yapmaya karar verdik. Socar zaten o zaman bile Azerbaycan ekonomisinin lokomotifiydi ve bizim küçük ülkemiz için çok büyük bir şirketti. İlk yatırımımız Gürcistan’aydı, sonra Türkiye, Romanya ve Ukrayna’ya yatırım yaptık. Yani borularımız, petrolümüz ve gazımız nereye gidiyorsa biz oraya yatırım yapıyoruz. Azerbaycan dört tarafı karayla çevrili bir ülke. Bizim uluslararası pazarlara erişimimiz yok. Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattıyla, Bakü-Tiflis-Erzurum hattıyla ve şimdi de TANAP’la bunu yapıyoruz. Türkiye bizim için stratejik önemde, bizim dünyaya açılan kapımız. Biz Türkiye’ye hep bu açıdan bakıyoruz. “İki devlet, bir millet” bakış açısıyla da buraya yatırım yapmamız çok kolay oluyor. İnsanlar bana “Türkiye’de nasıl bu kadar başarılı oluyorsunuz” diye sorduğunda hep “Çeviriyle zaman kaybetmiyoruz” diye şaka yapıyorum. Bizi iyi anlıyorlar. Elbette Türk hükümetinin bizim için yarattığı ortam da çok önemli. Türk hükümeti ne zaman yeni bir yasa veya teşvik çıkarsa bundan ilk faydalanan Socar oluyor. Örneğin, stratejik teşvik belgesini alan ilk şirketiz. Muhtemelen özel yatırım bölgesi belgesini alan ilk şirket de biz olacağız. Ülkeler arasındaki iyi ilişkiden çok fayda sağlıyoruz. 

•  Petkim’i 2008’de satın aldığınızda cirosu ne kadardı? 2016 sonunda nereye ulaştı? 

 2008’de Petkim’in yüzde 51’ini 2,04 milyar dolara satın aldık. Ardından Özelleştirme İdaresi’ne ait olan yüzde 10’luk payı da satın aldık ve sonra da bu payı sattık. Şu anda Petkim’in yüzde 51’ine sahibiz. Petkim’i sadece bir petrokimyasal bir varlık olarak satın almadık, Petkim bizim için Türkiye’ye giriş kapısıydı. Satın aldığımızda şirket aslında zarardaydı. O zamanki ciro 2,1 milyar TL’ydi. 2017 yılının 3’üncü çeyreğinde ise kârımız 1 milyar TL, ciromuz 4,5 milyar TL ve şu anda geçen yılın cirosunu aştık bile… Yani 2016 ve 2017 Petkim için rekor yıllar oldu. Yıllar içinde Petkim’i iyileştirmek için 760 milyon dolar yatırım yaptık. Yani şirket için ciddi bir sermaye yatırımı programımız var ve bu yatırımı yavaş yavaş 2009-2012 arasında yaptık. Şimdi de bu yatırımın faydasını görüyoruz. Şirketin kendisi Türkiye’nin en büyük şirketlerinden biri ve bu ülkedeki ana varlığımız. 

•  Petkim’i yatırımlarla mı büyüttünüz? 

 Petkim bizim Aliağa Yarımadası’na bakmamıza izin verdi, orada başka ne yapabileceğimizi düşündük. Bizim şu anda Aliağa Yarımadası için entegre bir bakış açımız var. Petkim’in yanına Star Rafinerisi’ni inşa ediyoruz. Ege’nin en büyük konteyner limanı olan Petlim’i inşa ettik. Rüzgâr, elektrik santralleri inşa ediyoruz. Petkim yatırımlarımız Türkiye’ye çok daha büyük başka yatırımlar yapmamıza vesile oldu. 

•  Petkim’de hangi alanlara yatırım yaptınız? 

 PTA üretim tesisine çok büyük yatırım yaptık. Etilen kırıcısına yatırım yaptık, bu, petrokimya ürünlerinin geldiği ana borudur. Bu da Petkim’in gelecekteki üretimine yol verdi. Petkim’in elektrik şebekesine yatırım yaptık. Yani Petkim’in daha iyi üretim yapması için ne yapılması gerekiyorsa yaptık. Daha yıllarca üretim yapması önemli, çünkü ülke için stratejik öneme haiz bir varlık. Diğer yandan piyasa payımızın azalmasını da engellemeyi başardık. 

•  Türkiye’de şu anda devam eden projelerinizden biraz bahseder misiniz? 

 Gelecek yıl faaliyete geçecek olan Star Rafinerisi’ne 6 milyar dolar yatırım yapıyoruz. Bu bizim en önemli projelerimizden biri. Diğer yandan Aliağa bölgesinin en büyük konteyner limanı projesi olan Petlim Konteyner Terminali’ni bitirdik, 400 milyon dolar civarında olan bir proje. Petlim’i 28 yıllığına APM Terminals işletecek. Ayrıca Aliağa’da 55 milyon Euro’ya tamamladığımız bir rüzgâr enerjisi projemiz de (Petkim RES) var. SOCAR olarak TANAP’ı da inşa ediyoruz. Bu, Azerbaycan’ın petrokimya varlıklarını Avrupalı tüketicilere ulaştıran Güney Gaz Koridoru projesinin bir parçası. TANAP bu projenin kalbi, 1.850 km’lik boru hattıyla Türkiye’nin bir ucunu diğer ucuna bağlıyor. 8,5 milyar dolar civarında bir yatırım değeri var. O da epeyce iyi gidiyor, sınırdan Eskişehir’e giden ilk kısım gelecek yıl ortasında bitmiş olacak. 

• Star Rafinerisi’ndeki ciro ve üretim hedefleriniz nedir?

 Star, üretim olarak 10 milyon tonluk bir rafineri. TANAP’la beraber en büyük yatırımımız ama TANAP’ta ortaklarımız var: BP ve Botaş. Tek başımıza yaptığımız en büyük proje Star. Star 6 milyar dolarlık bir proje. İnşaatın yüzde 96’sı bitti. Gelecek yılbaşından itibaren rafineriyi test etmeye başlayacağız ve 2018 yılı 3’üncü çeyrekte orada üreteceğimiz ürünlerin satışına başlamayı planlıyoruz. Bu ürünler Petkim’e satacağımız nafta, Türk piyasasına satacağımız dizel jet yakıtı ki Türkiye hem dizeli hem de jet yakıtını şu anda dışarıdan ithal ediyor. Ve 3’üncü havalimanıyla bu açık daha da artacak. Yani bizim bu projeden beklentimiz Petkim’de olduğu gibi Türkiye’nin cari açığını azaltması. Şu anda Türkiye tüm bu ürünleri ithal ediyor. İlk hesaplamalarımıza göre bu rafinerinin katkısı 1,5 milyar dolar civarında olacak ve Türkiye’nin ithalatı 1,5 milyar dolar azalacak. 

•  Star’ı 2018’de faaliyete geçirmeyi hedeflediğinizi söylediniz. Şu anda bu hedefin neresindesiniz? 

 Hedefimiz 2018 Eylül’ünde ürünlerimizi satmaya başlamak. İnşaatın yüzde 96’sı bitti. Normal olarak 9 aylık bir test süresi vardır. 2018 Aralık ayında da tam kapasite çalışmaya başlayacağız. 

•  Star için gelecek planlarınız ne? 

 Dağıtım marjlarımızı artırmak perspektifiyle Star’ın varlıklarını çeşitlendirmek ve gerekirse dağıtım ağına girmek için ne gerekiyorsa yapacağız. Veya bazı terminaller almamız gerekirse onu da muhtemelen yaparız. Ama bu sadece Star’ın kâr marjına ince ayar yapmak ve artırmak için olur. Yani bizim için elzem şeyler değil ama gerekirse yaparız. 

•  TANAP’ta en büyük ortaksınız. TANAP’ın sizin için öneminden bahseder misiniz? 

 TANAP’a yüzde 58 ortağız. Denizlere erişimimiz olmadığından hidrokarbonlarımızı ülke dışına çıkarmak bizim için çok önemli. Bu bakış açısıyla TANAP boru hattı bizim için son derece önemli. TANAP’ın yüzde 93’ü bitmiş durumda. Sene ortasında Türkiye’ye ilk gazı satmayı planlıyoruz. Bildiğiniz gibi TANAP’ın iki boyutu var: İlki, Azerbaycan’dan Türkiye’ye olan, gelecek yıl ortasında bitecek. Türkiye’den Avrupa’ya giden ikinci boyut da 2020’de bitecek. TANAP’ın toplam maliyetinin 8,5 milyar dolar olmasını bekliyoruz. 

•  TANAP’tan beklediğiniz ciro nedir? 

 Söylemesi şu anda zor, içinden geçen gazın akışına bağlı… Türkiye’ye gelen gaz ve Türkiye’den giden gaz yıldan yıla değişecek. Süper kârlı bir proje değil, daha çok iyi bir devlet bonosu almak gibi diyebilirim. Akımın hep orada olacağını, paranın hep geleceğini biliyorsunuz, çok kârlı değil ama istikrarlı. Böyle bir projeye yatırım yaptığınızda uzun vadeli değerlendirme yaparsınız. 

• Genel olarak baktığınızda 2016 yılı Socar Türkiye için nasıl geçti?

 Şirket hala yatırım etabında. Daha kârlı değiliz, zaten de olamazdık. Çünkü faaliyette olan tek varlığımız Petkim. Şu an Petkim gayet başarılı gidiyor ve gruba kâr sağlıyor ama tabii Star ve liman gibi büyük yatırımlarımız yüzünden kazandığımızdan çok daha fazlasını harcıyoruz. Yani prensip olarak fena gitmiyoruz ama 2016-2018 sermaye harcama zamanları olacak. 2019’dan itibaren de yatırımlarımızın bize geri dönmeye başlamasını bekliyoruz. 2020’den itibaren her yıl 1 ila 1,5 milyar dolar arası bir kâr etmeyi bekliyoruz. 

•  Bu yıldan bahsedersek 2017’yi nasıl kapatmayı bekliyorsunuz? 

 Petkim iyi gidiyor ve oradan gelen ciroyu hesaplamak çok kolay, her çeyrek kâr miktar açıklanıyor. Şirkete çok sağlam kurumsal yönetişim prensipleri yerleştirdik. Faaliyetlerimizi destekleyen çok iyi bir yönetim kurulu kurduk. Elbette Socar Azerbaycan’dan isimler var ama bildiğiniz gibi Socar Türkiye’nin yüzde 13’ü Goldman Sachs ve JP Morgan’ın oluşturduğu bir konsorsiyum tarafından 2 yıl önce satın alındı. Yani onlar tarafından atanan bağımsız yönetim kurulu üyelerimiz de var. Bu da bize kurumsal yönetişim alanında çok faydalı oluyor. Petlim konteyner limanından da ufak da olsa ciro elde etmeye başladık. Test aşamasındaki rüzgâr enerjisi işimiz de bitince gelecek yıl başından itibaren oradan da fayda sağlamaya başlayacağız. Yani geleceğimize çok iyimser bakıyoruz. 

•  2018 için şirkette nasıl bir strateji oluşturacaksınız? Neler bekliyorsunuz? 

 2018, Socar Türkiye için çok önemli bir yıl olacak. Gelecek yıl Star açılacak, TANAP’ın ilk etabı bitecek, yani tüm çalışanlarımızın emeği bu açılışların zamanında yapılmasına yoğunlaşmış durumda. Socar Türkiye’de Petkim ve Star olarak maliyetlerimizin makul olması üzerinde çok çalışıyoruz. Bu açıdan Petkim’de büyük ilerleme gösterdik. Bu yılın başında başladığımız çok başarılı bir maliyet optimizasyonu programımız var: “Petkim benim”. Verimlilik için bütün taşların altına baktık ve 100 milyon TL civarında fayda sağladık. Ayrıca 2018’de dijitalleşme sürecine başlayacağız. Petkim ve Star’da dijital teknolojileri günlük çalışmalarımıza entegre edebilmek için önemli danışmanlık firmalarıyla çalışıyoruz. 

•  Türk hükümetinin desteğinden memnun musunuz?

 Gerçekten memnunuz. Büyük alkış Türk hükümetine gitmeli. CEO olarak ihtiyaçlarımıza çok hassas olduklarını söyleyebilirim. Türkiye bir yere kadar bürokratik bir ülke. Ama Türkiye’nin çıkarına yönelik bir şey gördüklerinde esnek olabiliyorlar. Desteklemek ve yatırımın gerçekleşmesi için yollar bulmak konusunda çok istekliler.

~