Kara ayna

Bugün Capital okurlarına şimdiden kültleşmiş çok özel bir diziden, Kara Ayna’dan (Black Mirror) söz etmek istiyorum. Hatırlayanlar olacaktır Kara Ayna üzerine ilk yazımı 6 yıl önce yazmıştım. O dönemde dizi henüz Netflix’e geçmemiş, dünya çapında ünlenmemişti. Türkiye’deki bilinirliği yok denecek kadar azdı. Bugün pazarlama, teknoloji ve start up dünyasından milyonlarca sadık izleyicisi var. Geçtiğimiz günlerde yayınlanan 4’üncü sezonunu bahane ederek Kara Ayna’ya tekrar değinmek istedim. Zira bütün popülerliğine rağmen iş dünyasında olup da diziden bihaber pek çok kişi var. Charlie Broker tarafından hazırlanan Kara Ayna efsanesi, 2011 sonunda İngiliz Channel 4 kanalında bir üçleme olarak başlamıştı. Geçen 7 yılda dört sezon ve 19 bölüm yayınlandı. Bölümler ortalama bir saat sürüyor. Her birinin konusu, oyuncuları, tarzı birbirinden bağımsız… Yakın gelecekte geçen 19 ayrı mini filmden bahsediyoruz aslında. İstediğiniz sırada seyredebilirsiniz. Diziye ismini veren “kara aynalar” günlük hayatın ayrılmaz parçaları… Televizyonun, telefonun, tabletin siyah ve parlak ekranlarından gözümüzü ayıramıyoruz. Charlie Broker yıllar önce The Guardian’a verdiği röportajda “Teknoloji bir uyuşturucu ise yan etkileri tam olarak nelerdir?” diyor. “Kara Ayna tam da bu keyif ve huzursuzluk arasındaki alana inşa edildi. Kara aynaları her duvarda, masada, avucun içinde görmeniz mümkün…” Her bölüm bağımsız olsa da ortak paydada kara aynalar dışında pek çok etmen bulunuyor. Ezber bozan fikirler var, mesela yeni ürünler, servisler, deneyimler, iş modelleri arz-ı endam ediyor. Distopya var sonra bölümler karamsarlıkta yarışıyor. Ve insan var elbette; korkuları, bencilliği, önlenemez ihtirasları, iradesizlikleri, şuursuzluğu ve egosuyla… Gelin 5 farklı açıdan Kara Ayna’ya bakalım. 

#YeniTeknolojiler: Bölümler bugünkü dünyayı andıran bir gelecekte geçiyor. Uçan arabalara, klasik robotlara, ışın kılıçlarına rastlamıyoruz. Evler, ofisler, sokaklar hemen hemen aynı. Ancak bu sıradan ortamlar, yeni teknolojilerin kullanımıyla bambaşka bir hal alıyor. Bir iş görüşmesi, adli soruşturma, sigorta ekspertizi, başkanlık seçimi ya da karı-koca kavgası şekil değiştiriyor. Bölümlerde sıkça ön plana çıkan teknolojiler arasında yapay zekâ, chatbotlar, nesnelerin interneti, büyük veri, bulut, artırılmış gerçeklik ve sosyal medya bulunuyor. 

#YeniİşModelleri: Dizide sıra dışı şirketlere rastlamak mümkün. Kurgu genelde bu şirketlerin varlığı ve onlar sayesinde değişen yeni dünya düzeni üzerine kurulu… Örnekler arasında oyun firmaları da var, hafızanızı bulutta saklayan şirketler de… Pedal çevirerek puan kazandığınız ve bu puanlarla hayatınızı idame ettirmenizi sağlayan platformlar da var, insanların birbirlerini not vererek değerlendirdikleri ve hayat akışlarının bu notlara göre belirlendiği kast sistemini yönetenler de… İşin ilginç tarafı diziden esinlenerek hayata geçirilen kurgular bile mevcut; Çin önümüzdeki yıllarda notlandırmaya dayalı benzer bir kast sistemini hayata geçireceğini açıkladı. 

#YeniOyuncaklar: Bu sıra dışı kurgular çoğu zaman iddialı ürün ve servislerle nesneleştiriliyor. Kimi zaman fiziksel kimi zaman dijital tasarımlar öne çıkıyor. Diyelim ki konu hafızaya, anılara ulaşmak… Kulak arkasına takılan küçük bir çipten tutun, hatıra arama motoruna, o esnada kullanılan dairesel kullanıcı ara yüzüne, bulunan anının ekrana yansıtılmasını sağlayacak lenslere kadar ince detaylar düşünülüyor. Tasarımlar pazara sunulabilecek kadar gerçekçi… Ocak ayında Las Vegas’ta düzenlenen ünlü CES Fuarı’nda duyurusu yapılan altı üründe diziden bolca esinlenme vardı. Bunların arasında en fazla dikkat çeken Pizza Hut’ın sürücüsüz pizza kamyonetleri oldu. 

#Yeniİnsan: Çoğu bölümde insanın zaafları ön plana çıkıyor. Kullanılan teknolojik kurgular zaafları tetikliyor. Bir ilişkinin ne kadar uzun süreceğini öngörebilen küçük alet, ideal eş kavramını sorgulatıyor mesela. Ölen sevgiliyi sosyal medyadaki sözleri, tepkileri ve davranışlarına göre holograma dönüştürüp yeniden canlandıran sistem, ölüm korkusunu masaya yatırtıyor. Çocuğunun gözlerine istediği anda bağlanıp nereye baktığını, neyle uğraştığını görebilme, onu tehlikelerden koruyabilme imkânı, ebeveynlik içgüdülerinin nerelere uzanabileceğini gösterip ürkütüyor insanı… 

#YeniBeyin: Daha önceki sezonlarda da sıkça değinilen beyin konusuna son sezonda verilen ayrı bir önem var. Konu beyin gibi görünse de esas vurgu hep bilinç, ölümsüzlük ve alternatif hayatlar üzerine… Beyne ulaşabilmek için kimi zaman çip takılıyor, kimi zaman bone… Kara Ayna’yı hala keşfetmediyseniz tam zamanı...