Uyumlu Lider Performansı Arttırır

Prof. Richard Boyatzis, liderlik konusunda dünyanın önde gelen uzmanlarından. Bu konuda önemli çalışmalara sahip. Son kitabı “Resonant Leadership”te (Uyumlu Liderlik) farklı bir lider tanımı yapıyor; “uyumlu liderlik” kavramını öne sürüyor. Bugün pek çok şirketin, uyumlu bir lidere sahip olmadığı için başarısız olduğunu belirterek şöyle devam ediyor: “Etkin lider uyumludur, bize ilham verir, bizi harekete geçirir. Kendisi ve çevresindekilerle barışık, uyumlu ilişkiler kuran bir lider, şirketin performansını artırır.” Boyatzis’e göre, her lider uyumlu değildir ama çaba gösteren herkes uyumlu lider olabilir.

Liderlik konusunda uzman Prof. Richard Boyatzis’e göre, şirketler için para kazanmak, kısa vadeli kolay bir süreç. Ancak sürdürülebilir başarıyı yakalamak ve büyümek için ise şirketlerin uyumlu liderlere ihtiyacı var. “Bugün pek çok şirket, uyumlu bir lidere sahip olmadığı için başarısız oluyor” diyen Boyatzis, yeni kitabında “Nasıl uyumlu bir lider olunur”, “Uyumlu lider şirkete nasıl katkı sağlar” gibi sorulara yanıt veriyor. Günümüz şirketlerini başarıya götüren yeni liderin tanımını yapıyor.

Richard Boyatzis, son dönemin önde gelen yönetim uzmanlarından. Case Western Reserve Üniversitesi’nde yönetim ve liderlik üzerine dersler veriyor. Aynı zamanda Competent Manager (Usta Yönetici), “What Makes A Leader” (Lideri Lider Yapan Unsurlar), “Primal Leadership” (Esas Liderlik), “Tolerant Leader” (Toleranslı Lider) gibi ses getiren kitapların da yazarı… Son kitabı ise yine liderlik üzerine. Ancak Boyatzis, yeni kitabında bugüne kadarkilerden çok farklı bir lider tanımı yapıyor; “uyumlu liderlik” kavramını öne sürüyor. Kendisi ve çevresindekilerle barışık, uyumlu ilişkiler kuran bir liderin, şirketin performansını artıracağına dikkat çekiyor. Boyatzis, ayrıca her liderin “uyumlu” olabileceğini de söylüyor ve ekliyor:

“Her lider uyumlu değildir ama isterse uyumlu olabilir. Bu da bellibaşlı 3 özellikle mümkündür: Umut yaratmak, merhamet etmek ve aklı selim davranmak.”

Akademisyenliğinden önce IBM, Mattel, Mobil gibi dünyanın önde gelen şirketlerine danışmanlık yapan ve bugün dünyanın en beğenilen konuşmacılarından biri olan Prof. Richard Boyatzis ile son kitabı “Resonant Leadership” (Uyumlu Liderlik) üzerine konuştuk:

UYUMLU LİDER KİME DENİR?
Araştırmalar, bunu aslında çok açık biçimde ortaya koyuyor. Etkin liderler, bize ilham veren insanlardır. Etkin lider, bizi harekete geçiren liderdir. Sonuç olarak uyumlu lideri de etkin lider olarak tanımlamak mümkündür. Lider, etrafında uyumlu insanlar topluluğu olan kimsedir. Liderlik sadece kişilere bakılarak öğrenilemez. Lider konumunda olan kimse ile etrafındaki kimseler arasındaki ilişkiye de bakmak gerekir. Sonuçta bugün liderlik pozisyonunda olan herkes aynı zamanda etkin değil.

Liderin göze çarpan bir lider olması için önce ilişkiler anlamında etkin olup olmadığını anlamak gerekir. Uyumlu liderlik, etrafındaki insanların ve organizasyonun mutlu ve gelecek için umutlu olması durumunda ortaya çıkar. Liderin uyumlu lider olarak tanımlanabilmesi için merhametli olması gerekir. Liderin etrafındaki insanları ve etrafındaki insanların lideri sadece anlaması değil, aynı zamanda birbirlerine karşı özenli davranmaları, bunun için çaba harcıyor olmaları önemlidir.

Üçüncüsü de, bu ilişkide birbirine karşı korumacı bir tavır sergilemek gerekliliğidir. Lider kendi zihninden ve kalbinden geçene verdiği önem kadar, etrafındaki insanların zihinlerinden ve kalplerinden geçene de önem vermelidir. İşte bütün bu unsurlar bir araya geldiğinde bir lideri “uyumlu lider” olarak tanımlamak mümkündür. İşin özünde ilişki vardır. Uyumlu lider, ilişkilerindeki etkinliği ile tarif edilir.

UYUMLU LİDER ŞİRKETE NE SAĞLAR?
Uyumlu liderin tanımını yaparken söylediğim gibi, sağladığı en büyük yarar etkinliktir. Liderlik pozisyonunda olan insanlar arasında yapılan bir araştırmaya göre bu kimselerin yüzde 50 ile 80 arasında bir bölümünün etkin olmadığı ortaya çıkıyor. Bu nedenle insanların liderlik konusunda kafaları karışıyor. Etrafınızda gördüğünüz pek çok lider etkin değil. Araştırma bunun hem özel sektörde hem de kamuda böyle olduğunu gösteriyor.

Sonuçta ben de, göze çarpan liderler etkin olanlardır ve bunlar uyumlu liderlerdir diyorum. Eğer bir şirket ileriye gitmek, uyum sağlamak, esnek olmak, sorunları çözmek, zaman içerisinde performansını artırmak istiyorsa, uyumlu lidere ihtiyaç duyar. Para kazanmak kısa vadeli bir iştir. Ancak zaman içerisinde, örneğin pazar koşulları değiştikçe, şirket uyum sağlamakta güçlük çeker. Bu nedenle başarının sürdürülebilir olması ve büyüme, para kazanmaktan daha önemlidir. Uyumlu lider de buna katkı sağlar.

UYUMSUZ LİDERİN ŞİRKETE ETKİSİ
Uyumsuz liderler etrafındaki insanları dar görüşlülüğe iter. Şirketin daha çok finansal göstergelere odaklanmasına sebep olur. İnsan değil işe odaklıdır. Başarısızlıklarda insanları cezalandırır. Başarıyı paylaşmaz. Uyumsuz lider etkili değildir. Bu da korku ve stres altında olan, şirketi umursamayan çalışanların olduğu bir atmosfer yaratır. Bunun sonucu olarak çalışanlar daha az sorumluluk alırlar. Daha az çalışırlar, daha az yaratıcı olurlar. Motivasyonları düşük olur.

Açıkçası, uyumsuz lider zehirleyici madde gibidir. Şirketi zehirler. Bu tip liderlere sahip olan şirketler zaman içerisinde öğrenme yeteneklerini kaybeder. Bir süre sonra da performansları düşer. Bugün dünyadaki büyük şirketlerin herhangi birine baktığınızda, ve neden daha iyisini yapmadıklarını sorduğunuzda, bu şirketlerin liderleri için en önemli kriterin para kazanmak olduğunu görürsünüz. Bu en kolayıdır. Oysa uyumlu liderler, şirketi sadece paraya değil başarıya odaklayanlardır.

UYUMLU LİDER NASIL ANLAŞILIR?
Kişinin uyumlu lider olup olmadığını anlaması için etrafındaki insanların söylediklerine kulak vermesi gerekir. Sorun da aslında burada. Üst düzey pozisyonlarda bulunan insanlar genellikle etraflarından doğru bilgi alamaz. Etraflarındaki insanlar, onlara genellikle iyi olan şeyleri söyler. Liderin doğru bilgiyi alması ve etkin olması için de açık olması gereklidir.

İnsanları cezalandırmadan ikna etmeniz önemlidir. Bilgiyi her zaman en çok güvendiğiniz kaynaklardan almanız gerekir. Uyumsuz liderler genellikle kendilerini bilmezler. Zaten bu nedenle de uyumlu değildirler. Kitabın üçüncü bölümünde uyumsuzluğu kendini ispatlayamama olarak tanımlıyoruz. Çünkü, zaman içerisinde, uyumluluğunu sürdürecek belirli yatırımlar yapmadıkları zaman, uyumlu liderler de uyumsuz olabiliyorlar. Temel yaşam döngüsüne göre her artı eksi 7 yılda bir, insan değişir. Uyumlu ilişkileriniz olsa bile, 3-5 yıl sonra bu uyumu kaybedebilirsiniz. Dolayısıyla, uyumlu ilişkiler içerisinde olan insanlar için bile en büyük başarı, bu ilişkiyi belirli bir seviyede tutabilmektir.

Stres en önemli konu başlıklarından biri. Liderlik görevini yerine getirmek için hissedilen kronik stres, vücudunuzun ve zihninizin giderek artan zorluklara maruz kalmasına sebep olur. Kronik stres altında zihninizin büyük bir bölümüne erişiminiz engellenir. Hormonal süreçler devreye girince, öğrenme ve kendinizi geliştirme yeteneğinizi kaybedersiniz. Sonuç olarak, kronik stres altındaki herkes azalan bir performansla hareket eder. Ve kendileri ile olan uyumlarını kaybederler. Kendi kendileriyle uyumsuz olunca, ardından etrafındaki insanlarla da uyumsuz hale gelirler. Kitabın dördüncü bölümünde “uyandırma çağrıları” diye bir şeyden söz ediyoruz. Bu çağrılara kulak vermek lideri, uyumsuz liderlikten çıkarıp, uyumlu bir lider haline getirebilir.

UYANDIRMA ÇAĞRILARI NE İŞE YARAR?
Vücudunuzdan sinyal alabilirsiniz. Örneğin bu bir kalp krizi olabilir. Ya da dışarıdan sinyaller alabilirsiniz. Örneğin çocuk sahibi olursunuz ya da aile fertlerinden birini kaybedebilirsiniz. Bütün bunlar uyandırma çağrılarıdır. Amerika’da 11 Eylül olayları böyle bir uyandırma çağrısıydı. Herkes bu olaydan sonra hayatın anlamını yeniden sorguladı. Türkiye’de yaşadığınız deprem böyle bir uyandırma çağrısıydı. Uyandırma çağrısı, zihninizde, vücudunuzda ya da kalbinizde meydana gelen bir alarmdır.

Bu alarmı duymayabilirsiniz. Duymadığınız zaman uykunuza devam edersiniz. Bu konuda pek çok örnek vermek mümkün. Örneğin, Unilever’in dünya başkanı Niall FitzGerald’ın hikayesi burada gerçek bir örnek olabilir. Niall FitzGerald, uyumlu bir lider olana kadar 4 uyandırma çağrısını kaçırdı. Başkan yardımcılığı döneminde uzun süre uyumsuz liderlik yaptıktan sonra nihayet bu çağrılardan birini dikkate aldı. Ve şirketi başarıya taşıyan bir lider oldu. Sonra şirketin dünya başkanı olarak Unilever’i daha esnek, daha uyumlu ve daha başarılı bir şirket haline getirdi.

Bu çok sık görülen bir davranıştır. Genellikle ilk sinyaller duyulmaz. Bugün Türkiye de dahil, dünyanın her yerinde insanlar aşırı kilo alıyor. Kilo almaya başladığınız andan itibaren aslında bunu hissedersiniz. Vücudunuz kilo vermeniz gerektiğine dair hemen ilk sinyalleri vermeye başlar. Ancak, siz dikkate almazsınız. Aradan 1 yıl geçtikten sonra doktora gidersiniz. Doktor kilo vermeniz gerektiğini söyler. Yine yapmazsınız. Aradan yıllar geçer, tansiyonunuz, kolesterolünüz için ilaç almaya başlarsınız. Bugün gelinen noktada artık bir an önce kilo vermezseniz diyabet hastası olacaksınızdır. Burada ilginç olan soru, birine uyandırma sinyallerinin farkına varabilmesi için nasıl yardımcı olabileceğinizdir.

İşte burada desteklenen ilişkiler anahtardır. Etrafınızda size karşı açık ve dürüst olan ve size şefkatle yaklaşan, özen gösteren kimse yoksa, uyandırma çağrılarının farkına varmanız imkansızdır. Peki uyandırma çağrısını fark ettiğiniz zaman ne yapacaksınız? Bu noktada olumlu bir şey yapmazsanız, durumu da olumlu yönde değiştiremezsiniz. İşte bu nedenle insanlar kilo almaya devam ediyorlar.

STRESİ YENMENİN YOLLARI
Stresi azaltmak mümkün değil. Liderlik ya da yöneticilik gibi sorumluluk almayı gerektiren bir pozisyonda, stres altında olacaksınız. Bu kaçınılmaz. Önemli olan, zihninizi ve vücudunuzu, stresin sebep olduğu hastalıklardan nasıl koruyacağınızdır. İşte yenilenme süreci de bu noktada devreye giriyor. Stresinizi yok edemezsiniz ama günde birkaç kere vücudunuzu ve zihninizi dinleyebilir, kendinizi yenileyebilirsiniz. Bu yenilenme süreci zihninizi açmanıza yardımcı olur.

Bunu yapmak için çeşitli yöntemler var. Örneğin, meditasyon buna yardımcı oluyor. Geleceğe dair umutlu olmak buna yardımcı oluyor. Merhamet buna yardımcı oluyor. Ve bu üç deneyim aynı zamanda lideri de uyumlu lider yapan üç unsur. Dua etmenin de işe yaradığını düşünüyorum. Psikolojiye göre, sevgi dolu bir tanrıya dua etmek, kişinin yenilenme sürecini olumlu etkiliyor.

Oysa cezalandıran bir tanrıya dua etmek, aksine olumsuz etkiliyor. Konuşmalarımda da bunu çok sık kullanıyorum. İstanbul’da ya da Malezya’da üst düzey yönetici olan Müslüman arkadaşlarım, Hıristiyan ya da Yahudi olanlara göre daha avantajlılar. Günde 3-5 kez dua ediyorlar. Burada kritik olan tabii ki cezalandırıcı değil, sevgi dolu bir tanrıya dua etmek.

UYUMLU LİDER Mİ, KAR MI?
Bugün pek çok şirket liderin uyumlu olup olmadığına değil, finansal sonuçlara bakıyor. İşte tam da bu nedenle başarısız oluyorlar. Oysa şirketlerin esnek, uyumlu ve başarılı olabilmeleri için daha fazla uyumlu liderliğe ihtiyaçları var. Burada ihtiyaç duyulan kurum kültürü ise insanların birbirine güven duyduğu ve birbirleri ile ilgilendikleri bir kültür olmalı. Ayrıca çalışanların, pazarla ilgili, rakipleri ve tüm iş çevresi ile ilgili fikir sahibi olmaları gerekli. Şirket kültürü buna olanak vermeli. Bu sağlandığı takdirde, öğrenmeye açık, uyumlu ve esnek, motivasyonu yüksek bir yapıdan söz edilebilir.

Bir örnek vermek gerekirse, siz bugün büyük bir medya kuruluşunda çalışıyorsunuz. İyi ve uygun olan yazılar yazabilirsiniz. Ya da muhteşem yazılar yazabilirsiniz. İyi ve uyumlu olan ile muhteşem olan arasındaki fark, yazdığınız konuyla ilgili ne kadar çok okuduğunuz, ne kadar çok soru sorduğunuz, ne kadar çok araştırma yaptığınız ve tekrar tekrar yazıp bozmanız, yani konuya ne kadar ekstra enerji harcadığınızla ilgilidir. Konuya ne kadar enerji harcarsanız, yaptığınız işle ilgili o kadar heyecan duyarsınız. Eğer şefiniz, “Ayrıntıları bırak, yazıyı yetiştir” derse bütün ilhamınızı kaybedebilirsiniz. Yazılarınızla belki de insanlara daha iyi yöneticiler olmalarında yardımcı oluyorsunuz. İnsanların öğrenmelerine yardım etmek, bana göre bu çok saygın bir misyon. Ancak bunu önemsemeyen bir editörünüz varsa, sadece reklam gelirleri ile ilgileniyorsa, siz de daha iyi yazılar yazmak için çaba harcamazsınız. Aksine, insanlara nasıl yardım edebileceğinizi, nasıl yön gösterebileceğinizi düşünen ve bu doğrultuda sizi cesaretlendiren bir editörünüz varsa, siz de buna dahil olursunuz. İşte uyumlu liderler bunu yapıyorlar.

“SAKIP SABANCI İYİ BİR ÖRNEKTİ”

*Uyumlu liderlere örnek vermeniz mümkün mü? Günümüz liderlerinden hangileri bu tipte? Onları uyumlu yapan unsurlar neler?

SABANCI’NIN VİZYONU Türkiye’den örnek vermem zor. Sakıp Sabancı uyumlu bir liderdi. Ne kadar zaman önceydi hatırlamıyorum ama İspanya’daki öğrencilerim onunla ilgili bir çalışma yapıyorlardı. 80’li ya da 90’lı yıllar olabilir. Sabancı Grubu’nun performansı müthiş bir hızla artış gösterdi. Bu sadece çok paraları olduğu için değil, dokundukları her şeyi altına çevirebiliyordu. Sakıp Sabancı çok heyecan verici bir vizyona sahipti.

DÜNYADAN ÖRNEKLER Uluslararası şirketlere baktığımızda, eBay’in CEO’su Meg Whitman’ı örnek gösterebilirim. O da uyumlu bir lider. Southwest Havayolları’nın eski CEO’su Herbert D. Kelleher ve şimdiki CEO’su Colleen Barrett da uyumlu liderlere örnek gösterilebilir. Akaryakıt sektöründe BP’nin CEO’su Lord John Brown uyumlu bir lider. American Express’in CEO’su Kenneth Chenault’u örnek gösterebilirim.

ORTAK ÖZELLİKLERİ Bu örneklerin hepsi uyumlu lider olmalarını aynı nedenlere borçlu. Ama hepsinin aynı tarza sahip olduklarını söylemek yanlış olur. Hatta birbirlerinden çok farklı tarzları olduğunu söylemek gerekir. Örneğin Lord John Brown ile Meg Whitman, birbirinin tam karşıtı tarzlara sahipler. Sonuçta uyumlu lider olmak için aynı tarza sahip olmak zorunda değilsiniz. Ancak her örnekte, insanlar içlerinde gelecekle ilgili umut ve heyecan taşıyorlar. Ortak özellikleri de bu. Uyumlu liderlik karizmatik olmak anlamına da gelmez.

“HER LİDER UYUMLU OLABİLİR”

POZİTİF İMAJ “Her lider uyumlu lider midir” sorusunun yanıtı “hayır”. “Her lider uyumlu lider olabilir mi” sorusunun yanıtı ise “evet”. Bunun için önce hayattan beklentilerinin ne olduğunu ortaya koymalı. Değerlerine bakmalı. Hayat felsefesini tanımlamalı. Gelecekte nasıl bir yaşam istediğini sorgulamalı. Neye en çok inandığını, neyin önemli olduğunu, hayatın nasıl olmasını dileğini ortaya koyduktan sonra kişisel vizyonun temelleri de oluşmuş olacak. Bu pozitif imaj da, sizi güçlü bir mıknatıs gibi kendisine çekecek.

3 TEMEL UNSUR Bu nedenle davranışlarını değiştirmek ve geliştirmek için bundan sonra gerçek bir çabaya ve sorumluluk almaya ihtiyaç var. Kitapta bunun neden gerekli olduğuna dair fizyolojik unsurlardan söz ediyoruz. Eğer bu sürecin ortaya çıkardığı sisteme nörolojik ve hormonal olarak cevap vermezseniz, stres altına girersiniz. Gerçekten uyumlu bir lider olmak, uyumlu ilişkiler geliştirmek için gerçekten çaba harcamak gerekir. Bu da bellibaşlı 3 deneyimin etrafında gelişir. Umut yaratmak, merhametli olmak ve aklı selim davranmak.

YENİ LİDERİN TANIMI

SÜREKLİ İLETİŞİMİ SAĞLAMALI Uyumlu ilişkiler geliştirmek önemli. Bugün bir şirketin yönetiminde yer alan herkes müşteriler, teknoloji ve pazarla ilgili bilgiye ihtiyaç duyar. Bu nedenle de lider, satış elemanları, mühendisler yani ön plandaki tüm insanlarla iletişim halinde olmalıdır.

DOĞRU BİLGİYE ERİŞEBİLMELİ Ancak şirkette çalışanlar bir üst kademeye bilgi iletirken her zaman çok dürüst olmayabiliyor. Patronlarına genellikle, duymak istediklerini söylüyorlar. Bu eksik veri akışı nedeniyle günümüz liderleri, şirketleri hakkında ön plandaki çalışanlarından daha az bilgiye sahip.

50 yıl önce bunun aksi söz konusuydu. Liderler, şirket hakkında herkesten daha fazla bilgiye sahipti ama bugün bu artık geçerli değil.

UYUMLU İLİŞKİLER KURMALI Bugün 19-20 yaşında bir çalışan şirketin tüm bilgi teknolojileri sistemi ile ilgili bilgiye bir CEO’dan daha fazla sahip olabiliyor. Aynı şekilde satış elemanları, müşterinin ne istediğini CEO’dan daha iyi biliyor. Eğer ilişkiler uyumlu, bilginin paylaşımı açık değilse ve güven yoksa patronlar yanlış bilgiye dayalı kararlar alıyor. Bu nedenle uyumlu liderlik bu kadar kritik bir önem taşıyor.

HANDE D. SÜZER
[email protected]