Biyonik dünya

Bir yıl daha bitiyor. Yılı bitirirken gelen seneyle ilgili öngörülerde bulunmak gelenektendir. 2016 Aralık sayısında Türkiye’de belki de ilk defa Blockchain’den bahsetmişiz: “Dünyayı değiştiren teknolojiler listesine iddialı bir başlık daha ekleniyor […] Hazırlanın… 2017 Blockchain yılı olacağa benziyor.” Ocak ayında “Yine mi yapay zekâ deyip geçmeyin, çok önemli gelişmeler söz konusu… 2017 yapay zekâ yılı olacak’’ diyerek bir nokta atışı daha yapmışız.

Gelelim 2018’e… Hiç kuşkusuz Blockchain ve yapay zekâ gündemde kalmaya devam edecek. 2017 başında yapay zekâ için kullandığımız kalıbı bu kez genetik için kullanabiliriz: “Genetik deyip geçmeyin, çok önemli gelişmeler söz konusu… 2018 genetik yılı olacak.’’

Hedef 100 Yaş

Teknoloji ve bilim konusundaki ilerlemenin hızı tahmin edilenin de ötesinde. Süper insan yolculuğunda her geçen gün yeni adımlar atılıyor. Yüz yaşı görmeyi istemek sıradan bir hedef artık.

Çift sarmal DNA yapısının keşfinin üzerinden sadece 65 yıl geçti. Uluslararası Genom Projesi ile insan gen haritası tamamen ortaya çıkartılmış bulunuyor. Bugüne kadar genetik denince akla “geçmiş” gelirdi, bundan sonra “gelecek” gelecek. Gen haritamıza bakarak bizi bekleyen tehlikeleri, tehditleri kolaylıkla tespit edebildiğimiz bir dönemdeyiz artık. Pek çok hastalık ortaya çıkmadan yok edilebilecek. Kalıtsal hastalıkların sonraki nesillere geçmesi engellenebilecek.

Gelin 2017’de tıp ve genetik alanında gerçekleşen önemli gelişmelere hızlıca göz atalım. 

1) Üç Ebeveynli Bebek: Yılın ilk haftasında Ukrayna’da kısırlık problemi olan ve tüp bebek yöntemiyle hamile kalamayan bir kadın ezber bozan bir yöntemle kendi bebeğini doğurdu. Uygulanan yöntemle hastanın ve kocasının hücreleri temizlenerek donörden alınan yumurtaya aktarıldı. Yenilenen yumurtada, genetik yapıda annenin ve babanın DNA’sından 25 bin gen, donörden ise 37 gen oluştu.

2) CRISPR – Gen kesme, yapıştırma: CRISPR genler üzerinde bulunan arızaları, hastalıklı bölümleri keserek yerine doğru kodun yerleştirilebilmesini sağlayan bir teknoloji. Yıl boyunca ardı ardına gelen haberlerle başta kanser ve AIDS olmak üzere pek çok illete karşı önemli zaferler elde edildi. Bu altı harfli kısaltmayı önümüzdeki yıllarda sıkça duyacaksınız.

3) Yapay Kese: 1996 yılında klonlanan koyun Dolly, tahtını yapay kese içinde embriyodan geliştirilen kuzuya bırakmış durumda. Yöntemin yakın gelecekte prematüre doğumlar için de kullanılması bekleniyor.

4) 23andMe: 23andMe her geçen gün popülerliği artan firmalardan. Bir milyon civarında bireye hizmet veriyor. Tek yapmanız gereken sisteme üye olduktan sonra, tükürüğünüzü şirkete göndermek. DNA’nız incelendikten sonra size özel kapsamlı bir rapor hazırlanıyor. Kökeniniz ve atalarınız hakkında bilgilerin yanı sıra potansiyel sağlık problemleri hakkında öngörülere ulaşmanız mümkün.

5) Telomer: Türkiye Sertab Erener’le birlikte iyice popüler olmuş bir konu… Yaşlanmanın önüne geçilmesi mümkün mü? Hücrelerimiz parçalanarak çoğaldıkça kromozomların ucunda yer alan telomerler azalıyor. 2017 tüm dünyada telomer üzerine tartışmalarla geçti. Hücre kromozomlarında bulunan telomer sarmallarının kısalmasını engellemeye yönelik deneyler dikkat çekiyor.

6) Mesentry: Yıl içinde yepyeni bir organımız keşfedildi. Mesentry adı verilen organ sindirim sisteminin parçası… Henüz ne işe yaradığı bilinmiyor. Araştırmalar devam ediyor, beklenti büyük…

7) Tricorder: Adını Uzay Yolu dizisinden aşina olduğumuz bol yetenekli sağlık tarayıcısı Tricorder’dan alan uluslararası yarışmanın kazananları beş senelik uzun bir değerlendirme sonucunda Nisan ayında açıklandı. Hedef kan, nefes örneklerinden retina taramasına kadar pek çok işlemin doktor desteğine gerek kalmadan evde yapılabilmesi… Bu cihazların FDA onaylı olması nedeniyle bir sağlık kurumuna gitmek gerektiğinde tahliller sıfırdan başlamayacak, evde yapılmış testler sürecin bir parçası olacak.

8) Yapay Organlar: Her geçen gün üç boyutlu yazıcılarla üretilebilen organlar listesine yenileri ekleniyor. Biyonik uzuvların geliştirilmesinden daha da önemlisi bu uzuvların vücudun sinir sistemiyle bütünleşip kontrol edilebilir hale gelmesi…

9) Beyin ve Ötesi: Beynin yedeklenmesinden güçlendirilmesine, internete bağlanmasından yapay zekayla entegre edilmesine kadar sayısız proje üzerinde çal��şılıyor. Bilim kurgu filmlerinin popüler temalarından beyne takılan çipler gerçek oluyor.

10) Sensörlü İlaç: FDA tarafından ilk defa sensörlü bir ilaca izin verildi. Hastanın ilacı düzenli içip içmediğinin dahi takip edilebildiği bu yaklaşım mahremiyet tartışmalarını da beraberinde getirdi.