Umut ticareti

Korkunç bir deneyden bahsedeceğim sizlere... Uzun yıllar önce, 1957’de fareler üzerinde yapılan bir deney bu. Curt Richter adındaki Profesör, bir fareyi bir kova suyun içine bırakmış. Zavallı fare bir süre suda çırpınsa da on beşinci dakikayı göremeden mücadeleyi bırakıp boğulmuş.

Profesör deneyin ikinci turunda bir başka fareyi atmış suya. Yine beklemiş. Benzer bir sonuca ulaşmış; 15 dakika ya var ya yok... Sonra yöntemi değiştirmiş. Bu sefer fareyi suya attıktan sonra 13-14 dakika beklemiş ve boğulmasına ramak kala sudan çıkarmış. Kurulamış hayvanı, bir süre dinlendirmiş. Sonra aynı fareyi tekrar suya atmış. Hayvan bu sefer üç güne yakın bir süre boyunca çırpınmış suda. Evet yanlış okumadınız: normalde on beş dakika dayanamayan fare, kurulandıktan sonra tam 228 kat daha uzun süre mücadele etmiş.

Anlatmaktan bile rahatsızlık duyduğum bu deneyin ismi “Umut”... Canlılar umutları olduğu sürece mücadele ediyorlar. Fare bir kere kurtarılınca, kurulanınca, evet diyor, olacak, dayanabilirsem boğulmayacağım. Ve böylece gücüne güç katıyor. Mücadeleye devam ediyor.

Evet, umut çok önemli. Umutlandırılmak temel bir gereksinim… Daha güçlü, daha iddialı, daha dirayetli olabilmek için. Bugünün başarılı şirketlerinin büyük çoğunluğu değer tekliflerini umut üzerine inşa ediyor. Makyaj malzemeleri ve kişisel bakım ürünleri alanında yüzyıla yakın bir geçmişi olan Revlon bunun en güzel örneklerinden biri. Şirketin kurucusu Charles Revson’a ait ünlü sözü hatırlayalım hemen: ‘‘Fabrikalarımızda kozmetik üretiyor, mağazalarımızda umut satıyoruz’’.

Bu kadar net ifade edemeseler de bugün pek çok şirketin değer teklifi dört harften oluşuyor: UMUT. “Kitap mı yazdınız, gelin basalım” diyen yayıncı da umut satıyor, dünyanın dört bir yanından saçı dökülen insanları Türkiye’ye çeken saç ekim merkezleri de…

En büyük umut satıcıları ise hiç kuşkusuz sanal dünyanın dev oyuncuları.

Umut Ekonomisi 

Facebook’un şirket değerini artıran en önemli inovasyonu bir ikondan ibaret: İkon deyip geçmeyin, vesileyle milyonlarca insan için yepyeni bir kapı açıldı. İnsanlar artık daha fazla kişi tarafından izlenmek, takip edilmek, beğenilmek istiyor. Paylaşımlarının başkalarına ilham vermesini, konuşulmasını, tekrar paylaşılmasının umuduyla geçiriyor günlerini.

Facebook’un ilk dönemlerini hatırlayın. Milyonlarca üyesi olan sanal ağın nasıl para kazanacağı uzun süre sorgulanmıştı. 2001’deki  “dotcom” krizinin bir benzerini bekleyenlerin sayısı az değildi. Bu balon da patlayacak ve büyük oyuncular bütün popülerliklerine rağmen hayatlarını sürdüremeyeceklerdi.

Öyle olmadı. “Like”  ikonu ve türevleri hızla tüm sosyal medyayı hızla sardı. Önce sanal dünyanın titanları, sonrasında da bu dünyadan para kazanan irili ufaklı binlerce ajans ikonları büyük bir gelir kapısına dönüştürdü.

Algoritma Savaşları

Titanlarla başlayalım. Devlerin umut ekonomisini yönetişi iki ayrı evreden oluşuyor. İlki hemen herkesi gerçekten heyecanlandıran bir evreydi. Yeni medya, pazarlamanın tanımını yeni baştan yaptı. Umudun adı büyümekti, şirketleri yeni müşterilere ulaştırdılar. Umudun adı tanınmaktı, hedef kitleyle bütünleştirdiler. Yeni medya güç verdi, umutlara hayallere eşlik etti. Böylesine kazan-kazan bir senaryoda şirketler para harcamaya alıştılar.

İkinci evrede ise önce algoritma değişti, sonra oyunun kuralları... Diyelim ki ilk evre döneminde on binlerce takipçiye ulaştınız. Artık bir paylaşımda bulunduğunuzda takipçilerinizin sadece küçük bir kısmı görüyor yazdıklarınızı. Paylaşımlarınızı daha büyük kitlelere ulaştırabilmek için para harcamak, bütçe ayırmak zorundasınız. Sadece kurumlar için değil bireyler için de benzer bir durum söz konusu.  

Umut Tacirleri

Umut olduğu sürece tacirleri de var öte yandan… Türk Dil Kurumu sözlüğünde umut taciri ‘‘Gerçekleştirmeyeceği vaatlerle insanları kandırarak çıkar sağlayan kimse’’ diye tanımlanmış.

Sanal dünyada işini mükemmel yapanlar kadar, sözlükteki tanıma benzer umut tacirleri de var. Para karşılığı takipçi toplama garantisi verenler, markaları Twitter TT (Trending Topic) listelerine sokma vaadinde bulunanlar, bot hesaplar kullanarak anlamsız tweetler atıp hareket yaratanlar bugünün Sülün Osmanları, umut tacirleri…

Evet, umuda ve umutlandırılmaya hepimizin ihtiyacı var. Bunun için para harcamaya da hazırız üstelik.

Yeter ki umut tacirliği yapılmasın. Umutlar kaybolmasın.