Eşitlik peşinde!

Özlem Aydın Ayvacı

[email protected]

Kadın konusu, Türkiye’nin en zayıf halkalarından biri. İş dünyasında da benzer bir tablo var. Ancak sosyal sorumluluğu yüksek Türk şirketleri, bu konuya odaklanarak kadının iş gücüne katılımını artırmak için çalışıyor. Capital Dergisi, bu çabayı desteklemek için 9 yıldır “Kadın Dostu Şirketler” araştırmasını yayınlıyor. 2021 araştırması ekilen tohumların meyve verdiğini gösteriyor. Araştırmaya göre 100 şirketten 43’ünde kadın çalışan sayısı yüzde 50’yi aştı. Diğer şirketlerse denge perspektifi çerçevesinde “eşitlik taahhüdü” veriyor.

Türkiye’de erkek nüfusunun yüzde 72,7’si iş gücüne katılabilirken kadınların yalnızca yüzde 34,2’si iş gücünde yer alıyor. AB’ye üye ülke ortalamasında kadınların iş gücüne katılım oranı yüzde 52,4, OECD üye ülke ortalamasında ise yüzde 52,5. Türkiye’de kadınlar, kendilerine yüklenen toplumsal rolleri aşarak iş gücüne dahil olsa bile istihdamda yeterince yer alamıyor. Her 10 kadından yalnızca 3’ü iş gücü piyasasına katılabiliyor. Kadınların istihdama katılım oranı yüzde 29,4 iken erkeklerde bu oran yüzde 65,7. 2020 Küresel Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi’ne baktığımızda ise 2020’de Türkiye’nin 156 ülke içinde 3 sıra daha gerileyerek 133’üncü olduğunu görüyoruz. COVID-19 nedeniyle kadın ve erkekler arasındaki makas iyice açıldı. Verilere göre pandemide, çalışan kadınların yüzde 5’i, erkeklerin ise yüzde 3,9’u işlerini kaybetti. Pandemiden önceki son raporda kadınların erkeklerle eşit haklara sahip olması için en az 100 yıl, erkeklerle eşit ücrete sahip olması için ise 257 yıl geçmesi gerektiği belirtiliyor. Bu yıl pandeminin de etkisiyle cinsiyetler arası uçurumun küresel ölçekte tamamen kapatılmasının ancak 135,6 yılda mümkün olacağı tahmin ediliyor. Bu genel tablo, yıllardır Türk iş dünyasının öncü şirketlerinin “kadın istihdamı ve liderliği” yaklaşımlarının yönünü belirliyor. Türkiye’nin kadın dostu şirketleri, kadın istidamı, kadın çalışan oranları ve kadın liderliği başlıklarında önemli mesafe almış durumda. Hatta 2020 yılı sonu kadın çalışan oranlarına baktığımızda 100 şirketten 43’ünde kadın çoğunluğuna ulaşıldığını görüyoruz. 

EN STRATEJİK BAŞLIK

Kadın dostu şirketler, sadece kadın istihdamını değil daha bütünsel olarak çeşitlilik ve fırsat eşitliğini stratejik boyutlarda ele alıyor. Çeşitlilik ve fırsat eşitliği politikalarıyla sürdürülebilirlik raporları ve cinsiyet endeksi gibi platformlarda şeffaf raporlamalar yaparken pek çok eşitlikçi inisiyatifin imzacısı ve taahhüt vereni oluyorlar. Capital Dergisi, 2020 yıl sonu kadın çalışan, kadın yönetici ve kadın yönetim kurulu üyesi rakamlarını sorguladığı “Kadın Dostu Şirketler” araştırmasını, bu yıl 9’uncu kez hazırladı. Peki bu “Kadın Dostu Şirketler” kadın çalışan oranlarında hangi noktayı hedefliyor? 2021 araştırması işte bu soruya verilen yanıtı ortaya koyuyor. Örneğin Borusan Grubu, Borusan Eşittir Platformu kapsamında hayata geçirdiği Cinsiyet Gözlüğü Programı ile 3 yıl içinde tüm şirketlerde üst yönetim kademesinde yüzde 30, orta yönetim kademesinde yüzde 40 kadın oranına ulaşma, üst ve orta yönetim işe alım ve terfi sürecinde en az bir kadın adayın kısa listede olması, Liderlik Fakültesi’nde yüzde 50 kadın oranının teşvik edilmesi için çalışıyor. Grup 2023 yılına kadar da ofis çalışanları için yüzde 40, fabrika, saha ve atölye çalışanları içinse yüzde 20 kadın alım oranı hedefliyor. Kadın konusunu en stratejik başlık olarak ele alan Boyner Grubu, düzenli olarak kadın istihdamını artırmasının yanında sorunu sahiplenmesiyle öne çıkıyor. Boyner Grup Strateji ve İş Geliştirme Başkan Yardımcısı Elif Ateşok Şatıroğlu, “Paydaşlarımızın da toplumsal cinsiyet eşitliği anlayışı doğrultusunda süreç yönetimi yapması için destek sağlıyoruz” diyor. Eczacıbaşı Topluluğu İnsan Kaynakları Grup Başkanı Eylem Özgür, “Türkiye’de ilk kez cinsiyetten arındırılmış özgeçmiş uygulamasına başladık” diyor. Sanayi şirketlerinde yüzde 50 kadın oranını yakalayan şirketlere sahip olduklarını belirtiyor ve “Teknik, satış ve üretimde kadın istihdamını artırmaya odaklandık” diyor.  

BANKACILAR LİDER

Bankacılık, kadın dostu uygulamalarıyla en çok öne çıkan sektör. Türkiye’nin en fazla kadın istihdam eden bankası ise İş Bankası. Banka, bu yıl bir ilke de imza attı. Türkiye’nin iş hayatında cinsiyet eşitliğine dayalı ilk ve tek yatırım fonu olan “İş’te Kadın Hisse Senedi Fonu”, İş Bankası’nın iştiraki İş Portföy ve Koç Üniversitesi Kadın Araştırmaları Merkezi (KOÇ-KAM) iş birliğiyle sunuldu. “İş Portföy İş’te Kadın Hisse Senedi Fonu”, kadınların yönetimde söz sahibi olmasını önemseyen şirketlerin yurt içi ortaklık paylarına yatırım yapıyor. ING Türkiye İK Genel Müdür Yardımcısı Meltem Kalender Öztürk, “Kadın çalışan oranımız, yüzde 57. Yönetim seviyesinde kadın oranımızı yüzde 50’ye çıkarmayı hedefliyoruz” diyor. QNB Finansbank İK Genel Müdür Yardımcısı Cenk Akıncılar, “34 yıllık QNB Finansbank yolculuğunda başarımızın en önemli nedenlerinden birinin kadınların yönetime katılımları olduğunu görüyoruz” diyor. Denizbank İK ve Deniz Akademi Grubu Genel Müdür Yardımcısı Yavuz Elkin, kariyer olanaklarında fırsat eşitliği ilkesine bağlı olduklarını söylerken, “Özellikle teknoloji alanlarındaki kadın yönetici istihdamını destekleyen çalışmalara ağırlık vereceğiz” diyor. Alternatif Bank’ın hedefiyse yüzde 52 olan kadın çalışan oranını korumak. HSBC Türkiye ve Uluslararası Ülkeler İK Genel Müdür Yardımcısı Funda Temoçin, yönetici seviyesindeki kadın çalışanların sayıca artmasının üst yönetim olarak da hedefleri arasında olduğunu söylüyor. 

ENDEKSİN DİKKAT ÇEKENLERİ 

Dünya genelinde en büyük cinsiyet eşitliği araştırmasını yürüten Uluslararası Cinsiyet Eşitliği Endeksi’ne (Bloomberg GEI) Türkiye’den bu yıl 5 şirket girebildi. Bunların da 4’ü banka oldu. Akbank, bu şirketlerden biri. Akbank toplumsal cinsiyet eşitliğinin kurum içerisinde her alanda sağlanması ve sahiplenilmesini sağlamak adına banka bünyesinde “Chief Diversity Officer” rolünü de oluşturdu. Bloomberg GEI’da yer alan bir diğer bir şirket olan Yapı Kredi, kadın istihdam oranını gelişmişlik göstergesi olarak kabul ediyor ve bu alanda sektördeki liderliğini çok uzun yıllardır sürdürüyor. Yapı Kredi yetkilileri, kadınların yönetimde temsiline öncelikli olarak odaklandıklarını ve hedeflerinin kadın yönetici oranlarını daha yukarı çekmek olduklarını belirtiyor. VakıfBank, kadın çalışan oranında yüzde 50’nin üzerini korumayı hedefliyor. VakıfBank Genel Müdür Yardımcısı Kadir Karataş, “Kadının hayatının her alanında etkin şekilde yer alması gerektiğine inanıyoruz. Uluslararası Cinsiyet Eşitliği Endeksi’ne ikinci kez seçilerek 2021 yılında da endeksteki devamlılığımızı sürdürüyoruz” diyor. Garanti BBVA Genel Müdür Yardımcısı Didem Dinçer Başer, İK ve değer zincirindeki çalışmalarıyla endekste son 5 yıldır yer aldıklarını söylüyor. Başer, “Kadın ve erkek çalışanlarımızın ortalama ücretlerinin eşit olmasını da sürekli izliyoruz” diyor.

ENDEKSİN DİKKAT ÇEKENLERİ

Dünya genelinde en büyük cinsiyet eşitliği araştırmasını yürüten Uluslararası Cinsiyet Eşitliği Endeksi’ne (Bloomberg GEI) Türkiye’den bu yıl 5 şirket girebildi. Bunların da 4’ü banka oldu. Akbank, bu şirketlerden biri. Akbank toplumsal cinsiyet eşitliğinin kurum içerisinde her alanda sağlanması ve sahiplenilmesini sağlamak adına banka bünyesinde “Chief Diversity Officer” rolünü de oluşturdu. Bloomberg GEI’da yer alan bir diğer bir şirket olan Yapı Kredi, kadın istihdam oranını gelişmişlik göstergesi olarak kabul ediyor ve bu alanda sektördeki liderliğini çok uzun yıllardır sürdürüyor. Yapı Kredi yetkilileri, kadınların yönetimde temsiline öncelikli olarak odaklandıklarını ve hedeflerinin kadın yönetici oranlarını daha yukarı çekmek olduklarını belirtiyor. VakıfBank, kadın çalışan oranında yüzde 50’nin üzerini korumayı hedefliyor. VakıfBank Genel Müdür Yardımcısı Kadir Karataş, “Kadının hayatının her alanında etkin şekilde yer alması gerektiğine inanıyoruz. Uluslararası Cinsiyet Eşitliği Endeksi’ne ikinci kez seçilerek 2021 yılında da endeksteki devamlılığımızı sürdürüyoruz” diyor. Garanti BBVA Genel Müdür Yardımcısı Didem Dinçer Başer, İK ve değer zincirindeki çalışmalarıyla endekste son 5 yıldır yer aldıklarını söylüyor. Başer, “Kadın ve erkek çalışanlarımızın ortalama ücretlerinin eşit olmasını da sürekli izliyoruz” diyor. Türkiye’den bu endekse giren tek sanayi şirketiyse Ford Otosan. Ford Otosan yetkilileri toplumsal cinsiyet eşitliğini bir insan hakları meselesi olarak değerlendirdiklerini belirtiyor ve “2021 Bloomberg Cinsiyet Eşitliği Endeksi’nde Türkiye’den yer alan tek otomotiv, aynı zamanda tek sanayi şirketi olmaktan gurur duyuyoruz” diyorlar.

EŞİTLİK TAAHHÜTÜ

Türkiye’nin dev grupları da kadın konusunda tüm topluma liderlik yaklaşımı sergiliyor. Örneğin Sabancı Topluluğu, çalışanları için eşit ve adil bir çalışma ortamı yaratmayı önemsiyor. Sabancı Holding İnsan Kaynakları ve Sürdürülebilirlik Grup Başkanı Hakan Timur, “2030’a kadar liderlik pozisyonlarında yer alan kadın ve erkek çalışanlarımızın eşit temsil edilmesini hedefliyoruz” diyor. Akkök Holding İcra Kurulu Başkanı Ahmet Dördüncü, kadınların yönetim kurullarındaki temsiliyetini artırmayı hedefleyen Yüzde 30 Kulübü’nün Türkiye başkanlığını üstleniyor. Dördüncü, hedeflerini şöyle açıklıyor: “Demokratik, katılımcı, insan haklarına saygılı ve insan odaklı bir çalışma ortamı sunmak kurumsal önceliğimiz.” Anadolu Grubu İcra Başkanı Hurşit Zorlu, son yıllarda üst üste Türkiye’nin en fazla kadın yöneticiye sahip grubu olarak seçilmekten gurur duyduklarını belirtiyor ve şöyle devam ediyor: “Genel müdürlük pozisyonlarında kadın yöneticilerimiz genç kadın çalışma arkadaşlarına rol model olarak ilham veriyor. Yüzde 30 Kulübü’nün ben de Türkiye kurucu üyelerinden biriyim. Kadın istihdamını destekleyen dernek, organizasyon ve faaliyetlerde her fırsatta yer alıyoruz.” Zorlu Holding CEO’su Ömer Yüngül ise “Şirketlerimizde kadın rol model ve liderlerin artması ve üst yönetimde eşit temsilin sağlanması için çalışıyoruz” diyor. 

SEKTÖRLERİNİN ÖNCÜLERİ 

Kütahya Porselen Yönetim Kurulu Başkanı Sema Güral Sürmeli, Kütahya Porselen’in yönetim kademesinin ağırlıklı kadınlardan oluştuğunu belirtirken NG Grup bünyesindeyse her alanda kadınların yer aldığına dikkat çekiyor. Sürmeli, “Birçok başlıkta kadın stratejimiz bulunuyor” diyor. Hugo Boss Tekstil Sanayi’nde, çalışanların yüzde 60’ı, lider kadrosununsa yüzde 58’i kadınlardan oluşuyor. Hugo Boss Türkiye Genel Müdürü Arif Kaya, “Önümüzdeki yılın sonuna kadar aramıza katılacak 1.000 yeni çalışma arkadaşımızın da çoğunluğunu kadınlar oluşturacak” diyor. Perakende, kadınların en fazla istihdam edildiği sektörlerin başında geliyor. Migros da bu alanda cinsiyet ve fırsat eşitliği konularında yüz akı işlere imza atıyor. Migros İK ve Endüstri İlişkileri Genel Müdür Yardımcısı Olcay Yılmaz Nomak, “2023 yılına kadar direktör ve üzeri kadın yönetici oranımızı 5 puan artırmayı taahhüt ettik” diyor. Hepsiburada İnsan Kaynakları Grup Başkanı Esra Beyzadeoğlu, hedeflerini “Şu anda Hepsiburada ailesinin yarısı kadın. Yeni istihdam yaratırken de bu dengeyi kadınlar lehine daha da ileri taşımaya çalışıyoruz. Özünde bir teknoloji şirketi olan ve bizim gibi hızlı büyüyen bir şirketler grubu için bunu sağlamak ve sürdürmek önemli bir başarı diye düşünüyoruz” diye anlatıyor. Teleperformance CEO’su Tülay Doğrular, “2021 yılında Diyarbakır ve İzmir’de açtığımız yeni lokasyonlarımızla hem toplam hem kadın istihdamımızı artırmaya devam ettik. İş yaşamında kadın-erkek eşitliğine inanarak dengeyi korumayı sürdüreceğiz. Adalet, eşitlik ve saygı ilkelerine bağlıyız. Bu değerleri, toplumsal cinsiyet bilincini ve eşitliği proaktif olarak teşvik ederek yaşatıyoruz” diyor.

EĞİTİMDE HEDEF 

Eğitim, nitelikli kadın istihdam oranlarının en yüksek olduğu sektör. Sektörde en fazla kadın çalışan istihdam eden kurum Bahçeşehir Koleji. Bahçeşehir Koleji İcra Kurulu Başkanı Hüseyin Yücel, 27 yılda kadın istihdam oranını korumak bir yana artırdıklarına dikkat çekiyor. Yücel, “Kadın dostu bir kurum olarak şimdi amacımız, kadın istihdam oranımızın sürdürülebilirliğini sağlamak. Özel sağlık sigorta anlaşmamızda kadın çalışanlara doğum poliçesini mutlaka sağladığımız gibi onların doğum sonrası işlerine dönmeleri için de elimizden gelen desteği veriyoruz” diye anlatıyor. Bilfen Şirketler Grubu Yönetim Kurulu Başkan Vekili Fatih Öztürk ise “Grup içindeki yönetim kadromuzun yüzde 70’ten fazlası kadın yöneticilerden oluşuyor. Okul sayımız arttıkça kadın çalışan sayımız da artmaya devam edecek” diyor. Uğur Okulları Genel Müdürü Nil Çiçek “Halihazırda yüzde 70 seviyelerinde olan kadın çalışan oranımızın en az yüzde 75 seviyesinde tutulmasını sağlayarak kadın çalışan istihdamını artırmayı hedefliyoruz. Yüzde 45 olan kadın yönetici oranımızsa yüzde 50 seviyesine getirmeyi planlıyoruz” diye konuşuyor. İTÜ ETA Vakfı Doğa Koleji yetkilileri de “Ülke ortalamasının çok üzerinde olan kadın çalışan oranını korumak ve sürdürebilirliğini sağlamak öncelikli amacımız” diyor.