Start up'lar neden başarısız olur?

Start up’lar, girişimciler tarafından, bir talep göreceğine inandıkları inovatif ürün veya hizmetleri geliştirmek üzere kurulan şirketler. Her girişimci, dünyanın ihtiyacı olduğunu düşündüğü bir şeyi yaparak başarıya ulaşmayı düşler. Ancak bu iyimserlik, gerçek hayatta her zaman karşılık bulmaz. Google, Facebook, Uber, AirBnb, Apple gibi şirketlerin nasıl başarılı olduklarını analiz eden çok sayıda kitap ve makale var. Bütün başarılı inovasyonlar geri dönülüp bakıldığında çok mantıklı görünür. Başarılı olan şirketleri incelemek kadar önemli bir iş de başarısız olanların neden başarısız olduklarını incelemek. Böyle bir analizden start up’ların kendilerine birçok ders çıkaracağı kesin. Pazar araştırma şirketi CB Insights, 2015 sonunda bu doğrultuda bir çalışma yaptı ve 135 başarısız start up’ı inceledi. Başarısızlık genelde tek bir nedenden değil, birden fazla nedenin biraraya gelmesinden kaynaklanıyor. Sorunlardan bazıları da başka sorunların belirtileri olarak ortaya çıkıyor.
İŞ BİLGİSİ EKSİKLİĞİ Start up’ların başarısız olmasının belki en önde gelen nedeni, iş bilgilerinin olmaması. Bugün birçok yeni girişim, iyi niyetli fakat konuyu bir işe dönüştürmekte ve bir şirket yönetmekte deneyimsiz ve hazırlıksız insanlarca başlatılıyor. İyi bir aşçı olmak, iyi bir restoran işletmecisi olacağınız anlamına gelmiyor. Konu uzmanlığı ve bir alana duyulan ilgi, başarı için gerekli fakat yeterli değil. İş bilmemenin doğal bir sonucu, yeterli insanın istemediği, pazarın ilgi duymadığı ürünlerin yapılıp ortaya salınması. Bazı girişimciler kendinden o kadar emin ki bir müşteri değer önermesi oluşturma ve bunu test etme gereğini duymuyorlar. Start up’ların müşterinin yaşadığı bir problemi çözüyor olması lazım. Sizin müşteri problemi gibi gördüğünüz bir şeyi müşteri öyle görmüyorsa pazarı olmayan bir ürünü yapıyorsunuz demektir. Amerikalı mucit Dean Kamen, kendini dengeleyen iki tekerlekli taşıma aracı Segway’i geliştirdiğinde, onun şehir içi insan taşımada devrim yaratacağını söylemişti. Ancak tüketiciler böyle bir aracı benimsemedi. Geçen zaman içinde Segway, polis, ordu, havaalanları, ambarlar, posta dağıtımı gibi özelleşmiş kullanımlarda kendine bir yer buldu. Son olarak da Çinli bir şirkete satıldı. Potansiyel kullanıcıların çözümü gereksiz bulması kadar, yetersiz veya değersiz bulması da bir start up’ı başarısız hale getirebilir. Bazı start up’ların eksik bıraktığı bir şey ise bir iş modeli oluşturmadan işe kalkışmak. Gelir formülü elbette zaman içinde gelişebilir, yeni kaynaklar eklenebilir, başka yönlere dönülebilir, ama girişimcinin işin en başından bir tasarımı olmalı. Google başta kişisel bilgiler olmak üzere dünyanın bilgisini toplamaya başladığında bunu paraya çevirebileceğini biliyordu. Facebook’un global pazarlama lideri Andrew McKeon, “Bizim bir modelimiz yok. Uçağı uçuş sırasında inşa ediyoruz” derken de aslında iş modelini sürekli geliştirmekten ve eklemeler yapmaktan bahsediyordu. Yine iş modelinin bir parçası olarak yeni ürün ve hizmetlerin pazarlanması da ihmal edilebiliyor. Siz iyi bir ürün yaptığınız için insanlar kapınızda kuyruk olacak diye bir şey yok! Sizin ne yaptığınızı kim biliyor, bu önemli.
HARÇ BİTTİ YAPI PAYDOS Start up başarısızlıklarında bir başka neden, paranın bitmesi. Araştırmalar vakaların yüzde 29’unda paranın bittiğini veya zararın sürdürülemez hale geldiğini gösteriyor. İşin ilginci bu durum yalnızca yetersiz fonlanan şirketlerde değil, aşırı fonlanan ve dikkatsizce harcayan şirketlerde de geçerli. Türkiye’de yakın zamanda faaliyetine son veren TazeDirekt şirketinde de yatırımcısının ifadesine göre sanırım böyle bir durum gelişmiş. Bu örnekte yatırımcı-girişimci rollerinin karışması da etkili oldu zannediyorum. Böyle durumlarda yatırımcının başabaş noktasına kadar kolları sıvayıp işin içinde olması lazım. Yanlış ekiple başlamak da başarısızlığı getirebilen başka bir faktör. Motivasyon, uzmanlık veya paylaşılan bir vizyon olmaması kötü bir sonu getirebilir. Facebook bunu aşabilmiş ve başlangıç ekibinden farklı bir yapıda faaliyetine devam edebilmiş bir örnek. Yine bir başka faktör de iyi bir fikri mülkiyet koruması olmayan alanlarda her zaman zengin ve kuvvetli bir rakibin çıkıp başarılı giden bir işi rekabet dışı bırakması olasılığı. Özellikle internet üzerinde yapılan işlerde bu risk her zaman var. Bu gibi konularda öncü olan şirket iyi bir ekosistem oluşturabilirse taklidi engelleyebilir. Yemek Sepeti böyle bir örnek. Başarılı bir start up için teknik ve iş becerileri olan iyi bir ekiple başlamak, gerçek bir müşteri sorununa çözüm bulmak, yeterli fonu sağlamak ve dikkatli harcamak temel noktalar.