Gücü artık kalıcı başarı belirleyecek

Bundan 40 yıl önce girişimcilik ve hükümete yakın olmak güce ulaşmanın en kestirme yoluyken, 80'lerde uluslararası ilişkiler önem kazandı. 2000'ler yenilikçiliğin, rekabetin, oyunu kuralına göre oynayanların öne çıktığı yıllar oldu. Bu dinamikler güç sahibi isimleri dönem dönem değiştirdi. Ancak Capital'in 10 yılı aşkın süredir hazırladığı "Türkiye'nin En Güçlü 30 İş İnsanı" listesinde bazı aktörler her zaman yerini korudu. BÜLENT ECZACIBAŞI da bu isimlerin başında. Ona göre güç; dün olduğu gibi bugün ve gelecekte de uzun süreli ve kalıcı başarılar sonucunda geliyor. Eczacıbaşı, "İş insanları ve kuruluşlar için gelecekte de gücün temelinde kalıcı başarılar olacak. Çünkü başarısızlık gücü yok ediyor. Başarının tanımı ve koşulları esaslı bir değişiklik geçiriyor" diyor. Global olarak güç anlayışı büyük bir değişim içinde... Hem dünya hem Türkiye içinde değişen dengeler, iş dünyasındaki taşları yerinden oynatıyor. Oyunu en iyi oynayanlar değil yeni kuralları öğrenip buna göre oynayanlar güç kazanıyor. Sonuçta güç sahnesine yeni sektörler ve yeni oyuncular çıkıyor. İş dünyasında gücün tanımı değişirken gücü elde tutmak da zorlaşıyor. Ama bazı iş insanları var ki onlar her dönem gücünü ve itibarını korumayı başarıyor. İşte Bülent Eczacıbaşı o isimlerden biri. Çok uzun zamandır Türk iş dünyasının en önemli aktörlerinin başında geliyor. Hem başkanlığını yaptığı Eczacıbaşı Topluluğu hem kendi adı her zaman itibarla yan yana. Capital Dergisi'nin 10 yılı aşkın süredir hazırladığı Türkiye'nin En Güçlü 30 İş İnsanı listesinde de aktörler sürekli değişirken o hep yerini korudu. Eczacıbaşı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Bülent Eczacıbaşı, 2011 yılında Türkiye'nin En Güçlü 30 İş İnsanı içinde yine yer alıyor. İtibarın ve gücün kaynağının dönemlere göre değişebildiğini ifade eden Eczacıbaşı, şöyle devam ediyor: "Bazen kaynağı belirsiz de olsa servetin, iktidarlara yakın olmanın, belirli kesimlerde yer almanın güç sağladığı ileri sürülür. Bunlar, belirli kısa süreler için geçerli de olabilir ama kalıcı güç sağlamaz. Ben, yönetiminde bulundukları kuruluşların olanakları ve çalışmaları ile ülkenin gelişmesine katkıda bulunabilen kişilerin, güçlerini uzun vadeli olarak koruduklarını düşünüyorum."
Eczacıbaşı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Bülent Eczacıbaşı'nın iş dünyasında güç ve itibarla ilgili sorularımıza verdiği yanıtlar şöyle:

Capital: Çok uzun süredir iş dünyasının en önemli aktörlerinden birisiniz. Hem Eczacıbaşı Topluluğu hem siz hep itibarla anılıyorsunuz. Bunu nasıl başardınız?
- Topluma, çalışanlarımıza, müşterilerimize, doğaya karşı dürüst ve saygılı olduk. Toplumsal gelişmeye katkıda bulunmayı, sorumluluğumuzun bir gereği kabul ettik. Başarılarımızın getirilerini toplumsal paydaş kabul ettiğimiz kesimlerle paylaştık. Topluluğumuzun kurucusu Dr. Nejat Eczacıbaşı'nın, "Gelecek kuşaklar bizleri, yarattıklarımız kadar günümüz dünyasında koruyabildiğimiz şeyleri de göz önüne alarak değerlendireceklerdir" sözüyle ifade ettiği anlayışı her işimizde dikkate aldık. Eğer ailemiz ve topluluğumuz toplum tarafından genellikle olumlu değerlendiriliyorsa, sanıyorum nedenleri bunlar.~

Capital: Siz her dönemde Türkiye'nin en itibarlı ve güçlü iş insanlarından biri oldunuz. Oysa güçlü aktörler yıllar içinde değişebiliyor. Siz bu gücü nasıl korudunuz?
- Genelde güç denilince, insanların yaşamını olumlu veya olumsuz yönde etkileyebilme gücü kastedilir. Bu güç, bir insanın şu veya bu şekilde elde ettiği mevkiden veya sahip olduğu servetten kaynaklanıyor olabilir. Bunun itibarla doğrudan ilişkili olduğunu söyleyemeyiz. Çok itibarlı insanlar bu anlamda güçsüz, çok güçlü insanlar ise itibarsız olabilir. Bence bir iş insanının gücü, onun yönetiminde yer aldığı kuruluşların katma değer, istihdam yaratma potansiyeli, rekabet gücü ile doğru orantılı hatta eş anlamlı. Bu alanlardaki başarılar, kuşkusuz, toplumsal gelişime katkı gücü ve itibar sağlıyor. İtibarın sürekliliği ise sanırım kişilerin ve toplumun yaşamını kendi çıkarı doğrultusunda etkilemeye yönelmemekten geliyor.

Capital: İş yaşamınız boyunca sizi en fazla gururlandıran eyleminiz ne oldu?
- İş yaşamımda beni en çok gururlandıran, Eczacıbaşı Topluluğu'nun istikrarlı biçimde yükselen başarı çizgisi ile bir kurum olarak toplumumuzda ve toplumsal paydaşlarımızın gözünde ifade ettiği değerler oldu. Ancak, bunu benim bir eylemimin sonucu olarak değerlendirmek elbette mümkün değil. 70 yıla yaklaşan bir geçmişi olan bir kuruluştan söz ediyoruz. Ortada gururlanacak bir sonuç varsa, bu, kuruluşun başta kurucusu olmak üzere tüm yöneticilerinin ve çalışanlarının ortak başarısıdır. Ayrıca, belirli bir büyüklüğe erişmiş, gelenekleri oluşmuş kuruluşlarda işler çoğunlukla önceden belirlenmiş stratejiler ve eylem planları çerçevesinde yürüyor. Kader belirleyici karar anları pek olmuyor. O nedenle biz de olağanüstü kararlar vermek zorunda kalmadığımıza sevinerek ve kuruluşlarımızın sürekli geliştiklerini izleyerek mutlu oluyoruz.

Capital: Siz TÜSİAD başkanlığı da yaptınız. Sorumlu iş insanı olmanın, STK'larda aktif olmanın itibara ve güce katk��sı nedir?
- Bunlar herhangi bir mali getirisi olan görevler değil. Hizmet yanı ağır basan görevler. Tabii ki güce ve itibara katkısı oluyor. Toplumsal sorumlulukları yerine getirmek, bu amaçla kurulmuş sivil toplum kuruluşlarında görev almak kuşkusuz toplum tarafından olumlu değerlendirilen davranışlar ve sahiplerine de itibar kazandırıyor. Özel sektör kuruluşlarının esas amacı itibar ve güç kazanmak değil de hizmet etmek olan bu tür davranışların onurunu çalışanlarıyla, iş dünyasıyla ve kamuoyuyla paylaşmasının da yararlı olduğuna inanıyorum. Bu paylaşımla, kuruluş mensupları, çalışmalarının sonuçları bakımından daha yüksek bir tatmin duygusuna ulaşıyor. Kamuoyuyla paylaşmak ise genç kuruluşlar için örnek oluşturmaya yarıyor; böylece toplumsal sorumluluklarını benimseyen kuruluşların sayısı artarken, bu tür görevlerin etki alanı genişliyor ve bundan toplum kazançlı çıkıyor. Ancak burada da gücün nasıl kullanıldığı çok önemli. Herkes mücadele ediyor, zorluklarla savaşmak zorunda kalabiliyor. Karakterin asıl göstergesi güç sahibi olan insanın o gücü nasıl kullandığı. Yanlış kullanılan güç itibar kaybettirir.

Capital: Yenilikçilik kültürünüzün itibarınıza ve gücünüze katkısı ne oldu?
- Yenilikçilik kuruluşlarımızın ticari başarısında önemli bir rol oynadı. Eczacıbaşı, aktif olduğu her konuda Türkiye'ye yenilikleri getiren, hiçbir zaman başka kuruluşları taklit çabası içinde olmayan bir kuruluş oldu. Başarı ise tüm kişi ve kurumlar için toplumda itibarın temelini oluşturuyor.~

Capital: Global olma, yabancı ortaklıklar ve dünyada daha fazla kişiye ürünlerle ulaşmak gücü artırıyor mu?
- Hiçbir kuruluşun bugün dünya pazarlarında rekabet edebilecek etkinlik düzeyine ulaşmadan varlığını sürdürmesi mümkün değil. Bu anlamda, yabancı ortaklıklar ve daha geniş bir pazara ulaşmak, kuruluşların ekonomik gücünü artırıyor. Bir başka deyişle bu özellikler, kuruluşların gücünü oluşturuyor.

Capital: İş yaşamınıza ilk başladığınız yıllarla bugünü kıyaslarsanız size göre en büyük
değişim nerede, hangi alanlarda yaşandı?
- Benim iş yaşamıma başladığım dönemde, henüz, ekonomi bürokrasisi ve o zaman Kamu İktisadi Teşekkülü denen kamu girişimleri ekonomik yaşamın tüm süreçlerini doğrudan ve dolaylı olarak belirliyordu. Hemen hemen tüm hammaddeler kamu işletmeleri tarafından üretiliyordu. Özel kesime, kendi belirledikleri fiyat üzerinden ve yine kendi belirledikleri miktarda satıyorlardı. Hammadde ve ara malı ithalatı için gerekli olan döviz de Merkez Bankası'nın belirlediği fiyattan ve belirli tutarlarda veriliyordu. Özel kesimin ürettiği birçok malın fiyatı da kamu otoritesi tarafından belirleniyordu. Sermaye birikiminin zayıf, uluslararası ilişkiler tecrübesinin yetersiz olduğu o yıllarda normal görünebilir ama rekabete ve dolayısıyla yenilikçiliğe yer bırakmayan bu uygulamalar belki de özel sektörün yeterince gelişememesinin gerçek sebebiydi. Bugün ise ekonomik yaşam büyük ölçüde serbestleşmiş bir rekabet ortamı içinde sürüyor. Özel kuruluşların yenilikçi uygulamalarla farklılık yaratarak gelişmelerine olanak sağlıyor. Bence en önemli fark bu.

Capital: İş dünyasında itibar ve gücün kaynağı dönem dönem değişebiliyor. Geçmişten bugüne güç ve itibarın kaynağı nasıl değişti? Bugün iş dünyasında güç nereden geliyor?
- Dıştan bir bakışla itibarın ve gücün kaynağının dönemlere göre değiştiği söylenebilir. Bazen kaynağı belirsiz de olsa servetin, iktidarlara yakın olmanın, belirli kesimlerde yer almanın güç sağladığı ileri sürülür. Bunlar belirli kısa süreler için geçerli de olabilir ama kalıcı güç sağlamaz. Piyasa, dışa açılma, rekabet ağırlık kazandıkça devlete yakınlığın önemi azalır. Ama her ortamda her ülkede önemli bir faktördür. Ben, yönettikleri kuruluşların olanakları ve çalışmaları ile ülkenin gelişmesine katkıda bulunabilen kişilerin, güçlerini uzun vadeli olarak koruduklarını düşünüyorum.

Capital: Aileden gelen güce inanır mısınız?
- Girişimcilerin iş yapma biçimini belirleyen temel değerlerin aileden gelebileceğine inanırım. O değerler zamanla kurum değerleri halini alır. Bunlara sahip olmanın en kolay yolu, aileden devralmak ve sahip çıkarak geliştirmek. Ancak, aile değerlerinin zaman içinde geliştiğini unutmayalım. Yani hiçbir kuşak bu değerleri oluşturup geliştirmek açısından geç kalmış
değil.

Capital: Güç beraberinde mutlaka itibarı da getirir mi? İtibar mı yoksa güç kazanmak mı iş insanları için daha zor? Hangisi daha çok prim yapıyor? Siz her zaman hangisini tercih ettiniz?
- Gücün mutlaka itibar getirdiğine inanmıyorum. Çok güçlü insanlar itibarsız olabilir, çok itibarlı insanlar da güç sahibi olmayabilir. İtibarın güçten kaynaklandığını düşünmek, insanı fena halde yanıltır. Bir insanın gücü, itibarını artırmaya yarayabilir ama bu gücün ne şekilde kullanıldığına bağlı. Zaten bir insanın gücünü nasıl kullandığı herhalde karakterinin en yanılmaz göstergesidir. Gücünü sadece kendi çıkarları doğrultusunda yarar sağlamak için kullanmak herhalde itibarını kaybetmenin en kestirme yolu... İtibar, bir kişi ya da kurumun toplum tarafından olumlu değerlendirilmesi ve kabulüdür. Bu kabul olmadan kişiler ve kurumlar boşlukta kalır. Birtakım desteklerle varlığını sürdürmeye çalışsalar bile, süreklilik sağlayamazlar. Zaman zaman örneklerini gördüğümüz gibi, itibarsız güç, kalıcı olmuyor.~

Capital: Networking bugün mü daha önemli yoksa geçmişte de güç ve itibar için gereken niteliklerden biri miydi?
- Belirli çevrelerin mensuplarının dayanışması anlamında networking, her zaman oldu ve olacak. Burada önemli olan, bu dayanışmanın toplumun diğer kesimleri karşısında bir haksız rekabet avantajısağlayacak ölçüye varmaması. Zaten, bu ölçüye varan dayanışmanın, toplum tarafından anlaşılmasıyla, o kesimin itibarı ve gücü bakımından olumsuz etkide bulunduğunu da sürekli gözlüyoruz.

Capital: Bugün Türkiye ile dünyaya baktığımızda güç sahibi insanların taşıdığı nitelikler bakımından fark var mı?
- Sanmıyorum. Yok.

Capital: Sizce dünyanın en güçlü iş insanları kimler?
- Temsil ettikleri kurumların etkinliğine ve başarı düzeyine bakmak lazım. Dünyada yapılan sıralamalar da çok fazla yanıltmaz diye düşünüyorum.