Bir fikrin peşinde

Bir fikri hayata geçirmeye kalkışmadan önce üç temel soruyu cevaplandırmak şart: Bu fikir tutar mı? Bu fikri hayata geçirmeli miyiz; değer mi? Bu fikri hayata geçirebilir miyiz; engel var mı? İngilizcede bu soruların karşılığında üç sihirli sözcük bulunuyor: ‘desirable’, ‘viable’, ‘feasible’… Bu kelimelerin bire bir karşılığı Türkçemize ‘istenilir’, ‘uygulanabilir’ ve ‘yapılabilir’ olarak çevriliyor. Bu kavramları daha anlaşılır kılmak için ‘cazip’, ‘uygun’, ‘mümkün’ üçlüsünü kullanmayı tercih ediyoruz. Cazip sıfatı müşterilerimizin yarattığımız ürün veya servisi istemesi, talep etmesini ifade ediyor. Uygun sıfatı gerçekleştirilecek fikrin marka algımızla, şirket kültürüyle çelişmediğini, rekabete göre avantaj elde edeceğimizi, maddi-manevi kazançlı çıkacağımızı, bu yolculuğun mantıklı olduğunu söylüyor. Mümkün sıfatı ise önümüzde teknik, idari, mevzuatla ya da kaynaklarımızla ilgili engeller, problemler bulunmadığını gösteriyor. İnovasyon denince çoğumuzun aklında ‘fikir’ kelimesi beliriyor. Halbuki inovasyon iyi fikrin çok ötesinde bir kavram. Gelin yedi ayrı açıdan konuyu inceleyelim. 

Fikir hayaldir: Vizontele’nin unutulmaz sözlerindendir. “Şerefsizim aklıma gelmişti!” Sözün sahibini hatırladınız eminim… Filmin çılgın mucidi Deli Emin, ‘vizontele’ diye anılan aletin ‘radyonun resimlisi’ olduğunu öğrendiğinde kurar bu cümleyi… Zamanında Facebook’u, Uber’i, Amazon’u ya da Biletix’i düşünmüş pek çok arkadaşım var. Hepsi bu kalıbı kullanarak anlatıyor hikayesini. Hem de tek kelimesini değiştirmeden. Eminim sizlerin de vardır böyle tanıdıklarınız. Olay ne yazık ki iyi bir fikirle bitmiyor. Fikir sadece bir başlangıç… İnovasyon yolculuğunda kan, ter ve gözyaşı var. Özünde iyi bir fikir yatsa da hayali gerçeğe dönüştürmek çok büyük azim gerektiriyor. Evet, fikir hayaldir. İnovasyon ise emek... 

Fikir mayadır: Ancak “Ya tutarsa” diye başlayan maceralar, çoğu zaman tatsız biter. Araştırmalara göre bugün her 10 girişimciden 9’unun yolculuğu ne yazık ki başarısızlıkla sonuçlanıyor. Sıkı durun, başarısızlığın en önemli nedeni yüzde 46’lık bir oranla “Kimsenin istemediği ürünler yapmak.” Kurumsal dünyada benzer bir araştırma yapılsa benzer sonuçlara ulaşılacağından eminim. İnovasyon bir fikrin toplumsal veya ekonomik faydaya dönüşmesi... Fikir tutmadığı sürece inovasyon denemez. İnovasyon sonuçtur. 

Fikir kutsaldır: Dokunulmazdır çoğu zaman... Kraldır. Tapınılasıdır. Aşktır, hatta biraz da kara sevda… Melankolidir. Fikir sahipleri eleştirilmekten hoşlanmaz bu yüzden. Ego tezahür eder. Savunmaya geçer hemen. Halbuki inovasyon dokunur fikirlere. İlk adımı atmaya sebep olan fikir süreç içinde değişip dönüşmek zorundadır. İnovasyon metamorfozdur. 

Fikir izafidir: “Ekmek bulamıyorlarsa pasta yesinler” diyen kraliçe, kötü karakteri yüzünden kurmamıştır o cümleyi. İzafidir hayat, bağlamlara göre değişir doğrular, değerler, beklentiler. Fikirler doğrulandığı ortamlarda kök salar. Gerçek inovasyon yolculuğu fikirden değil insandan başlar o yüzden. Küçük bir hedef kitle belirlemeden, gerçek müşteriyle konuşmadan başlayan yolculuklar, çoğu zaman hüsranla biter o yüzden. Facebook’un başlangıçta sadece Harvard Üniversitesi öğrencilerini hedeflediğini, Uber’in ilk başta sadece San Francisco’da servis verdiğini, Starbucks’ın uzun yıllar sadece Seattle’da faaliyet gösterdiğini unutmayalım. Evet, izafidir fikirler. İnovasyon doğrulamadır. 

Fikir problemdir: Bugün problemi olmayan yüzlerce çözüm var. Cümleyi yanlış okumadınız. Hemen her problemin çözümü var artık, ama bugün ürün olarak piyasaya sürülen pek çok çözümün problemi yok. Bir derde derman olamayan çözümler doğal olarak “kimsenin istemediği ürünler” kategorisini besliyor. Gerçek bir problemi çözmek için geliştirilen fikirler ise başarıyı beraberinde getiriyor. Başarılı bütün inovasyon projelerinin ilk safhasında problem doğrulaması, ikinci safhada ise çözüm doğrulaması yer alır. Doğrulamalar müşteriyle yapılmak zorundadır. Müşterinin derdine derman bulunur. İnovasyon çaredir. 

Fikir hipotezdir: Kanıtlanması gerekir. Deneylerle beslenmek, kurcalanmak zorundadır. Deney tasarımı önemlidir o yüzden. Parametrelerle oynayarak sayısız alternatif denenir. Fikir tekrar tekrar masaya yatırılır. En doğrusuna ulaşılıncaya kadar yılmadan mücadele edilir. İnovasyon ispattır. 

Fikir gizemlidir: Doğurgandır, başka fikirleri beraberinde getirir. Sonu yazılmamış romanlara benzer ilk başta… Belirsizdir. İlmek ilmek kurgulanması, şekle sokulması gerekir. Roman karakterlerini andıran kahramanların (persona) tanımlanması sayesinde gizem aralanır. Müşteri yolculuğu, deneyim haritası, dertleri, beklentileri, hayalleri tanımlandıkça, detaylandıkça, prototip ortaya çıktıkça çözülmeye başlar. İnovasyon tasarımdır. Son cümlemiz Walt Disney’den gelsin. “Hayal edebilirsen gerçekleştirebilirsin” demiş üstat. Hayallerinizin gerçekleşmesi, fikirlerinizin tutması dileklerimle…