Brezilya’da kriz riski en yüksek noktasına ulaşacak

“Geleceğime yönelik üç alternatifim var: Tutuklanmak, öldürülmek veya zafer.” Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro’dan gelen bu yeni yorum, sert konuşmayı seven bir adam için bile alışılmadık derecede kışkırtıcı. Onun sözlerini dışarıdan göründüğü gibi mi değerlendirmeliyiz? Brezilya’nın demokrasisi tehlike altında mı?
Gelecek yıl Brezilya dünyanın en olaylı seçimine sahne olacak. Bolsonaro, Kasım 2019’da yolsuzluk suçlamasından beraat edip cezaevinden tahliye edilen eski devlet başkanı Luiz Inacio Lula da Silva’ya karşı çetin bir mücadele verecek. XP/Ipespe’nin geçen ay yaptığı bir ankete göre Brezilyalıların yüzde 54’ü Bolsonaro’nun başkanlık performansını “kötü ya da korkunç” olarak değerlendiriyor. Yalnızca yüzde 23’ü başkanın çalışmalarının “iyi ya da harika” olduğunu söylüyor. Ayrıca seçimler anket günü yapılsaydı, seçmenlerin yüzde 40’ının Lula’ya ve yalnızca yüzde 24’ünün Bolsonaro’ya oy vereceği saptandı.
Bolsonaro’nun bir planı var. Sonuçları denetlemek için basılı oy pusulaları şartı getirecek bir seçim reformu talep ediyor. Ayrıca meclisin kendisinin öne sürdüğü seçim reformu yasa tasarısını yasalaştırmadığı takdirde, gelecek yıl seçim “olmayabileceğine” dair uyarılarda da bulundu. Brezilya meclisinin bunu kabul etmesinin imkan ve ihtimali yok.
Ancak başka bir kaygı konusu daha var. Bolsonaro’nun seçim reformunu destekleyen Brezilyalıların oranı (yüzde 46), karşı çıkanlardan (yüzde 40) daha fazla. Brezilyalıların üçte birinden fazlası, ülkelerinin seçim sisteminin ya çok düşük güvenilirlikte ya hiç güvenilir olmadığını söylüyor. Yüzde 30 başkanlık seçiminin çalınabileceğine inanmaya hazır ve bu oran kuşkusuz seçimler yaklaştıkça artacak.
SEÇİMİ KAYBEDERSE
Brezilya ordusunun tartışmalı bir sonuca nasıl yanıt verebileceğini kestirmek de zor. Ordu liderlerinin, Bolsonaro seçimi kaybetse hatta hiç sevilmeyen Lula galip gelse bile Bolsonaro’nun mücadelesini desteklemesi son derece ihtimal dışı. Bir endişe konusu da muvazzaf birliklerin ve devlet askeri polis teşkilatının emirlere uymayı bırakması. Bu kuvvetlere çoğunlukla Brezilya’nın Bolsonaro karşıtı yöneticileri liderlik ediyor, ancak başkan devlet askeri birlikleri arasında çok daha popüler. Başkanlık seçiminin “çalındığına” inanırlarsa Bolsonaro’nun yardım çağrısına nasıl yanıt vereceklerini bilmek mümkün değil. Bu nedenle Brezilya’da siyasal şiddet, hatta kriz riski 2022’de son yılların en yüksek noktasına ulaşacak.
Brezilya’nın demokrasisi son yıllarda şoklardan ve skandallardan nasibini yeterince aldı. Yine de Brezilya demokrasisi yıkılmadan ayakta kaldı. Bolsonaro da yıkılmayacak. Ancak yüksek siyasi kaygı Brezilya’yı şimdiden ele geçirmeye başlamış durumda ve siyasal şiddet riski gerçek. Güney Amerika’nın en büyük demokrasisi çetin bir yıla hazırlanıyor.