Küresel oyuncu bariyeri

Çoğu zaman milyar dolarlarla ölçülen devasa ölçeklere ulaşmak gerekiyor. Örneğin dünyanın en büyük 100 bankasından biri olmak için gereken minimum büyüklük 11,5 milyar dolar. Devler liginin kapısını aralamak için beyaz eşya ve lojistik sektörlerinde 5, çimentoda 4, perakendede ise en az 3,3 milyar dolar ciro şart. Bu eşiği yakalayanlar da var, çok yaklaşanlar da. İşte 15 farklı sektörün küresel ligine çıkmak için aşılması gereken kritik eşikler. Dünyanın en büyük 250 perakendecisi arasına girmek için minimum 3,3 milyar dolar ciro gerekiyor, Biz buraya sadece 2 şirket sokabiliyoruz. Perakende şirketlerimiz uluslararası alanda daha iddialı olmak durumunda.” Perakende sektörünün duayen isimlerinden Servet Topaloğlu’nun yaptığı bu analiz sadece perakende için değil, birçok sektör içinde geçerli. Örneğin dünyanın en büyük 500 şirketi içinde sadece tek bir Türk var. Koç Holding, 45,1 milyar dolarlık cirosuyla 222’nci sırada yer alıyor. Sektörler bazında bakıldığında ise resim biraz değişiyor ve daha çok oyuncuyu küresel yarışa soktuğumuzu görüyoruz. Ama uzmanlara göre sayı halen çok yetersiz. Peki neden? İşte bu araştırmamızda, Türkiye’nin önde gelen yerli devlerinin dünya ligindeki konumlarına göz attık. 15 farklı sektörde global lige çıkmak için gereken “kritik eşiği” araştırdık. Bazı oyuncuların global lige çok yaklaştığı bazılarının ise daha çok yol kat etmesi gerektiği ortaya çıktı.

Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
DÜNYA LİGİ KOLAY MI?
Aslında küresel oyuncu olmak sadece belli bir ciroya ulaşmakla sağlanmıyor. Ama yine de ciro çok önemli bir ölçüt. Örneğin cam sektöründe küresel oyuncu olmanın eşiği 1 milyar dolar. Ama Şişecam Yönetim Kurulu Başkan Vekili Ahmet Kırman’a göre bu bile yeterli değil. Kırman, sadece ölçeğin değil gücün de önemli olduğunu vurguluyor ve ekliyor: “Küresel ölçekte cam ligindeki oyuncu sayısı 20 kadardır. Fakat burada önemli olan, ilk 10 içinde bulunmak. Cironun 1 milyar dolara ulaşması cam liginde yer almak için yeterli. Ama camın geleceğine yön vermek, diğerlerini konsolide etmek ve gerçek bir küresel oyuncu olmak için büyüklüğün 3 milyar dolara ulaşması gerekiyor.” Hazır giyimde ise dünyanın en büyük 10 devinin ciroları 10-20 milyar dolar aralığında değişiyor. “En Büyük 250 Perakendeci” listesindeki en küçük hazır giyimci ise 3,5 milyar dolarlık Abercrombie&Fitch. Perakende uzmanı Servet Topaloğlu, “Bence en az onun ölçeğine çıkmak lazım. 1 milyar doların altı cirolarla ancak ülkenizdeki ekonomi kamuoyunun ve bazı köşe yazarlarının ilgisini çekerseniz” diyor. Zorlu Tekstil Grubu Başkanı Vedat Aydın da dünya devleriyle yarışmanın hiç de kolay olmadığını vurguluyor.~ “Marka olarak küresellik maalesef çok kolay değil” diyen Aydın, şöyle devam ediyor: “40 yıla yakın süredir üzerinde uğraştığımız Taç markamız bile ancak Türkiye ve çevre ülkeleri kapsayan bir ‘bölgesel marka’ olarak tanımlanabilir. Ama şirket bazında üretici markası olmak daha erişilebilir bir durum. Ülkemizde bu çapta, altyapısı ve üretim gücü kuvvetli en az 5 şirket daha vardır. Sanayinin desteklenmesiyle bu üreticiler de pekala tanınan marka olabilir.”

EŞİĞİ AŞANLAR KİM?
Demir çelik, cam, müteahhitlik, perakende, çikolata ve ilaç, Türkiye’nin az sayıda da olsa küresel oyuncu çıkardığı alanlar. Örneğin Demir Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Veysel Yayan, “Yıllık 2 milyon tonun üzerinde ham çelik üreten oyuncular küresel ligde yer alıyor” diyor. Zaten Metal Bulletin tarafından yapılan 2011 yılının en büyük demir çelik üreticileri listesinde Erdemir, İçdaş, İsdemir ve Habaş, en büyük 100 arasında yer alırken Diler Grubu ve Çolakoğlu 150’de bulunuyor. Müteahhitlik ise yerli oyuncuların küresel ligde söz sahibi olduğu başka bir sektör. ENR’nin her yıl açıkladığı dünyanın en büyük 225 müteahhidi sıralamasına bu yıl 30 Türk şirketi girdi. Bunlardan Polimeks, Rönesans, Gama ve Enka ilk 100’de yer almayı başardı. İlk 225’in eşiği 156,3 milyon dolarken 100’e girmek için 750 milyon dolar ciro şart. Halıda ise global oyuncu olmak için en az 600 milyon dolarlık ciro gerekli. İstanbul Halı İhracatçıları Birliği Başkanı İbrahim Yılmaz, “Dünyada global oyuncuların büyüklüğü 600 milyon dolarla 5 milyar dolar arasında değişiyor. ABD’li Shaw Industries en büyük olarak kabul ediliyor ve cirosu 5 milyar dolar” diyor. Bu hesaba göre Türkiye’de pazar lideri olan Merinos, 688 milyon dolarlık cirosuyla küresel oyuncular arasındaki yerini alıyor. Perakendedeki küresel oyuncular ise BİM ve Migros. “En Büyük 250 Perakendeci” listesinde BİM 194, Migros 199’uncu sırada. İlaç sektöründe Abdi İbrahim, çikolata-şekerlemede ise Ülker ve Şölen Çikolata, global 100 listesinde yer alıyor.

YAKINDAN TAKİP EDENLER
Henüz devler ligine çıkmayan ama yakın takipte olup orta vadede girmeyi planlayanlar da var. LC Waikiki markasıyla pazar lideri olan Tema Mağazacılık bunlardan biri. Uzmanlara göre şirket, 1,8 milyar dolarlık cirosuyla ve başarılı markalaşma stratejisiyle global arenada boy göstermeye en yakın aday. Servet Topaloğlu, yine hazır giyim perakendesinden başka başarı örnekleri de veriyor: “Türkiye’den çıkan ve uluslararası alanda başarılı olabilecek markalarımız şüphesiz var. Yargıcı bunlardan biri... Konsept çok iyi ve çok farklı. Mavi Jeans de çok başarılı. Bunlar uluslararası platformda rahatlıkla ilk 250’ye girebilecek perakende konseptlerimiz.” Demir çelik sektöründe küresel lige en yakın aday ise Tosçelik. Demir Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Veysel Yayan, “Orta vadede bu listeye girmeye en büyük aday olarak Tosçelik görülüyor. Şirket, ciddi yatırımlar yapıyor. Tüm bu yatırımlar, Tosçelik’i hem demir çelik sektöründe küresel güç haline getirecek, hem şirket farklı ülkelerdeki tesisleriyle globalleşme yönünde önemli bir adım atmış olacaktır” diyor. Çimentonun birinci liginde ise “top six” olarak geçen 6 dev var. Onların arasına girmek için yaklaşık 4 milyar dolarlık ciro gerekiyor. Türkiye’nin en büyüğü OYAK Çimento 800 milyon dolarlık cirosuyla ilk 20’de. Ancak şirketin gözü daha yukarılarda.~
Bu hedeflerine nasıl ulaşacaklarını OYAK Otomotiv ve Çimento Grubu Başkanı Celal Çağlar anlatıyor: “Dünya çimento şirketleri arasında, Çin’de faaliyet gösterenler dışarıda bırakıldığında, ilk 20 içindeyiz. Bugün dünya çapında ve özellikle Avrupa’da sıkıntı içinde bulunan irili ufaklı pek çok çimento şirketi var. Bunları sürekli olarak inceliyoruz.”

BAZILARINDA ZİRVE ZOR
Küresel lige çıkmanın şimdilik çok uzak olduğu sektörler de var. Enerji, teknoloji, lojistik, madencilik gibi. Örneğin 1 milyar dolarlık cirosuyla teknoloji perakendeciliği sektörünün açık ara lideri olan Teknosa, küresel bir oyuncu olmak için şu andaki cirosunu en az 8’e katlamalı. Çünkü bu ligdeki en düşük ciro 7,8 milyar dolar. Benzer şekilde lojistik sektöründeki oyuncular da ölçek sıkıntısı yaşıyor. Lojistik sektörü danışmanı Atilla Yıldıztekin, şöyle konuşuyor: “Dünyanın en büyüğü DHL’in cirosu 30 milyar dolar. İlk 20’deki eşik ise 5 milyar dolar civarında. Yani bir Türk şirketinin uluslararası şirketlerle aynı kulvarda olması için en az 5 milyar dolarlık ciroya ihtiyacı var.” Bu hesaba göre Türkiye pazarındaki en büyük yerli olan 400 milyon dolarlık Netlog’un en az 12,5 kat büyümesi gerekiyor. Diğer oyunculardan Omsan 16 kat, Borusan ise 18 kat büyürse küresel lige girebilir. Raiffeisen Investment AG Türkiye Genel Müdürü Gökçe Kabatepe, Türkiye’nin özellikle teknoloji üretilen alanlarda şansının olmadığını düşünüyor ve ekliyor: “Türkiye teknoloji üretmekte zayıf ve doğal kaynakları limitli bir ülke. Dolayısıyla dünyanın en büyük madencilik, petrol veya gaz şirketlerinden birinin Türkiye’den çıkması olası değil. Ayrıca, Türkiye’den Apple, Google, IBM gibi ileri teknoloji yatırımları yapan veya Amgen, Pfizer gibi yüksek miktarda bilim yatırımı yapan şirketlerin çıkması da beklenmemeli.” Peppers & Rogers Türkiye Direktörü Simge Alpargun da onunla aynı fikirde: “Özellikle teknoloji üretimine dayalı sektörlerde Türkiye’nin rekabet gücü düşük. Bunun sebebi bu sektörlerin sektörel evrimde en son nokta olması ve çok yoğun AR-GE’ye ihtiyaç duymasıdır.”

SAYI NEDEN YETERSİZ?
Uzmanlara göre dünya ligindeki Türk şirket sayısı olması gereken sayıdan çok uzakta. Bunun birçok nedeni var. İlki hem sektörlerin hem şirketlerin ölçek sorunu. Vedat Aydın, “Büyük oyuncu olmak için pazar olarak en azından iki misli rakamlara ulaşmak lazım” diyor. Raiffeisen Investment AG Türkiye Genel Müdürü Gökçe Kabatepe de aynı konuya dikkat çekiyor. Türk şirketlerin doğru satın almalarla ölçek büyütmesi gerektiğini vurguluyor. Cironun önemli ölçütlerden biri olduğunu Eczacıbaşı Yapı Ürünleri Grubu Başkanı Hüsamettin Onanç da doğruluyor ve ekliyor: “Hemen her sektörde olduğu gibi markalaşma sürecini tamamlayan ve kalitesini ispatlayan tüm kurumlar için global pazarlarda, elbette yaygınlık ve büyüklük öne çıkıyor. Geniş bir coğrafyada hizmet vermek ve faaliyet gösterdiğiniz ülkelerde belirli bir pazar payına ulaşmak çok önemli. Bu da sizi belirli bir ciro büyüklüğüne ulaştırıyor.” Perakende uzmanı Servet Topaloğlu’na göre sayının yetersiz olmasının birçok nedeni var. Topaloğlu,şöyle özetliyor: “Ciro önemli, fakat yeterli bir kriter değil. Hedeflenen müşteri kitlelerinde, en yakın rakipler kadar uluslararası camianın dikkatini çekmek gerekir. Ayrıca, operasyonel kârlılığı ve işletme sermayesini de çok iyi yönetmek şarttır.~
Ticari kültürümüz çok gelişmiş ama perakende konseptlerimizi sürdürebilir biçimde farklı kanal ve lokasyonlarda ‘çoklamak’ konusunda Batılılar kadar başarılı değiliz. Ayrıca müteşebbis yönümüz çok kuvvetli ama ortaklık ve satın almalarla hızlı biçimde ölçek büyütemiyoruz. Müteşebbis ve profesyonel yönetici arasındaki optimum işbirliği de henüz tam oturmadı.”

LİG ATLATAN TAKTİKLER
Peki küresel lige oyuncu olmanın yolu nereden geçiyor? Uzmanlar, ağız birliği etmişçesine inorganik büyümeye dikkat çekiyor. Çünkü satın alma ve birleşmeler, lig atlatan en iyi yöntem. Bunu başarıyla uygulayanlardan biri de Eczacıbaşı Topluluğu. Eczacıbaşı Yapı Ürünleri Grubu Başkanı Hüsamettin Onanç, “Gerek marka gerekse üretim tesisi satın almak üzere tüm opsiyonları değerlendiriyoruz. Katma değer getirecek tüm şirketleri yakından takip ediyoruz” diyor. Demir Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Veysel Yayan da küresel olmak isteyenlere satın alma fırsatlarını takip etmelerini öneriyor ve şunları söylüyor: “Üreticilerimizin küresel ligde daha fazla yer edinebilmesi, rekabet güçlerine paralel olarak büyüyebilmelerine bağlı. Rekabet gücünün korunabilmesi ve hatta artırılabilmesi için ise sürekli bir şekilde teknolojideki ilerlemelerin takip edilmesi, yurtiçinde ve yurtdışında satın almalar yapılması gerekiyor.” Birleşmiş Markalar Derneği Başkanı Yılmaz Yılmaz, markalaşmaya dikkat çekiyor ve ekliyor: “Türk markalarına küresel rekabette avantaj sağlayacak husus uluslararası marka olmaya yönelik girişimleridir. Son dönemde gittikçe artan Türk markası-yabancı yatırımcı işbirliği, küresel marka yaratmanın, yaratılan markanın küreselleşmesinin bir yoludur.” Peppers & Rogers Türkiye Direktörü Simge Alparegun ise küresel olabilen şirketlerin doğru pazarlara yöneldiğini hatırlatıyor: “Öncelikli başarı faktörü, doğru pazarların keşfedilmesi ve pazar-müşteri-ürün eşleştirmelerinin doğru yapılmasıdır. Ayrıca kârlılık ve operasyonel mükemmellik alanlarına önem verilmesi ve yönetimsel yetkinlikler de öne çıkıyor.”

BANKACILAR İLK 100'U ZORLUYOR
TURK BANKALARI NEREDE?
The Banker’ın “Dünyanın En Büyük 1000 Bankası" sıralamasında birçok Türk bankasını görmek mümkün. 2012’de 15 banka yer aldı. “Birinci lig” tabir edilen ilk 100’e girebilmek için aşılması gereken eşik ise 11,5 milyar dolar. Türkiye’nin en büyük 5 bankasının büyüklükleri 5-9 milyar dolar arasında. İş Bankası, Akbank ve Garanti birinci lige en yakın adaylar.
İLK 100’E 3 BANKA GİRECEK
TEB Yatırım Genel Müdür Yardımcısı Mete Yüksel, Türk bankalarının global performansını şöyle yorumluyor: “Listenin üst sıralarındaki bankaların ortak özelliği, sadece kuruldukları ülkelerde değil dünya çapında faaliyette olmaları. Fonlama alternatiflerinin çeşitlenmesi ve düşen faizlerin talebi körüklemesiyle önümüzdeki 5 yılda en azından 3 Türk bankasının ilk 100’e gireceğini öngörüyoruz.”~
ÖLÇEKLER BÜYÜMELİ
Ernst & Young Finansal Hizmetlerden Sorumlu Direktör Murat Hatipoğlu’nun yorumları ise şöyle: “Türk bankacılık sektörü, özsermaye kârlılığı ile kârlılık oranlarında gayet yüksek değerlere sahip. Buna rağmen hala ilk 100’de istenilen yerde değiliz. Bunun sebebi, Türkiye ekonomisinin ve bankacılık sektörünün önemli büyüme oranları yakalamasına rağmen ölçek olarak küçük olması. Daha önümüzde çok yol var.”

ÜÇ SEKTÖRDE YARIŞ NASIL?BİRADA ÇETİN REKABET
Dünya bira pazarında ilk 5 oyuncu pazarın yüzde 51,5’ine sahip. Lider, yüzde 18,3 pazar payıyla Anheuser-Busch InBev NV. Küresel ligde söz sahibi olmak için en az yüzde 1’lik pazar payı gerekiyor. Yüzde 3,5’lik pay ise birinci lig olan ilk 5’i garantiliyor. Anadolu Efes Kurumsal İlişkiler ve Regülasyon Grup Direktörü Saltuk Ertop, “Yüzde 1,1 payla bu listedeyiz. Yeni satın almalarla yatırım yapmayı sürdüreceğiz” diyor.
ÇİMENTO 4 KAT BÜYÜMELİ
Çimentoda “En büyük 6” (top six) arasına girmek için en az 4 milyar dolar ciro gerekiyor. Bu eşiğe yaklaşan Türk şirketi henüz yok. Pazar liderinin bile en az 4 kat büyümesi lazım. Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Güçlü ise rakamsal eşiği tek kriter almayı doğru bulmuyor: “Türkiye’de belli bir büyüklüğe gelmiş gruplarımız var. Her biri insan güçleri, tecrübeleri ve teknik kabiliyetleriyle küresel olma yolunda.”
BEYAZ EŞYADA FIRSAT VAR
Türkiye Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği Başkanı Özcan Aydilek, “Türkiye’deki markalarımız, dünya liginde iyi birer oyuncu olmak için gerekli altyapıya sahip” diyor ve ekliyor: “Bu yolda ilerleyen ve doğru adımlar atan şirketlerimiz de var. Ancak küresel ligde rekabet için tek başına finansal güç yeterli değil. Yerli üreticiler, kurumsallaşma ve sürdürülebilirlik açısından da bu ligin oyuncusu olabilmeli.”

DEVLERİN PLANINDA NELER YER ALIYOR?
ŞİŞECAM’IN HEDEFİ İLK 3
Dünya cam liginde ilk 10'da olan Şişecam'ın yönetim kurulu başkan vekili Ahmet Kırman, bir sonraki hedeflerini şöyle anlatıyor: ”3 milyar dolara ulaşan ciromuz, bizi cam liginin ilk 10'u içinde konumlandırıyor. Bu pozisyonu yaratan temel strateji cama odaklı, doğru sanayiciliktir. Satın alma ve organik büyümeler yoluyla Şişecam, uzun vadede camda ilk 3 arasında olmayı planlıyor.”
LC WAIKIKI 2018’İ BEKLİYOR
LC Waikiki'nin hedeflerini Tema Mağazacılık Yönetim Kurulu Başkanı Vahap Küçük özetliyor: "Bugün yurtdışında 36 mağazamız var. Bu yıl sonuna kadar yurtdışında 20'ye yakın mağaza daha açacağız. 2023'te Avrupa'nın en başarılı 3 hazır giyim perakende markasından biri olmayı hedefliyoruz. Küresel marka olma hedefimize ise daha erken ulaşacağız. 2018'de küresel marka eşiğinde olacağımızı söyleyebilirim."~
THY’NİN GÖZÜ İLK 10’DA
THY Genel Müdürü Temel Kotil, "Kendimizi küresel ligde görüyoruz. Ancak daha üstlere çıkmak için yapmamız gereken çok şey var" diyor ve ekliyor: "Elde ettiğimiz başarılar için çok çalıştık. Rakiplerimizi inceledik, hızlı karar alacak idari yapı kurduk. Tüm dünya vatandaşlarını potansiyel yolcu gören bir anlayışa geçtik. ilk hedefimiz, 5 yıldızlı havayolu olmak ve dünyanın önde gelen 10 havayolu şirketi arasına girmek."
POLİMEKS HIZ KESMİYOR
Türkiye'nin en büyük müteahhitlik şirketi Polimeks'in yönetim kurulu başkanı Erol Tabanca'nın değerlendirmeleri şöyle: "ilk 225 içinde 30'dan fazla Türk şirketi var. Dünya inşaat liginde rekabet iyice artıyor. Dolayısıyla stratejik adımlarla büyümek gerekiyor. Global bir oyuncu olmanın en önemli faktörlerinden biri de ihtisaslaşmadır. Tüm işlerimizi istikrarlı ve temkinli büyüye prensibiyle ele alıyoruz."
TURKCELL İLK 15’TE
Abone sayısı bazında dünyanın 15'inci operatörü olan Turkcell'in planlarını genel müdür yardımcısı Koray Öztürkler anlatıyor: "Stratejimizi üç başlıkta özetleyebiliriz: Teknolojiye yatırım, inovasyon vizyonu, insan odaklı yaklaşım. Teknolojik yatırımlarımızla Türkiye'yi ve insanlarımızı odağımızda tutmayı sürdüreceğiz. Önümüzdeki dönemde yurtdışında cazip pazarlarda büyümeye devam edeceğiz."