CEO'ların avcısı'ndan yeni dönem

Son dönemde üst düzey yönetici cephesinde önemli değişimler yaşanıyor. Şirketlerin CEO'lara olan sadakatleri azalmış durumda. CEO'ların cok sıklıkla iş değiştirdikleri de bilinen bir gerçek. Eskiden güvene daha fazla önem veren yöneticiler, bugün çabuk para kazanmak için daha fazla risk alıyor. Tüm bu saptamalar, Türkiye'nin en başarılı beyin avcılarından Korn Ferry Türkiye Orta Doğu ve Kuzey Afrika Bölge Müdürü ŞERİF KAYNAR'a ait. CEO'larda aranan özelliklerin de değiştiğine dikkat çeken Kaynar, yeni dönem CEO'larda şeffaflığın ve bilginin önem kazandığını söylüyor ve "Geleceğin CEO'ları baskı altında problem çözebilen ve fırsatlarla dolu işler konusunda güçlü motivasyonu olan kişiler olacak" diye konuşuyor. Şerif Kaynar, iş dünyasının önde gelen beyin avcılarından. Türkiye'de pek çok önemli ve dev şirketin CEO pozisyonuna önemli yetenekleri bulmuş bir isim. Şirketlerin CEO'lardan ne istediğini biliyor. CEO'ların ise profiline en uygun şirkette yer alması için çalışıyor. Kaynar'm iş ve yönetim dünyası konusundaki saptamaları bu nedenle oldukça önemli. Ona göre yeni dönemde CEO'ların ve şirketlerin profilinde önemli bir değişim söz konusu. "Dünyada hep bir yenilenme var. Bu değişim 10 yıl önce de vardı, 20 yıl önce de" diyen Kaynar, şu anda şirketlerin daha sabırsız olduğunu söylüyor ve ekliyor: "Eskiden şirketlerin insanlara olan bağlılığı daha fazlaydı. Koç'a giren biri, Koç'tan 30 yıl sonra emekli olurdu. Şirketler artık kişilerle uzun vadeli devam etmiyor." Kaynar, sadece şirket ve yöneticiler arasında bağlılığın azalmasına değil aynı zamanda yöneticilerin de daha sık şirket değiştirdiğine de dikkat çekiyor ve ekliyor: "Yöneticiler artık daha hızlı para kazanmak istiyor. Eskiden Coca-Cola, Nestle, Unilever gibi daha berrak sularda yüzmeyi tercih ediyorlardı. Şimdi bulanık sularda yüzmek isteyebiliyorlar. 2010 yılında Korn Ferry'nin yaptığı araştırmaya göre geleceğin CEO'ları baskı altında problem çözebilen ve fırsatlarla dolu işler konusunda güçlü motivasyonu olan kişilerden çıkacak." Şerif Kaynar'la üst düzey yönetici arayışındaki değişimleri, CEO'larının değişen profilini, şirketlerin CEO'lardan beklentilerini konuştuk:

Capital: Son yıllarda üst düzey yönetici arayışında yaşanan en önemli değişiklikler neler?
- Bizim işimizin en yoğun olduğu finans sektöründe durulma yaşanıyor. Ama endüstriyel sektör o durulmayı karşıladı diyebiliriz. Şöyle bir değişim oldu: Şirketlerin çalıştığı alanlar krizlerin neticesinde ya küçüldü ya büyüdü. Türkiye'de şirketlerin yapılarında bir değişim oluştu. Yeni büyüyen bir sürü sektör ortaya çıktı. Eskiden Koç, Sabancı ve Anadolu Grubu olmak üzere üç ana oyuncu vardı. Şimdi yelpaze çok daha genişledi.~

"Şirketlerin yöneticiye bağlılığı azaldı"
DAHA SABIRSIZLAR
Dünyada hep bir yenilenme var. Bu değişim 10 yıl önce de vardı, 20 yıl önce de... Fakat şu anda şirketler daha sabırsız ve daha çabuk netice almak istiyor. Yeni alanlara girme istekleri var.
UZUN VADE DEĞİŞTİ
Örneğin Rusya çok büyük bir pazar, orada onlara daha hızlı yol aldırabilecek bir yönetici ihtiyacı duyuyorlar. Eskiden şirketlerin insanlara olan bağlılığı daha fazlaydı. Koç'a giren biri, Koç'tan 30 yıl sonra emekli olurdu. Şirketler artık kişilerle uzun vadeli devam etmiyor.
İŞ DEĞİŞİMİ ARTTI
Artık CV'lerde daha çok iş değişimine rastlıyoruz. Dünyada da böyle... Eskiden GM'e giren GM'den emekli olurdu, oğlu da öyle yapardı... Türkiye'deki 1 'inci ve 2'nci kuşak sanayiciler 3'üncü kuşağa geçti.
YENİ KUŞAĞIN BAKIŞI
3'üncü kuşak soyadına göre karar vermeyip kendisinden daha becerikli, daha sonuç odaklı insanlarla çalışmanın önemini gördü. Kendisini de daha stratejide ve üst düzeyde konumlandırdı. Yönetimi profesyonellere bıraktılar. Bugün soyadı Koç olan biri Ford ya da Fiat'da görev almak yerine otomotiv sektörünün duayenleri ile çalışıyor.

Capital: Bu Türkiye'de giderek daha fazla sayıda şirketin sizin gibi kurumlar aracılığıyla genel müdür bulduğunun bir göstergesi mi?
- Evet, diğer şirketler de bizim gibi şirketlerin yaptığı hizmetin tadına vardı. Hiç tahmin etmediğiniz şirketler bizim müşterimiz oldu. Bu durumun yeni bir gelişim olduğunu söyleyebilirim. Türkiye'de şirketlerin tepe yöneticileri gayet iyi, fakat aşağıya doğru inince bazı çok net yetenek eksiklikleri görülüyor. Önümüzdeki 5 yılda bizim için asıl potansiyel, şirketlerin takımlarının değişmesiyle ortaya çıkacak. Örneğin, Türkiye'nin en büyük inşaat şirketlerinden birinin CEO'sunu buldum. Bir Türk inşaat şirketi, bizim aracılığımızla CEO'sunu bulmayı hiçbir zaman tercih etmezdi. Kendi içinden mühendis yetiştirirdi. Yine isim vermek istemem ama dünya devi GSM operatörlerinden birine 1 milyon dolarlık maaşla CFO buldum.

Yeni dönemin 11 önemli özelliği
1- Eskiden üç ana oyuncu vardı. Bizim gibi şirketler onlarla çalışırdı. Şimdi yelpaze çok genişledi.
2- Yeni büyüyen şirketler de beyin avcılarının verdiği hizmetin tadına vardı. Hiç tahmin etmediğiniz şirketler müşterimiz oldu.
3- Türkiye'de şirketlerin tepe yöneticileri gayet iyi, fakat aşağıya doğru inince bazı çok net yetenek eksiklikleri görülüyor.
4- Önümüzdeki 5 yılda bizim için asıl potansiyel, şirketlerin takımlarının değişmesiyle ortaya çıkacak.
5- Şirketlerin bilgi teknolojilerine yaptığı yatırımlar eksik kaldı. Teknoloji kökenli insanlar çok hızlı koşacak ve çok aranılır hale gelecek.
6- Mobilite çok önemli. Türkler yeteri kadar mobil değil. Çünkü sonunda buraya dönmek istiyorlar.
7- Eskiden üniversiteyi birincilikle bitirmiş bir adayın CV'sini gönderdiği 4 adres varken şimdi 20 adres var.
8- İşe alımlarda internet, bilimsel metotlar, online testler daha önemli olacak. İşe alım işine bilim katılacak. Daha fazla uzmanlaşma olacak. Daha global çalışılacak.
9- Eskiden maaş ve bonus gibi kavramlar öndeyken şimdi uzun dönemli başarıdan, şirketin hissesinden, büyümesinden ve kârlılığından pay almak önemli.
10- Şeffaf ve bilgili liderler bu dönemde önem kazanacak. Kabuk değiştirip yeni ortama uyum gösterip başarılı olabilecek liderler önemli.
11- 3'üncü kuşak işadamı, soyadına göre karar vermeyip kendisinden daha becerikli ve sonuç odaklı insanlarla çalışmayı keşfetti.~

Capital: Peki şirketler yönetici seçiminde neye önem veriyor?
- Şirketler, kendi içlerinde tıkandıkları zaman dışarıya çıkıp kendi içlerinden olmayan başarılı birilerini bulmaya artık önem veriyor. Çünkü, dışarıdan gelen biri bambaşka bir ışık tutuyor ve diğerlerinin performansını değiştiriyor, daha da iyileştiriyor. Örneğin şirketlerin bilgi teknolojilerine yaptığı yatırımlar eksik kaldı. Teknoloji kökenli insanlar çok hızlı koşacak ve çok aranılır hale gelecek. Rekabet için tüm Türkiye'deki şirketler bu yatırımları yapacak.

Capital: Geleceğin yöneticisinde aranan özelliklerin başında neler var?
- Mobilite çok önemli. Fakat benim gözlemlediğim kadarıyla Türkler yeteri kadar mobil değil. Çünkü, sonunda buraya dönmek istiyorlar. İstanbul çok çekici bir yer. Yine de Türk yöneticiler arasında uluslararası şirketlerde yetişen ve dünyaya yayılan pek çok isim de var. Ben bugün çok iyi yerlerde olan 200 tane Türk sayabilirim. Mesela P&G'de Asya'nın başında bir Türk var, Pepsi'de Ümran Beba çok üst düzeyde. Avustralya'da bir içki şirketinin başında bir Türk bulunuyor. İngiltere'de sigorta şirketinin CEO'su bir Türk.

Capital: Farklı kültürler gördükçe yönetici özelliklerinde bir değişim yaşanır mı? Gelecekte yöneticilerde bu anlamda ne tür farklılıklar oluşur?
- Bu yöneticiler Türkiye'ye daha profesyonel dönüyor ama Türkiye sığ bir piyasa. Yurtdışında bir ilaç şirketinde 1 milyar dolarlık bir şirketi yöneten, Türkiye'ye döndüğü zaman sadece 2 tane 1 milyar dolarlık ilaç şirketi buluyor. Bu kişi Amerika'ya gitse, belki 50 tane seçeneği olacak. Bence belli bir büyüklüğü aşan şirketlerde
görev alan Türk yöneticiler, vizyonlarını Türkiye üzerinden kurmamalı. Sonuçta Türkiye'de 5 milyar dolar cirosu olan kaç şirket var derseniz, ancak 20'dir... Türkiye dünya standartlarına göre sığ bir pazar.

CEO'nun gözde şirketleri
BÜYÜKLÜK ÖNEMLİ
Her zaman için büyüklük önemlidir. Hangi sektördeki ilk 10 şirkete bakarsanız bakın onlar gözde konumdadır. İkinci önemli nokta kârlılık. Çünkü zarar eden bir şirkette her zaman bir yerde bir kısıntı olur.
KÂRLI OLMALI
Turkcell'in ön plana çıkmasının sebebi çok başarılı ve çok kârlı bir şirket olması. Mesela TAV, insanların çalışmaktan gurur duyacağı bir şirket. Çok yeni projeler yapıyorlar.
YENİLİKÇİLİK ETKİSİ
Yeni işlere giriyorlar, işe devamlı bir yenilik getiriyorlar... 5 yıl içinde birçok internet şirketinin halka açılması hayal olmayacak, bu sektör yöneticilerinin önü açılacak. Endüstride yabancı yatırım hızlanacak, mühendis kökenli yöneticiler revaçta olacak.
İK ÖNEM KAZANACAK
Rusya ve Orta Asya ülkelerinin fırsatlarını daha tam kavrayamadık. Oralar altın madeni. Rus kültürünü bilen, seven anlayan yöneticiler önem kazanacak. İnsan kaynakları görevi CEO'ların en önem verdiği görev haline gelecek.
İLGİ GÖRECEK ALANLAR
Birçok satış pazarlama geçmişine sahip olan kişi İK bölümüne geçecek. Liman, havaalanı, otoyol ve enerji paylaşım ortaklıkları çok artacak. Ve bankacılıkta ümit görmeyen finansçılar bu alanlara yönelecek.~

Capital: Genelleme yaparsak CEO'lar ya da yöneticiler artık hangi tip şirketlerde çalışmayı tercih ediyor?
- Korn Ferry 2010 yılında çok önemli bir araştırma yaptı. Uluslararası arenada 70 CEO veya yönetim kurulu üyesi ile birebir mülakat gerçekleştirerek CEO'ların DNA'larını ortaya çıkardı. Bu araştırmaya göre, CEO'ların motive olduğu en önemli 3 konu yüzde 74 başarı, yüzde 69 fırsatlarla dolu bir iş ve yüzde 51 oranla takdir edilmek. Benim şahsen CEO'larda aradığım en önemli özellik bilgi paylaşımı yapmaları. Düşük egosunun olması, kapısının herkese açık ve saygıyı pozisyonu ile değil geçmişteki başarıları ile elde etmesi de önemli. İnsanlarla olan ilişkisi ve sevilecek biri olması da gerekir. CEO'ların çalışmak istediği şirket de en fazla aradığı özelliklerinden biri insana değer vermesi. Tabii ki pazar payı da önemli bir kriter ama birinci sırada insana verilen değer var.

Capital: Peki hangi şirketler gözden düştü?
- Bence Türkiye gibi yüzde 20 işsizliğin olduğu bir ülkede hiçbir şirkete ilgi azalmadı. Ancak en başarılı elemanlar da en başarılı şirketlerle çalışmak istiyor. Eskiden üniversiteyi birincilikle bitirmiş bir adayın CV'sini gönderdiği 4 adres varken şimdi 20 adres var. Daha geniş bir yelpazeye ulaşmaya çalışıyorlar.

Capital: CEO ve üst düzey işe alımlarında en önemli kriterler neler? Gelecekte bu kriterler nasıl bir değişim gösterecek?
- İşe alımlarda internet, bilimsel metotlar, online testler daha önemli olacak. İşe alım işine bilim katılacak. Daha fazla uzmanlaşma olacak. Daha global çalışılacak. Teklifler Madrid'den Stockholm'den gelecek. Daha fazla yabancı yönetici Türkiye'ye gelecek. Sadece yabancı uyruklu doktorları değil, İspanyol bir adamı Turkcell'in içinde görebileceğiz.

Capital: Binlerce kişinin başına geçecek yönetici nasıl seçiliyor? Bugün şirket-CEO eşleştirmesi nasıl yapılıyor?
- O, şirketin yönetim kurulunun kararı. Bu eşleştirme başarılı olursa yönetim kurulu da başarılı sayılıyor. Türkiye'deki halka açık şirketlerin yüzde 90'ı aileler tarafından yönetildiğinden biraz da ailenin başarısı veya
başarısızlığı olarak görülebiliyor.

"Bulanık suları tercih ediyorlar"
HIZLI PARA
Yöneticiler artık daha hızlı para kazanmak istiyor. Eskiden Coca-Cola, Nestle, Unilever gibi daha berrak sularda yüzmeyi tercih ediyorlardı.
BULANIK SULAR
Şimdi bulanık sularda yüzmeyi tercih edebiliyorlar. Örneğin Bahreyn-Türk ortaklı bir hastanede yönetici olmayı, ilerlemeyi tercih edebiliyorlar ya da bir fon şirketi gelmiş, Türkiye'de yatırım yapmış, onun içinde rol alıp o işten çıkıldığı zaman para kazanmak isteyebiliyorlar.
GİRİŞİMCİ TERCİHİ
Türkiye'de çok girişimci şirket var. Gaziantep'ten çıkmış şirket ve tüm Balkanlar'a yayılmış konumda. O şirket size özgürlük verebiliyor. Yöneticiler bu tip şirketlerde çalışmak isteyebiliyor.

Capital: CEO'lar bir işten ayrıldıklarında bir başka şirketin sorumluluğunu üstlenmeden önce molalarda neler yapıyor?
- Nasıl bir ağacı budadığınızda, daha yeşil ve daha kuvvetli çıkar, arada bir işten ayrılmak da bambaşka bir yerde yeşerebileceğinizi gösterir. Hayatınız bir kitap, içine ne yazacağınız size ait. Aynı sayfa düzenini yapmaya mecbur değilsiniz. Eğer başarılı bir CEO iseniz, CEO olmadan da kendinizi başarılı kılabilirsiniz. Önemli olan doğru trene binmek. Yanlış bir trene binerseniz kendinize zarar verirsiniz. Onun için bazen beklemede kalmak daha doğru bir çözüm.

Capital: Patronların CEO'lara sunduğu paketlerde yeni şeyler var mı?
- Uzun dönemli başarı planı bekleniyor. Eskiden maaş ve bonus gibi kavramlar öndeyken şimdi artık uzun dönemli başarıdan, şirketin hissesinden, büyümesinden ve kârlılığından pay almak önemli.~

Capital: CEO ücretlerinde geçmişe göre bir değişim var mı? Türkiye'de CEO ücretleri, hala gelişmiş ülkelerdekinden düşük mü?
- Genel olarak Türkiye'deki ücretler dünya standartlarında. Bir CEO'nun ücreti Türkiye'de 500 bin TL ila 1,5 milyon TL arasında değişiyor. Bu da dünya standardı. Dünyadaki hele Amerika'nın top 50 şirketinin ciroları ne Avrupa'da ne Türkiye'de olduğu için bu
durumu da normal karşılıyorum. Türkiye'de 10 milyon dolar kazanan biri yok. Ama bu Avrupa'da da çok az.

Capital: Bir dönem otoriter ve karizmatik liderler yükselişteydi. Bugün hangi lider tipi yükselişte?
- Şeffaf ve bilgili liderler bu dönemde önem kazanacak. Kabuk değiştirip yeni ortama uyum gösterip başarılı olabilecek liderler önemli. Odasının büyüklüğünü ya da küçüklüğünü önemsemeyecek, işin büyüklüğünü ve küçüklüğünü önemseyecek liderlerden bahsediyorum. Başkalarını etkileyen liderler ön plana çıkacak. O yüzden Amerikan CEO'larının birçoğu 1.80 crn'in üzerindedir. Etkileme denildiğinde işin içine fizik, espri gücü giriyor. Bu anlamda en önemli liderler, hiç şüphesiz Muhtar Kent ve Güler Sabancı.

"Bugünün yöneticileri daha iyi"
REKABETTE ŞANSI YOK
Şunu biliyorum 10 yıl önce genel müdürlük yapmış adamın bugünkü rekabette hiçbir şansı yok. Bugün genel müdürden şirketi ateşli çemberden atlatmasını bekliyorlar.
DAHA DA ZORLAŞACAK
Bu iş gittikçe zorlaşıyor. Gelecekte daha da zorlaşacak, yani insanlardan daha fazla yetenek ve yaratıcılık beklenecek. Bugünkü yöneticileri 10 yıl öncekilere göre daha çok beğeniyorum.
YENİLİKÇİ VE ÇÖZÜMCÜ
Yine 2010 yılında yapılan araştırmaya göre geleceğin CEO'ları yenilikçi şekilde problem çözebilen, baskılara dayanıklı ve fırsatlarla dolu işler konusunda güçlü motivasyonu olan kişiler olacak.
GELİŞTİRİLMELİLER
Bu tip DNA'ya sahip yöneticilerin erken yaşta keşfedilmesi zor ve ayrıca sadece keşfedilmeleri yetmiyor. Bu kişilerin kariyerleri boyunca geliştirilmesinin de önemli bir unsur olduğu ortaya çıkıyor. Yine araştırmaya göre gelecekteki CEO adaylarında görülecek en önemli 3 özellik, doğru karar verme yeteneği, stratejik düşünme ve motivasyon.

Capital: Sizin gözünüzden bugünün başarılı lider ve CEO'larının ortak özellikleri neler?
- Çalışkanlık, hırs ve vizyon açısından Süreyya Ciliv ve Serpil Timuray ortak paydaya sahip. Dünya adamı olmak diye bir vizyon koyduğum zaman en uygun örneklerin Turgay Durak ve Mehmet Pekarun olduğunu görüyorum. Yani bugün o kişileri alıp Hindistan'a da koysanız, Amerika'ya da koysanız başarılı olurlar. Bence bu tip yöneticiler Türkiye'de çoğalıyor. Örneğin Şahin Tulga, benim için böyle bir yöneticiydi... 2010 yılında Korn Ferry'nin yaptığı araştırmaya göre, gelecekteki CEO'ların iyi dinleyici, komplike durumları çözümleyen, analitik düşünen, optimist kendine güvenen kişiler olduğu ve EQ kapasitesi yüksek ve merhametli kişiler olacağı ortaya konuldu.