Maliyet Düşüyor, Verimlilik Artıyor

Uzmanlara göre, 2010 yılında Avrupa’da yaklaşık 50 milyon kişi esnek çalışma sistemiyle işlerini yürütecek. Yapılan araştırmalar ise “esnek çalışma” uygulamasının, şirket maliyetlerini oldukça düşürdüğünü gösteriyor. En önemlisi insan kaynağının veriminde de artış sağlanıyor. Hatta mekan ve zaman bağımsız çalışma sistemi, şirkete olan sadakati de artıyor. Son yıllarda tüm dünyada hızla yaygınlaşan “esnek çalışma”, Türkiye’de ise yavaş yavaş hayata geçmeye başladı. Frito Lay, Mercedes Benz, Turkcell ve BSH gibi öncü şirketler, kısa süre önce başladıkları esnek çalışma uygulamalarının ilk sonuçlarından memnun. En önemlisi bu şirketlerin çoğu, daha “özgür” çalışanın şirkete daha fazla katkı sağladığının farkında.

Dünyanın Önde Gelen
Şirketlerinden British Telecom’un (BT) sadece İngiltere merkezindeki çalışan sayısı 64 bin kişiye ulaştı. Bir şehir nüfusunu aşan böylesi insan gücünü tek binada tutmak mümkün değil. O nedenle BT, ortaya çıkan engeli aşmak için, çalışanlarına “esnek çalışma” saatleri sunma kararı aldı. Hatta öyle ileri bir uygulama başlattı ki, “esnek” çalışma kapsamına çağrı merkezindekileri de dahil etti. Böylece BT’nin çalışanları mekan ve zamandan bağımsız çalışma olanağına kavuştu.

Görünüşte bu yeni sistem çalışanlar için avantaj sağlıyor gibi gelebilir. Ancak, esas yararı BT elde ediyor. Çünkü, yeni sistemle birlikte şirket sadece emlak giderlerinde, uygulamanın başladığı 6 yıl öncesine göre yılda 500 milyon Euro tasarruf sağladı. Toplantı giderlerinden elde edilen yıllık tasarruf ise 26 milyon Euro düzeyine yaklaştı. En çarpıcı olanı ise çalışanlar cephesinden geldi. Çünkü, yapılan araştırma, esnek çalışanların, diğerlerinden yüzde 20 daha verimli olduklarını ortaya koydu. Üstelik, bu dönemde çalışan sirkülasyonunda da önemli azalmalar meydana geldi. Bu da beraberinde her yıl personel alımı konusunda 5 milyon dolarlık tasarrufu getirdi.

BT gibi başarılı örneklerin de etkisiyle “esnek çalışma” uygulamaları dünyada giderek yaygınlaşıyor. Uzmanlar, 2010 yılında Avrupa’da 50 milyonun üzerinde çalışanın bu sistemi benimseyeceğini tahmin ediyor. Konuyla ilgili kapsamlı bir araştırma yapan BT Global Hizmetler Başkanı Rakesh Mahajan, “Esnek çalışma, sadece teknolojiyle değil, onun getirdiği hizmetlerle de ilgili. Esnek çalışma çözümleri şirketlere birçok fayda sağladı. Örneğin üretim ve müşteri memnuniyeti gelişti, harcamalar azaldı, çalışanların memnuniyeti arttı” diye konuşuyor.

Çalışan Kadının Gözdesi
Esnek çalışmanın en büyük avantajlarından biri ise özel yaşam ve iş arasında denge kurmayı kolaylaştırması. “Here Today, Here Tomorrow: Transforming Your Workforce From High Turnover to High Retention” (Bugün Burada, Yarın Burada: İş Gücünüzün Yüksek Devir Hızını Yüksek Devamlılığa Dönüştürmek) kitabının yazarı Greg Smith’e göre, her yıl işinde başarılı birçok insan, ailesi ile daha çok zaman geçirebilmek adına pozisyon değiştiriyor. Bu durum da giderek artan bir şekilde evden çalışma isteğini doğuruyor. Smith, “İşverenler şu anda bir ayrımın eşiğinde. Ya çalışanların ihtiyaçlarını karşılayacaklar ya da sabit bir kârlılık yakalayarak mutsuz çalışanlara sahip olacaklar” diyerek esnek çalışma saatlerinin neredeyse artık zorunluluk haline geldiğine dikkat çekiyor.

Araştırmalara göre esnek çalışma saati talebinde bulunanlar arasında kadınlar çoğunlukta. Flexible Resources tarafından 500’den fazla kadınla gerçekleştirilen araştırma, kadınların yüzde 64’ünün yoğun iş saatlerinden dolayı ya işten ayrıldıklarını ya da daha esnek çalışma saatlerine sahip bir iş yerinde çalışmak istediklerini gösteriyor. Yine de, yüzde 59 oranında kadın, patronlarına çalışma saatlerinde esneklik yapması için öneri götürmüyor. Çünkü, kadınlar patronlarının böyle bir teklifi kesinlikle reddedeceğini düşünüyor.

Özellikle genç kadınlar, esnek çalışma saatleri olan iş yerlerinde çalışmak istiyor. Araştırmaya göre, 25-35 yaş aralığındaki kadınların yüzde 72’si, 36-45 yaş aralığındaki çalışanların yüzde 30’u esnek çalışma saatlerine sahip iş yerlerini daha çok tercih ediyor.

Şirkete Sadakati Artırıyor
Esnek çalışma saatleri çalışan mutluluğu ve sadakatinde en önemli kriter haline gelmeye başladı. 2005 yılında İngiltere’deki 585 şirketin İK profesyonelleri arasında gerçekleştirilen bir araştırmaya göre, esnek çalışma, çalışan bağlılığını artırıyor. Katılımcıların yüzde 27’si esnek çalışma ortamının pozitif etkisi olduğunu, yüzde 47’si ise hem pozitif etkisi olduğunu hem iş yerine bağlılığı artırdığını savundu. Ayrıca İK profesyonellerinin yüzde 70’i, çalışan motivasyonunu artırmak için esnek çalışma konusunda pratik yaptıklarını, ancak yüzde 26’sı esnek çalışma düzenlemeleri yapabildiklerini ifade etti. Son 3 yılda hem dünyada hem Türkiye’de daha çok duyar olduğumuz esnek çalışma saatleri ve esnek çalışma ortamları uygulamalarının, çalışanları daha çok işe bağladığını farklı araştırmalar bu şekilde ortaya koyuyor.

Esnek çalışma saatleri ise şu anda dünyada en fazla BT ve ileri teknoloji şirketlerinde ön plana çıkmış durumda. Ayrıca mavi yakalılardan çok, beyaz yakalı çalışanlar esnek çalışma ortamı talep ediyor. British Telekom’un IDC’ye yaptırdığı bir araştırmaya göre çok uluslu şirketler de mobilite ve esnek çalışmaya olumlu bakıyor.

DHL Kurumsal İletişim Direktörü
Selda Susal, çalışan sadakatini artırmak için konseptli öğle yemekleri, stres masajı, kuru temizleme hizmeti, kütüphane, DVD arşivi, mentoring ve “hoşgeldin bebeğim” programı, yaza merhaba ve veda partileri ile kutlamalar düzenlediklerini belirtiyor. Susal şöyle devam ediyor: “Genel müdürlük ofisimiz konum itibarıyla şehir merkezine uzak. Bu nedenle cuma günleri öğlen saatlerinde en yakındaki Fly Inn alışveriş merkezine servisimiz bulunuyor. Ayrıca ‘Parlayan Yıldızlar’ programı da çalışanlarımızı motive eden diğer uygulamalarımız arasında yer alıyor.” 

Türkiye’de de Örnekleri Var
Dünyada son yıllarda pek çok şirket tarafından uygulanan esnek çalışma sistemi, Türkiye’de de bazı şirketler tarafından benimsenmiş durumda. Yine de henüz tam olarak esnek bir çalışma ortamı sunulduğunu söylemek mümkün değil. Türkiye’de çoğunlukla büyük ölçekli ve uluslararası şirketlerin bu konuda küçük girişimleri oluyor.

Dünya ilaç devi Pfizer Türkiye de bu şirketlerden biri... Pfizer’da çalışma saatleri 8:15-17:30 olarak belirlenmiş. Ancak, iş ve özel yaşam dengesine yardımcı olmak amacıyla, 2006 yılında merkez ofis çalışanları için esnek çalışma uygulamasına geçilmiş. Bu uygulamada, işe başlama saati 7:15-9:15; mesai bitişi de 16:30-18:30 olarak belirlenmiş. Böylece 2 saatlik bir esneklik sağlanmış.  

Turkcell’de ise çalışma saatleri 8:00–17:00 olarak sabitlenmiş durumda. Ancak, çalışanlar, kendi çalışma saatlerini de belirleyebiliyor. Tüm çalışanlar işleri eğer gerektiriyorsa ofisi kullanıyor. Böyle bir gereksinimi olmayanlar, sunulan teknolojinin de yardımıyla ofise gelmeden işlerini yürütebiliyor. Şirket, kolaylık sağlamak amacıyla, çalışanlarına, “Şirket ağına uzaktan erişim, GPRS kullanımı, EDGE destekli telefon, TurkcellConnect Kart ve dizüstü bilgisayar” da sunuyor.

Önemli Olan İşin Yapılması
Unilever’de, çalışanın ofiste olmasından çok, “işin yapılıyor olmasına” önem veriliyor. Şirket, çalışanlarının rahat olmasının, performansı doğrudan etkilediğini biliyor.

Unilever Türkiye İnsan Kaynaklarından Sorumlu Başkan Yardımcısı Cem Tarık Yüksel, esnek çalışma ile çalışanların memnuniyetini ve performansını artırdıklarını söylüyor. Yüksel, “Bizde kişiler nasıl giyineceklerine, kendi toplantı planlarına göre kendileri karar veriyor. Yani kıyafet konusunda bizim için her gün cuma diyebiliriz” diye konuşuyor.

TBWA-İstanbul ve MARKA da esnek çalışan ajanslardan. TBWA İstanbul CEO’su Cem Topçuoğlu, “Çalışma saatlerimizin esnekliği, çalışma ortamını da esnetti. Bu sebeple ajansımızın her köşesinde kanepeler ve üzerinde uyuklayan birilerini görebilirsiniz” diye konuşuyor. 

MARKA Ajans Başkanı Hulusi Derici de esnek çalışma ortamının farklı çalışanlar yarattığını söylüyor. “Hafta sonlarında, işi olmadığı halde araştırma yapmaya ya da boş vaktini değerlendirmeye ajansa gelen arkadaşlarımız var” diye konuşuyor.

Frito Lay’de 9 Yerine 6 Saat Çalışma Seçeneği Var

İsteyen 6 Saat Çalışıyor
Frito Lay, özel hayat ve iş dengesini sağlamak amacıyla esnek zamanlı çalışma uygulaması yapıyor. Uygulama, merkez ofis çalışanlarını kapsıyor. Frito Lay’de genel çalışma saatleri 8:00 ve 17:00. Esnek çalışma saatlerini seçenler ise sadece 9:30-15:30 arasında iş yerinde bulunmak zorunda.  Sistemin takibi, çalışanın çalışma saatleri konusunda yöneticisiyle bilgi paylaşımında bulunması yoluyla gerçekleşiyor.

Part-Time Seçeneği
Frito Lay Türkiye’de part-time çalışma uygulaması da mevcut. Azami 2 yıl süreyle olmak kaydıyla, özel, ailevi ve buna benzer nedenlerden dolayı normal çalışma süresinden daha az çalışmayı tercih eden çalışanlar, yönetime başvurarak part-time çalışma statüsüne geçebiliyor. Part-time çalışmayı gerektirebilecek durumlar arasında, yeni doğmuş veya okul çağındaki çocuklarla daha fazla zaman geçirmek istenmesi, boşanma, ciddi bir hastalık ve kaza gibi durumlar yer alıyor.

Memnunların Oranı Yüzde
76 Frito Lay’de esnek çalışmaya yönelik bir diğer uygulama da cuma günleri çalışanların istedikleri kıyafetle işe gelebilmeleri. Çalışanlarına daha rahat bir çalışma ortamı sunma adına bu tür uygulamaları gerçekleştiren Frito Lay, 2 yılda bir yaptığı “Organizasyon Memnuniyet Anketi” aracılığıyla uygulamalarının sonuçlarını ölçümlüyor. Frito Lay Türkiye İnsan Kaynakları Direktörü Hale Umut, 2006 yılında yaptıkları anket sonuçlarına göre çalışanların yüzde 76’sının mevcut çalışma koşullarından “çok memnun” ya da “memnun” olduklarını belirttiklerini söylüyor.

Mercedes Ne Kadar Esnek?

Açık Büro Ve Esnek Saat
Mercedes Benz Türk, Temmuz 2007’den itibaren üst düzey yöneticiler hariç tüm beyaz yakalı çalışanlarını kapsayacak şekilde “esnek çalışma saatleri” uygulamasına geçti. Bu kapsamda herkesin iş yerinde bulunması gereken çekirdek zaman olarak 09:30-15:30 saatleri belirlendi. Eksik ve fazla çalışmaları telafi edebilecek ve uygulamayı kolaylaştıracak ek servis olanakları sağlandı. Ayrıca tüm çalışanların esnek çalışma saatlerinin takip edilmesini mümkün kılan bir intranet uygulaması kullanıma sunuldu.

Kravatla Enerji Tasarrufu
Esnek çalışma konusunda uygulamalarını daha da genişletmeyi düşünen Mercedes Benz Türk’te, cuma günleri için  serbest giyim uygulaması ise henüz tartışma safhasında. Mercedes Benz Türk İnsan Kaynakları Müdürü Salih Ertör, Japonya’da yaz günlerinde kravat takılmaması sayesinde klimalardan ciddi enerji tasarrufu sağlayan Japon şirketlerin, bu anlamda kendilerini olumlu etkilediğini belirtiyor.

Mavi Yakalılar İçin Esneklik
Mercedes Benz Türk’te beyaz yakalıların yanında, üretimde çalışanların da yararlanabileceği bir takım esnek ortamlar yaratılmış durumda. Örneğin fabrikalarda işçilerin sohbet edebileceği ve dinlenebileceği köşeler mevcut. Bunlar masa ve sandalye ile donatılmış odacıklar. Mercedes’in kül fabrikalarında spor salonları ve Aksaray fabrikasında da bir bistro bulunuyor. Çalışanların yanında aileleri de bu tesislerden faydalanabiliyor.

Fatmanur Erdoğan Bsh’nın Rahat Ortamları

İşe Başlama Saati Değişken Bsh
Performansa dayalı yönetim yaklaşımı doğrultusunda, çalışanlarının mesai saatlerini kendilerinin yönetmesine olanak tanıyor. Ayrıca, tüm çalışanlar, iş programlarına göre 8:00-9:00 ile 17:00-18:00 saatleri arasında işe gelebiliyor ya da mesaisini bitirebiliyor.

Özele Saygılı Şeffaf Ortam
Çalışma saatlerinin yanında mekansal olanaklarla da esnek çalışma ortamı sunmaya çalışan BSH, bu nedenle Ümraniye’deki binasının tasarım aşamasında 2 önemli unsuru göz önünde bulundurmuş: Ferahlık ve şeffaflık. BSH binasında kapalı kapıların olmadığı, herkesin birbirini rahatça görebildiği ama aynı zamanda özel alanlara da saygılı bir ortam yaratılmış.

“Sokak”ta Kaynaşıyorlar
BSH kurduğu kulüplerle de çalışanlarına esnek çalışma ortamları oluşturmaya çalışıyor. Bu amaçla kurulan kulüplerden biri de açılımı Sosyal ve Kültürel Aktiviteler Kulübü olan SOKAK. BSH Kurumsal İletişim Müdürü Fatmanur Erdoğan, çalışanlarının bilgi ve yeteneklerini ortaya koyabileceği, sahip olduğu nitelikleri diğer BSH çalışanlarıyla paylaşabileceği bir ortam yaratmak için bu kulübü kurduklarını söylüyor. Kulüp bünyesinde, halk dansları, takı tasarımı, koro, fotoğrafçılık gibi birçok alanda faaliyetler yapılıyor.

Hande Yavuz  
[email protected]