Yeni yaka işler

İş hayatında çalışanlar, geleneksel olarak “beyaz yaka” ve “mavi yaka” olarak kategorize edilegeldi. Mavi yakalılar doğrudan üretimde çalışanları, beyaz yakalılar ise bu grubun dışında kalan çalışanları tanımlıyordu. Bu ayrım bir süredir pek vurgulanmıyor. Aradaki çizgi de bulanık bir hale geldi. Bu kategorizasyonu bulanıklaştırmada önü çekenler Japonlar. Herkesin şirket üniforması giydiği bir Japon üretim şirketine girdiğinizde mavi veya beyazı ayırt etmeniz imkansız. 

YENİ İŞLER 

Çalışanlar için tam bu “yaka” tabiri geri plana gitmeye yüz tutmuşken bir yaka cinsi daha çıktı. Bu ilave kategori aslında çok önemli ve yokluğu çekilen bir çalışan grubunu tanımlıyor ve bir sosyal boyutu da var. Her ne kadar fikir Amerika’dan çıktıysa da eğitim ve işsizlikte ciddi sıkıntılar yaşanan Türkiye için de bir çözüm getirebilir. Bu kategorinin adı “Yeni yaka” işler. İsim annesi IBM’in CEO’su Ginni Rometty. Rometty, yeni yaka işleri, üniversite diploması gerektirmeyen fakat ciddi ölçüde beceri gerektiren işler olarak tanımlıyor. “Yeni yaka” tabir edilen işlerde bugün birkaç alan ön plana çıkıyor. En başta geleni özellikle kodlama becerileri gerektiren yönetim teknolojisi işleri. Bunlar arasında siber güvenlik, veri bilimi, yapay zeka gibi tamamen yeni alanlarda işler var. Daha sonra üretim teknolojisi, sağlık, finans, ve tarıma dönük işler geliyor. Örneğin bir Ruby on Rails programcısı, ABD’de yılda 110 bin dolar kazanabiliyor. Bu insanlar için önerilen çözüm, spesifik alanlarda mesleki eğitim. Yani kişi hangi işe yönlendirilecekse o konuda devlet ve özel şirketlerin iş birliğiyle lise artı iki yıllık üniversite eğitimine denk gelen meslek yüksek okulları açılması veya olanların bir programa sokulması. IBM bu amaçla Brooklyn’de P-Tech adlı bir okul açılmasına destek olmuş ve bu okulların sayısını 100’e çıkarmayı planlıyor. Okul mezunları hem lise hem de iki yıllık üniversite diplomasıyla mezun oluyor. Bunun üzerine de şirketten mentorluk ve iş üzerinde eğitim alıyorlar. IBM 2020 yılına kadar 25 bin yeni yakalı çalışanı işe almayı planlıyor. Bunu yaparken de baktıkları temel şey, kişinin mesleki eğitim yoluyla edinilmiş, işin gereği olan becerilere sahip olup olmadığı. İnovasyonun hız kazanmasıyla dünyada teknoloji destekli yeni bir çığır açılıyor. Nesnelerin interneti, eklemeli üretim, blokzincir, yapay zeka, makine öğrenmesi, robotik sistemler gibi teknolojilerdeki gelişmelerin ekonomi ve istihdam üzerinde ciddi etkileri olması bekleniyor. Yeni işlerin yaratılması, bu gelişmelerle ortaya çıkan durumun ve insanların nasıl etkileneceğinin iyi anlaşılmasını gerektiriyor. Birçok yeni iş alanının ortaya çıkacağı açık. Sorun, bu iş alanlarında çalışacak kişilerin mesleki eğitiminde. Öte yandan birçok geleneksel iş de yok olabilir. Bu da insanların başka şekilde eğitilmesini zorunlu kılıyor. 

KLASİK İŞLER YOK OLUYOR

Açıkçası işin tanımı da değişiyor. Bildiğimiz klasik mavi yaka üretim işlerinin sayısı azalıyor, daha da azalacak. Robotlar üç vardiya çalışıyor, yemek molası vermiyor, karanlıkta da çalışabiliyor. Klasik mavi yaka işlerin yerine, gelişmiş üretim ekipmanını çalıştırmak ve desteklemek için yüksek teknoloji becerileri ise ciddi bir ihtiyaç olarak artıyor. Bu alanda yeterli insan yok, bir beceri açığı var. Çalışanların sabah bir ofise gidip akşam döndüğü klasik beyaz yaka işler de azalıyor, azalacak. Öncelikle bu işlerin de daha basit olanlarına makineler girdi ve girecek. Daha komplike olan işlerde ise karmaşıklık arttı ve daha keskin uzmanlıklar gerekmeye başladı. Bu konularda da şirketler her konuda uzmanı bünyelerinde tutacaklarına dışarıdan hizmet almayı tercih ediyor. Danışmanlığın altın çağı yaşanıyor. Yeni yaka işleri yaratmada ve ülkenin rekabet gündemini oluşturmada Türkiye’de devlete ve özel sektöre karşılıklı olarak düşen görevler var. Eğitim planlamasının, ortaya çıkan ihtiyaçlara baz edilmesi, işlerin eğitim modelini ve kapasitesini yönlendirmesi devlete düşen bir rol. Bu iyi yapılırsa toplum çok daha mutlu olur. İhtiyaç olan alanlarda doğru eğitim modelinde okulların ve okul sonrası eğitimin sponsor edilmesi de özel sektöre düşen görev. Yeni yaka işler daha güvenli, zekayı geliştirici, daha iyi ücretli ve ülkenin rekabet profilini yükseltecek işler. Geleceğin iş piyasasında hiçbir becerisi olmayan kişilere çok daha az iş olacak.