Duyular, metaverse ve yakın gelecek

Bazı bilgileri silip yeniden öğrenmek zor. Hele ilkokulda öğretilenleri… Plüton’un artık bir gezegen olmadığını kabul edemiyoruz mesela ya da artık “kendi kendine yetebilen 7 ülkeden biri” olmadığımızı… Kabullenmesi zor konulardan biri de “kaç duyumuz olduğu” sorusunun cevabı. Aslında asırlar önce Aristo tarafından tanımlanan 5 temel duyu, belli çevrelerde hala yaygın olarak kabul ediliyor. Ancak bilim insanları artık en az 9 duyumuz olduğunu söylüyor. Hatta kimine göre 21, kimine göre 53 ayrı duyumuz var.

Metaverse ile duyuların da yakın bir ilişkisi var. Fijital deneyimler için hemen her duyuyu farklı boyutlarda düşünmek, uyarlamak ve baştan tasarlamak gerekiyor. Üstelik uyarlanması gereken duyuların çoğu ilk 5’te olmayan duyular.

DERİNLİK

Derinlik, sonsuzluk, ufuk, devamlılık… Bir evreni, evren yapan en önemli özellikler… Metaverse kavramını tarif ederken İngilizcede en sık kullanılan sıfatlardan biri “immersive”. Birebir çevirdiğimizde anlamı kaybolabilen bir sıfat bu. Uçsuz bucaksızlık da var bu sıfatta kapsayıcılık da kesintisizlik de… Ünlü hikayedir; balığa suyu sormuşlar, balık suyun ne olduğunu bilememiş. Uzaklar, yakınlar, önün, arkan, sağın, solun… Kafanı yukarıya çevirdiğinde kesilmeyen bir bütünlük.

Derinlik hissi önemli bir his. Gerçeğe yakın diyarları tasarlayabilmek, o derinlik hissini sağlayabilmek için pek çok farklı şirket faaliyet gösteriyor. En önemlileri: Nvidia Omniverse, Roblox, Spatial, Fortnite, Meta, Microsoft Mesh, OpenSpace3D, Unity… Bugüne kadar oyun dünyasının ilgi gösterdiği bu şirketler, artık işlevsel ofisler, çalışma ortamları, konser salonları, mağazaları ve daha nice farklı mekanları tasarlıyor.

GÖRMEK

Görme cephesinde farklı savaşlar var. Daha önce detaylıca değindiğimiz AR (artırılmış gerçeklik), VR (yapay gerçeklik), MR (karma gerçeklik) ve DR (azaltılmış gerçeklik) kurguları, hep gözlükler üzerine kurulu. Son 5 yıl içinde normal gözlüklere yeni yetenekler kazandırmak için pek çok hamle yapıldı. Başta Google Glass olmak üzere çoğu başarısızlıkla sonuçlandı. Mücadele devam ediyor. Metaverse’in bugünkü AR gözlüklerle sınırlı kalması durumunda beklenen yaygınlığa ulaşabilme ihtimali çok düşük... Görmeyi yeniden tasarlama yarışındaki aktif oyuncular arasında Amazon Echo, Meta Aria, Apple, RayBan Stories, Snap Spectacles öne çıkıyor. Geleneksel gözlüklere benzeyen, ancak ses teknolojisi, kameralar ve özel lenslerle donatılmış akıllı gözlüklerin yakın gelecekte akıllı telefonların tahtını sarsması ve ana kişisel cihaz olması bekleniyor.

Bu arada WebAR ve WebVR konusundaki çalışmalar da hızla devam ediyor. Amaç gözlüğe gerek kalmadan, AR ve VR deneyimlerinin doğrudan internet aracılığıyla erişmek …

DOKUNMAK

Derimizle olan hissi dokunmak diye tanımlayıp geçsek de bugün konuyla ilgili yaygın olarak kabul edilen en azından 3 his daha var: Isı hissi, ağrı hissi ve “proprioseptif duyu” olarak adlandırılan bir his. Proprioseptif duyu, organlarımızın varlığından ve yerinden haberdar olmamızı sağlayan duyu… Bu sayede parmaklarımıza bakmadan klavyede yazı yazabiliyor, gözler kapalıyken burnumuzu ya da ayağımızı bulabiliyoruz. Kas, eklem, tendon ve diğer dokularımızda bulunan sensörler vücudumuzun pozisyonu, organlarımız ve uzaydaki hareketlerimiz hakkında beyne bilgi veriyor. Metaverse’de bu hissi yaşatmak kolay değil. “Haptics” diye adlandırılan aletler ve giyilebilir teknolojiler “proprioseptif” uyarlamalar sayesinde vücudun doğal bir uzantısı haline geliyor.

DENGE

Herkesin üzerinde hemfikir kaldığı, ilk 9 duyu listesinde yer alan bir diğer hissin ismi, “Equilibrioception”, bir başka deyişle “denge algısı”. Ana komuta kulakta olsa da denge vücudun her noktasıyla ilişkili. Göz beyin uyumuyla ilintili hala gidilecek bir yol var. Çoğu kişi AR gözlükleri uzun süre kullanamıyor. Optik mühendisliği Silikon Vadisi’nde en çok aranan meslekler arasında…

DİĞERLERİ

Liste uzun… İşitme konusunda akıllı kulaklıklarla çok yol kat edildi. Koku ve hatta tat konusunda çalışan şirketler var. Yeni alternatif evren, duyulara yeniden şekil veriyor.