Zirvede değişim hızlandı

İyi gitmeyen işlerin, dönüşümü yönetememenin faturası pek çok şirkette CEO’lara kesiliyor. Son 1 yılda Capital500’deki en büyük 100 şirketin 22’sinin CEO’su değişti. Bir yıl öncesine göre CEO sirkülasyonu yüzde 30’un üzerinde arttı. Son 5 yılda ise en büyük 100 şirketin yüzde 70’inin CEO’sunda değişim yaşandı. Hızlı CEO değişiminin 7 temel nedeni ise “resesyon”, “kötü finansal sonuçlar”, “patronlarla yaşanan anlaşmazlıklar”, “transferler”, “emeklilik”, “birleşme ve satın almalar” ve “dönüşüm ihtiyacı” olarak öne çıkıyor. Gelecek yıllarda, CEO değişimin daha da hızlanması bekleniyor.

Ziya Erdem, Haziran 2018’de ayında Enerjisa’nın CEO’su olarak atandı. Daha 1,5 yıl dolmadan geçtiğimiz ekim ayında sürpriz bir istifayla görevinden ayrıldı. Kasım ayında yerine Enerjisa Dağıtım Şirketleri’nin genel müdürü olan Murat Pınar atandı. Bu yıl, sürpriz CEO değişikliğine gidenlerden biri de Garanti BBVA oldu. 4 yıl bankanın CEO’luğunu yapan Fuat Erbil, emeklilik nedeniyle geçtiğimiz ağustosta görevinden istifa ederken yerine Garanti kökenli, son bir yıl Ciner Grup’ta yönetim kurulu üyeli yapan Recep Baştuğ geçti. Pek çok sektör ve şirkette ayrılan CEO sayısındaki artış dikkat çekici. Son 1 yılda Türk Telekom’dan Turkcell’e, Erdemir’den BSH Türkiye’ye kadar Türkiye’nin en büyük 100 şirketinin 22’sinin CEO’su değişti. CEO değişiminin artmasının “resesyon”, “kötü finansal sonuçlar”, “dijital dönüşüm”, “transfer”, “grup içinde atama”, “emeklilik”, “sermayedar ya da yönetim kuruluyla anlaşmazlık” gibi 7 temel nedeni bulunuyor. 

1 YILDA REKOR AYRILIK

Son dönemde CEO seviyesindeki değişim trendi tüm dünyada yükselişte. Araştırmalar CEO ayrılıklarının eskiye göre rekor kırdığını gösteriyor. Son 1 yılda eBay CEO’su Devin Wenig, MercedesBenz’in CEO’su Dieter Zetsche, Mitsubishi’nin CEO’su Osamu Masuko, BMW’nin CEO’su Harald Kruger görevinden ayrılan isimler oldu. Renault CEO’su Thierry Bollore ise henüz bir yılı doldurmadan görevden alındı. Kimininki kendi isteğiyle kimininki ise biraz zorunlu bir ayrılık oldu. Challenger, Gray and Christmas’ın verilerine göre ABD’de 11 yıl aradan sonra ilk kez 2019’un ilk 9 ayında ayrılan CEO sayısı bin 160’a yükseldi ve 2008 yılındaki büyük resesyon dönemini dahi geride bıraktı. 2008’in ilk 9 ayında 1.132 şirketin CEO’su değişmişti. Araştırmalar ABD’de bu yılın ilk 9 ayında görevinden ayrılan 1.009 CEO’nun 93’ünün farklı şirketlere geçmek için istifa ettiğini ortaya koyuyor. 463’ü kendi isteğiyle görevini bırakırken, emekliliklerini isteyenlerin sayısı 267 oldu. Bu rakamlar arasında en dikkat çekeni 5 CEO’nun cinsel taciz suçlamaları nedeniyle görevlerinden ayrılmasıydı. Tüm ekonomik çalkantılara rağmen sadece 1 CEO iflas sebebiyle işsiz kaldı. Challenger, Gray and Christmas Yönetim Kurulu Başkanı Andrew Challenger, büyümenin yavaşlamasının CEO sirkülasyonunu artırdığını belirterek “Büyüme sıkıntısı çeken şirketler CEO değişikliğine gidiyor” diyor. “Şirketler zarar ettikçe huzursuzluk başlıyor ve değişim talebi artıyor” diyen Ergene Consulting & HGA Group Türkiye Başkanı Murat Ergene de Avrupa ve ABD’de ekonomik dalgalanmalar nedeniyle CEO değişiminin hızlandığını belirtiyor. 

NEDEN PATRONLA ANLAŞMAZLIK MI? 

Türkiye’de de son 1 yılda en büyük 100 Capital500 şirketinin 22’sinin CEO’su de��işti. Bir önceki yıla göre CEO sirkülasyonu en büyük 100 şirkette yüzde 57 arttı. Sadece bu yılın ilk 10 ayında Turkcell, Türk Telekom, Sabancı Holding, Doğuş Holding, Garanti BBVA, Şekerbank, Eureko, Mapfre gibi pek çok büyük şirketin CEO’su istifa etti. Krizin yanı sıra patron ve hissedarla yaşanan anlaşmazlıklar da CEO ayrılıklarını tetikledi. Doğuş ve Borusan Holding’deki gibi CEO’nun yerine aileden birinin liderliği üstlendiği durumlara daha sık rastlanmaya başlandı. Heidrick & Struggles Türkiye Yönetici Ortağı Ayşegül Aydın, CEO’ların yerine patronların başa geçmesinin en önemli nedeninin erozyona uğramış kazanç seviyeleri olduğunu belirtiyor. Büyük eforların sonrasında meydana çıkan sonuçların tatmin edici seviyede olmadığını bunun patron yönetimini sonucunu doğurduğunu belirten Aydın, “Patronların yönetiminin CEO’larınkine göre daha pozitif sonuçlar üretebileceğini sanmıyorum. Ancak bu yolu deneyecek daha çok şirket çıkacak” diyor. Unida İnsan Kaynakları Yönetimi Kurucu Ortağı Saide Kuzeyli, Türkiye’de genellikle CEO’ların emeklilik, aile, sağlık gibi nedenleri öne sürse de çoğunlukla hissedar, yönetim kurulu veya global üst yönetimce gerekli görüldüğünde görevlerini bıraktığını belirtiyor. Assessment Systems’ın Kurucu ve CEO’su Levent Sevinç de bazı patronların kriz yönetimi gerektiren dönemlerde olası tüm riskleri kendileri alıp hata yapmadan süreci tamamlamayı tercih ettiğini belirtiyor. Sevinç, “Mevcut olağan dışı ekonomik şartlar devam ettiği takdirde, dümeni devralacak patronların sayısı artıyor” diye konuşuyor. 

BAŞARISIZ SONUÇLAR

CEO ayrılıklarına neden olan nedenlerden biri de başarısız finansal sonuçlar. Uzmanlar da son 1 yılda artan CEO ayrılıklarını son birkaç yılda sıklıkla görülen düşük şirket performanslarına, azalan kârlılık ve büyüme rakamlarına bağlıyor. Egon Zehnder Yönetici Ortağı Murat Yeşildere CEO değişikliklerinin son 1 yılda iyice arttığını belirterek şirketlerde yaşanan performans eksikliğinin hissedar ve yönetim kurulu seviyesinde CEO değişim talebini artırdığını söylüyor. Yeşildere, “Giderek zorlaşan ekonomik koşulların şirket performanslarını olumsuz etkilemesi, şirket yöneticilerini kritik karar rollerinde değişime gitmeye motive ediyor” diyor. Bu yıl, özellikle bankacılık, otomotiv ve perakende sektöründe düşen kârlar genel müdür değişikliğiyle sonuçlandı. Kârı yüzde 38 düşen Vakıfbank’ta da başarısız finansal sonuçlar genel müdür değişikliğiyle sonlandı. Son 20 yılda 7 kez genel müdür değişikliğine giden bankada bir önceki genel müdür Emin Özcan, 1 yıl görevde kaldı ve geçtiğimiz mayıs ayında yerine bankanın bilgi teknolojilerinden sorumlu genel müdür yardımcısı Abdi Serdar Üstünsalih atandı. Fuat Erbil’in Garanti BBVA’daki görevinden emeklilik nedeniyle istifa etmesinde bankanın net kârındaki düşüşün yanı sıra Garanti’nin iş yapış biçimini global BBVA ile entegre etme çalışması etkili oldu. 

TRANSFERLER ARTIYOR 

Son dönemde, CEO değişimlerinin önemli bir nedeni de transferler... Başta kârlılık olmak üzere finansal sonuçları alarm veren şirketler çareyi rakip ya da başarılı şirketten CEO transfer etmekte buluyor. Temsa yeni CEO’su Aslan Uzun’u STFA Holding’den transfer ederken Nissan Türkiye de yeni genel müdürü Citroen Türkiye’den aldı. Polisan Holding’in yeni CEO’su ise Eren Holding’den gelen Murat Yıldıran oldu. Enerji’de en önemli transferi Gediz Elektrik yaptı. Daha önce Kadoil ve TP Petrol Genel Müdürü olan Çağdaş Demirağ’ı transfer etti. Bankacılık ve finans sektöründe de eski şirketinden ayrılıp rakip şirkete transfer olan çok sayıda CEO var. Şekerbank eski CEO’su Servet Taze’nin 3 yıllık CEO’luğun ardından 3 hafta sonra T Bank’ın yeni genel müdürü oldu. Saide Kuzeyli, ekonominin yerel ve global dinamiklerinin etkileri şiddetlendikçe şirketlerde hissedar, aile meclisleri ya da yönetim kurullarının CEO’ları daha fazla mucize fabrikatörleri gibi görme eğiliminde olduğunu belirtiyor. Kuzeyli, bunun da değişimi ve yeni aday arama güdüsünü tetiklediği söylüyor. MY Executive Kurucu Ortağı Müge Yalçın da bu yıl Türkiye’de CEO sirkülasyonun yüzde 30- 40 oranında arttığını belirterek sene sonunda iş sonuçlarına ve şirketlerin finansal tablolarındaki duruma bağlı olarak değişimlerin yaşanmaya devam edeceğini belirtiyor. Beklediği maaş artışını ya da primi alamayan CEO’ların ayrılma kararı alabileceğini de belirten Yalçın, “2019 sonunda ve 2020 başında bu nedenlere bağlı olarak sirkülasyonun artacağını tahmin ediyoruz. Böyle belli bir döneme bağlı yaşanan değişimler, iş dünyasında domino taşı etkisiyle yayılır” diyor. 

EMEKLİLİK İSTEĞİ ARTIYOR 

CEO sirkülasyonunu artıran nedenler arasında emeklilik ve kendi işini kurma da bulunuyor. Bu yıl ağustos ayında İş Bankası iştiraklerinden Anadolu Sigorta, Anadolu Hayat ve İş Faktoring genel müdürleri emekli olma talebiyle görevlerinden ayrılırken, yerlerine İş Bankası içinden yeni atamalar yapıldı. Deneyimli CEO’lar Ali Erdal Aral, Mehmet Uğur Erkan ve İlhami Koç gibi deneyimli genel müdürler kariyerlerini sonlandırıp emekliği tercih etti. CEO ayrılıklarında kendi işini kurma veya danışmanlık yapma arzu da CEO ayrılıklarının artmasına neden oluyor. Son dönemde kendi işini yapmaya yönelen CEO’lardan arasında Turkcell’i 4 yıl yöneten Kaan Terzioğlu yer aldı. Geçtiğimiz temmuz sonunda 3 yıldır yürüttüğü CEO’luk görevinden istifa eden Türk Telekom eski CEO’su Paul Doany de enerji alanındaki girişimi ve melek yatırımcılık yaparak devam eden CEO’lar arasında yer alıyor. Yabancı şirketlerdeki CEO değişimleri ise expat yöneticilerin en fazla 2-3 yıllık kontratlarla çalışmasından ve bu süre dolduğunda başka bir ülkeye atanmasından kaynaklanıyor. 2016’dan sonra çok sayıda expat yöneticinin ülkesine döndüğünü ve son 3-4 yılda expatların yerini alan Türk CEO’ların atandığını söyleyen Müge Yalçın, “Çok uluslu şirketlerde bölgesel görevlere atanan ya da yurt dışına yerleşmeye karar veren Türk CEO’ların yerine yeni yöneticiler atandı” diyor.